Ελλάδα της κρίσης – Κρίση της Ευρώπης. Αν η Ελλάδα είναι ένας αξιαγάπητος τουριστικός προορισμός για τους Ευρωπαίους, αν η Αθήνα είναι ο μυθικός τόπος της Δημοκρατίας, της φιλοσοφίας, της τέχνης, μύθος εν υπνώσει αλλά ζωντανός στις κολώνες του Παρθενώνα, στα επιβιώματα των αρχαίων ονομασιών τόπων, δρόμων, λόφων, είναι κομμάτι, αναγκαίος κρίκος της σύγχρονης Ευρώπης η οποία «κατασκεύασε» την ταυτότητά της πάνω στον δικό της μύθο. Αν η Αθήνα φλέγεται, καταστρέφεται, εξαθλιώνεται λόγω κρίσης, τότε η Ευρώπη πάσχει, ασθενεί, καταρρέει. Η Αθήνα, η Ελλάδα των μνημονίων, των προσφύγων, των διαδηλώσεων προβάλλει σήμερα ως ο καθρέφτης των δικών της νοσηρών οικονομικοκοινωνικών επιλογών.
Με μια περφόρμανς που σχεδιάστηκε αρχικά για το Ευρωπαϊκό κοινό στην αγγλική γλώσσα -στο οποίο και παρουσιάστηκε σε περιοδεία- θέτοντάς του εξ αρχής το ερώτημα τι σημαίνει η Αθήνα γι’ αυτό, η Έλλη Παπακωνσταντίνου επιχειρεί, γι’ ακόμη μια φορά, να θίξει πολιτικά ζητήματα μέσω του θεάτρου της. Να κάνει τέχνη την πολιτική.
Πολυσχιδής σκηνή
Η σκηνή, αριστερά, καταλαμβάνεται από τις μουσικές εγκαταστάσεις του Τηλέμαχου Μούσα ενώ δεξιά από τις οπτικές εγκαταστάσεις του Παντελή Μάκκα. Στο κέντρο μια υπό διαμόρφωση εγκατάσταση-μακέτα των Τέλη Καρανάνου και Αλεξάνδρας Σιάφκου που, με τους κατάλληλους φορητούς φωτισμούς και την κάμερα προβολής που κινούν οι συντελεστές, λαμβάνει ποικίλες διαστάσεις στην μεγάλη οθόνη του βάθους. Έτσι ώστε τα προβαλλόμενα βίντεο συχνά να συμφύρονται με τα προβαλλόμενα επάνω τους αποσπάσματα της σκηνικής κατασκευής με απολαυστικά «φωτο-κολάζ».
Ταυτόχρονα, οι φωτισμοί της Ολυμπίας Μυτιληναίου συμβάλλουν στη σκηνική ατμόσφαιρα, στις εναλλαγές τόπων, διαθέσεων, δράσεων: από τους ζεστούς καλοκαιρινούς χρωματισμούς της τουριστικής Ελλάδας, στους σκοτεινούς της κρίσης, των διαδηλώσεων και τα ξέφρενα strobe lights των καταστροφών.
Βασική περφόρμανς και φορέας του λόγου της παράστασης μια πολυδιάστατη ηθοποιός, η Ρόζα Προδρόμου που εκφέρει όλο το κείμενο (γραμμένο από τη Ομάδα σε συνεργασία με τον Τσιμάρα Τζανάτο) αλλά και φέρει σωματικά όλη τη δράση, μεταμορφωνόμενη από αφελή «ξεναγό» των Ευρωπαίων θεατών της στις θελκτικές παραλίες ή στις γειτονιές της Αθήνας σε φλεγόμενη ακτιβίστρια με πυρετικό λόγο, για να καταλήξει σε Μινωική Θεά-Μητέρα των Όφεων, σύμβολο του κύκλου της ζωής, της αναγέννησης, της ζωοδότρας ορμής και του θανάτου. Και δεν είναι τυχαίο ότι όταν μεταμορφώνεται σε αυτό το σύμβολο, πίσω της, στην οθόνη, περνούν βιντεοσκοπημένες πορείες, διαδηλωτές, πυρπολήσεις της Αθήνας: όλα λοιπόν ας καταστραφούν, οι μύθοι -παλαιοί και σύγχρονοι- ας καταρρεύσουν ώστε να γεννηθεί κάτι νέο. Ως αντιπαράθεση σε αυτό που ακούγεται κάποια στιγμή στην παράσταση ως έκφραση ωχαδερφισμού του Νεοέλληνα και της κατάπτωσης των αξιών του που προηγήθηκε της κρίσης: «ας πουλήσουν λοιπόν τις βραχονησίδες να ξεπληρώσουμε το χρέος».
