Η ευρύτερη περιοχή του Ασωπού ποταμού, καταλαμβάνει από τις πηγές του στον Κιθαιρώνα μέχρι τους δήμους Θήβας, Χαλκίδας, Τανάγρας και Ωρωπού με την οπτική μορφή μεγάλης βεντάγιας ή όπως κοινά λέγεται βεντάλιας (σχήματος τεταρτοκυκλίου ή λίγο περισσότερο). Σε αυτό χύνονται άλλα ρέματα από τους ορεινούς όγκους της Πάρνηθας και των Δερβενοχωρίων. Τελικά χύνεται στη θάλασσα του Νότιου Ευβοϊκού κόλπου, έχει μήκος 57 χιλιόμετρα, αφού διέλθη από τις δημοτικές ενότητες Σχηματάρι, Οινόφυτα, Συκάμινο και Ωρωπό και ανήκει σε δυο Περιφέρειες, της Στερεάς Ελλάδας και της Αττικής. Η περιοχή αυτή δέχεται τις επιπτώσεις της μεγαλύτερης βιομηχανίας της Ελλάδας που εδρεύει στα Οινόφυτα και στο Σχηματάρι του δήμου Τανάγρας και αποτελεί σχεδόν το 70% της αναπτυγμένης Βιομηχανίας της Ελλάδας.
-του Δρ. Ανδρέα Γ. Καλλιακμάνη, Ειδικός Παθολόγος, Ελληνική Εταιρεία Προληπτικής Ιατρικής, Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Φορέων Ωρωπού
Επίσης, στην ευρύτερη περιοχή που αναφέρθηκε απορρέουν τα γεωργικά, κτηνοτροφικά και αστικά απόβλητα, όπως και τα απόβλητα των πλημμυρών που μαζί κύρια με τα βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα αποτελούν τους ρυπαντές της ευρύτερης περιοχής του Ασωπού ποταμού. Στο παρελθόν είχε επιβεβαιωθεί με μετρήσεις η ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα. Είχαν βρεθεί πολύ μεγάλες συγκεντρώσεις, πολλαπλάσιες της προτεινόμενης ανώτατης τιμής της συγκέντρωσης του καθένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και συγκεκριμένα του εξατομικού χρωμίου (CRVI), του αρσενικού και αζωτούχων, καθώς και φωσφορικών ενώσεων σε γεωτρήσεις (πηγάδια). Η ύπαρξη αυτών των ρυπαντών με τέτοιες τιμές που βρέθηκαν δηλώνει βαριά ρύπανση του νερού, του υδροφόρου ορίζοντα, και ενδεχόμενα του εδάφους και του αέρα. Τα δυο τελευταία, θα κάνουν μεγάλη εντύπωση στο αναγνώστη, η έλλειψη της μέτρησής τους μετά από την βεβαιωμένη τοξική ρύπανση από τους άλλους ρυπαντές.
Οι ρυπαντές αυτοί επιδρούν για 60 χρόνια περίπου συμβάλλοντας με το ένα ή άλλο βαθμό στην αθροιστική ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα αφού για έξι δεκαετίες δεν έγινε καμιά επιμέρους ή συντονισμένη ενέργεια από την Κυβέρνηση και τις προηγούμενες στο βάθος του χρονικού διαστήματος που αναφέρεται, για την απορρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα αυτής της περιοχής.
Η ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα, αποτελεί από μόνη της ένα τμήμα της συνολικότερης ρύπανσης (αέριας, υδάτινης, εδάφους και στο υγρότοπο απορροής του Ασωπού ποταμού) που κατηγοριοποιήθηκε στην προηγούμενη παράγραφο σε ρύπανση από τοξικά βιομηχανικά απόβλητα και ρύπανση από γεωργικά, κτηνοτροφικά και αστικά απόβλητα. Η αναλυτική περιγραφή της πιο πάνω κατηγοριοποίησης, δηλώνει την προέλευση των αποβλήτων που συμπεριλαμβάνουν για τα βιομηχανικά απόβλητα την αιτιολογική σχέση τους με το είδος της βιομηχανικής μονάδας, αλλά σύγχρονα αναδεικνύει τις αιτίες των ρύπων που καθορίζουν το είδος ή την ομοειδή ομάδα της βιομηχανικής μονάδας ή των ομοειδών ομάδων. Η δεύτερη κατηγορία που συμβάλλει λιγότερο στη ρύπανση της ευρύτερης λεκάνης του Ασωπού ποταμού, είναι τα γεωργικά και κτηνοτροφικά απόβλητα που όμως η αυξημένη περιεκτικότητα τους στ υδροφόρο ορίζοντα, αναδεικνύει την αύξηση των αζωτούχων και φωσφορικών ενώσεων που στις αρχές της δεκαετίας 2010 μετρήθηκαν και ήταν οι συγκεντρώσεις τους αρκετά αυξημένες. Η αύξηση των αζωτούχων και φωσφορικών ενώσεων δεν δρουν μόνο θετικά στην συσσώρευση με δέσμευσή τους με τους άλλους ρύπους με αποτέλεσμα την αύξηση των επιπτώσεων τους στην υγεία των εργαζομένων, των κατοίκων και ακόμη των επισκεπτών, αλλά αποτελούν, επιπλέον, τους πυροδοτητές σε μεγάλο βαθμό των πυρκαγιών στην περιοχή και τα συμβάντα πυρκαγιών δεν είναι λίγα στην ευρύτερη περιοχή, αν προστεθεί και οι ορεινοί όγκοι της Πάρνηθας και των Δερβενοχωρίων.