Οπτικο-ακουστική περφόρμανς
Η παράσταση, ωστόσο, δεν αρκείται στα πολιτικά μηνύματα που βομβαρδίζουν αντικρουόμενα τον θεατή αλλά διαθέτει ταυτόχρονα δουλεμένη αισθητική που λειτουργεί συνδετικά των θεματικών μεταβάσεων όπως οι δυναμικές μουσικές του Τηλέμαχου Μούσα: όντας διαρκώς επί σκηνής ο ίδιος ως περφόρμερ, παίζοντας μουσική ή τραγουδώντας ή και παρεμβαίνοντας στη δράση, ανά διαστήματα εισάγει παραγλωσσικούς ήχους που παράγονται από το πλατάγισμα του στόματος: ήχος που μεταδίδεται στην περφόρμερ για να ξαναπιάσει το νήμα της αφήγησής της ˙ αλλού πάλι εισάγονται τραγούδια που προεκτείνουν με τους στίχους τους τα διαδραματιζόμενα και που, ως φυσική συνέπεια της δράσης, αποδίδει με εξαιρετική φωνή η Ρόζα Προδρόμου.
Από την άλλη, ο Παντελής Μάκκας, και αυτός εκεί παρών και σκηνικά ενεργός στα visuals, φροντίζει διαρκώς για τις μίξεις των προβολών που συνιστούν μια ιδιαίτερης αισθητικής βιντεο-καλλιτεχνική δουλειά. Τα προβαλλόμενα βίντεο μεταστρέφονται συχνά σε αφηρημένα σχήματα όπως οι κρανοφόροι αστυνομικοί μπροστά στη Βουλή αλλοιώνονται σε βαθμό να σχηματίζουν τις καθέτους με οριζόντιες το περίγραμμα του Κοινοβουλίου, σε ένα σχήμα σταυρού. Ίσως το μήνυμα της παράστασης να συνοψίζεται στην εμβληματικότερη, για μένα, εικόνα: στον συμφυρμό βιντεο-προβολής του βράχου της Ακρόπολης και μέρους της σκηνικής εγκατάστασης, όπου η ελληνική σημαία που ανεμίζει σε συννεφιασμένο ουρανό, κρύβεται από ένα μαύρο συννεφάκι καθώς πάνω στην οθόνη προβάλλονται λέξεις που δηλώνουν το ήδη ορατό: «σύννεφα κρύβουν τη σημαία».
Η Έλλη Παπακωνσταντίνου με την ομάδα της έκανε μια δυναμική αρχή για το περιπετειώδες φέτος Φεστιβάλ Αθηνών δίνοντας ταυτόχρονα το πολιτικό αλλά και αισθητικό στίγμα του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή του. Μακριά από τη λογική της πολιτικολογούσας μονοσήμαντα περφόρμανς, δημιούργησε ένα έργο σύνθετο, ανοικτό σε ερμηνείες και κυρίως αισθητικά πολυδουλεμένο και σωστά συντονισμένο, με άψογο συνδυασμό διαφορετικών τεχνών (Μούσας-Μάκκας) αλλά και μια εξαιρετική περφόρμερ, τη Ρόζα Προδρόμου, που έφερε το βαρύ πολυσήμαντο φορτίο σε ευτυχές πέρας με συγκινητική δοτικότητα και καίρια τεχνική.
Οι φωτογραφίες της παράστασης είναι της Μ. Σταφυλίδου
* Καθηγητής Σημειωτικής του Θεάτρου και Θεωρίας της Επιτέλεσης στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών το Πανεπιστημίου Πατρών