Ας αναλύσουμε, με βάση την Αριστοτελική εντελέχεια, το μεγάλο αυτό ζήτημα για την περιοχή μας, δηλώνοντας από την αρχή της ανάλυσής μας ότι η ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα είναι τεκμηριωμένη με μετρήσεις για τους αναφερόμενους ρυπαντές ίσως και άλλους, ελπίζοντας ότι η ανάλυση αυτή θα βρει «ευήκοα ώτα» τόσο στην Κυβέρνηση, όσο και Τοπική διοίκηση (Περιφέρειες, Δήμους και Δημοτικές Ενότητες). Επίσης, να ολοκληρωθούν οι μετρήσεις άλλων ρυπαντών αντίστοιχων της κάθε βιομηχανικής μονάδας και ένας είναι ο τρόπος, η επεξεργασία τοξικών ή μη βιομηχανικών αποβλήτων να γίνεται μέχρι να μετατραπούν σε βιο-απόβλητα μέσα στην ίδια βιομηχανική μονάδα. Αυτό προσθέτει και επιπλέον στοιχείο όχι μόνο στην αιτιολόγηση του ρυπαντή, αλλά στη διαφάνεια αναζήτησης και διαχείρισης του ρυπαντή ή των ρυπαντών.
Σήμερα έχει ιδιαίτερη βαρύτητα κύρια η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας, γιατί αυτή πρέπει να γνωρίζει τους κινδύνους της υγείας των ανθρώπων που ζουν και επισκέπτονται για να μπορέσει να πει ένα βροντερό όχι σε αυτό που ετοιμάζουνε στην περιοχή μας, γιατί αυτό, εκτός των άλλων, θα επιβαρύνει ακόμη πιο πολύ την ήδη επιβαρυμένη ρύπανση της περιοχής με αποτέλεσμα την αντίστοιχη αύξηση των επιπτώσεων στην υγεία ανθρώπων, λοιπών ζώων, φοιτών και της θαλάσσιας πανίδας και χλωρίδας. Αντί να ξεκινήσουν άμεσα την εφαρμογή μεθόδων απορρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα (η επιστήμη έχει ποικιλία μεθόδων που εφαρμόζονται μόνη η καθεμιά και από το 1999, 25 χρόνια πριν, με Ελληνική επινόηση, ο συνδυασμός μεθόδων που επιφέρει πολύ καλύτερα αποτελέσματα.
Συνολικά από τα προηγούμενα προκύπτουν αβίαστα δυο επικίνδυνα ζητήματα για λύση:
Α. Απορρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα της λεκάνης του Ασωπού ποταμού-Αρχές,Στόχοι
και Προϋποθέσεις
Ο πρώτος στόχος της απορρύπανσης είναι για την επιστήμη, η πλήρης «θεραπεία» του υδροφόρου ορίζοντα ή όπως καλύτερα λέγεται στην Ιατρική πράξη «ίασις», αρχαία ελληνική λέξη με νεο-ελληνική μετατροπή της σε ίαση που σημαίνει πλήρη αποκατάσταση της υγείας. Για τον υδροφόρο ορίζοντα αυτή σημαίνει πλήρη αποκατάσταση της υγείας του υδροφόρου ορίζοντα και πρακτικά σημαίνει την επιστροφή των συγκεντρώσεων των ρυπαντών σε τιμές του ανώτατου ορίου του εύρους των συγκεντρώσεών που πέραν του οποίου χαρακτηρίζονται τοξικές. Αυτό βέβαια, δίνοντας την ανάλογη έμφαση και τη βαθειά αναζήτηση της επιστήμης με στόχο την αντικειμενική προσέγγιση της αλήθειας, οι μετρήσεις αυτές πρέπει να επαναληφθούν για να προσδιοριστεί ξανά το ανώτατο τοξικό επίπεδο του εύρους των συγκεντρώσεων. Επισημαίνω ότι η αλήθεια ανήκει στην δυαδικότητα αλήθεια-αναλήθεια (ψέμα) και ο ακριβής και αντικειμενικός προσδιορισμός της είναι βαθειά ανθρωπιστικός σημαίνοντας λιγότερα νοσήματα και λιγότερους θανάτους από αυτά.
Τόσο η κεντρική διοίκηση, όσο και η τοπική διοίκηση (Περιφέρειες και Δήμοι) δεν πήραν κανένα ουσιαστικό μέτρο για τη γνωστή βαριά ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα, ούτε καν βιολογικό καθαρισμό που βέβαια έχει διπλό αποτέλεσμα στα μετατρεπόμενα από τα επικίνδυνα τοξικά βιομηχανικά απόβλητα σε βιο-απόβλητα. Η μια πλευρά του βιολογικού καθαρισμού είναι η παραγωγή του καθαρού νερού που ελεύθερα απορρέει στη θάλασσα δια μέσου του Ασωπού ποταμού ώστε ο υγρότοπός του να μετατραπεί σε βιο-υγρότοπο με την ανάδυση της πανίδας και χλωρίδας του που με γυμνό οφθαλμό θα διακρίνουμε τη ζωή της γνήσιας φύσης. Η άλλη πλευρά του βιολογικού καθαρισμού είναι το στερεό υπόλειμμά του που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία με επιτυχία στη γονιμοποιητική δράση, την ίδια δουλειά που κάνουν τα λιπάσματα. Βέβαια ο βιολογικός δεν μπόρεσαν η περιφέρεια η πρώην και νυν της Αττικής και της Στερεάς Ελλάδας να προγραμματίσουν το βιολογικό καθαρισμό ούτε καν στα αστικά απόβλητα.
Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι που εάν εφαρμοστούν στη γεωργία θα οδηγήσουν την παραγωγή με βιολογικό σήμα που χαρακτηρίζει το βιολογικό προϊόν και τις προϋποθέσεις παραγωγής του. Αυτός θεωρώ, ότι πρέπει να είναι ο δεύτερος στόχος το βιολογικό (οικολογικό) σήμα να τοποθετηθεί σε κάθε φυτικό ή μη προϊόν για να μπορέσει η ευρεία περιοχή να αναβαθμιστεί με εξομοίωση με τη φύση όπως τη γνωρίσαμε στα νιάτα μας, το χρωστάμε στα παιδιά μας και τα εγγόνια μας.
Η απορρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα προϋποθέτει εκτός της απαλλαγής από τις αζωτούχες και φωσφορικές ενώσεις, επιπλέον την μετατροπή των τοξικών βιομηχανικών αποβλήτων σε βιο-απόβλητα για να αποφύγουμε την επιπρόσθετη ρύπανση που πρέπει να την προσομοιάσουμε με ωρολογιακή υγειονομική βόμβα που θα αποδεκατίσει όλα τα όντα.
Σήμερα γνωρίζουμε τις βιομηχανικές μονάδες που βρίσκονται στην περιοχή, τι παράγουν και ανάλογα με τα προϊόντα τους, η επιστήμη και η τεχνολογία, έχει τη δυνατότητα να «θεραπεύσει» τα τοξικά ή μη απόβλητα της κάθε μονάδας ή των συναφών μονάδων μετατρέποντάς τα σε βιο-απόβλητα.
Οι μέθοδοι αυτοί που επιτυγχάνουν να παράγουν βιο-απόβλητα είναι οι αποτελεσματικότερες γιατί πράγματι επιτυγχάνουν πλήρη θεραπεία των τοξικών αποβλήτων δηλαδή πλήρη αποκατάσταση των τιμών αναφοράς των ρυπαντών και πρώτα-πρώτα την ελάττωση της συγκέντρωσης κάτω από το ανώτατο όριο πέραν του οποίου ο ρυπαντής γίνεται τοξικός που είναι ο ζητούμενος στόχος.
Η κυβέρνηση αυτή, όπως και οι προηγούμενες, ουδέποτε αντιμετώπισαν το πρόβλημα των τοξικών και των μη τοξικών βιομηχανικών αποβλήτων σαν πρόβλημα που αφορά το λαό που ζει στην ευρύτερη λεκάνη απορροής του Ασωπού ποταμού με γνώμονα την εφαρμογή των κριτηρίων δημόσιας υγείας και διατήρησης υγιεινού περιβάλλοντος από ΠΟΥ.
Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την οδηγία-πλαίσιο που προβλέπει για τα απόβλητα ότι: «ο ρυπαίνων πληρώνει, το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένου του κόστους της απαιτούμενης υποδομής και της λειτουργίας της, βαρύνει τον αρχικό παραγωγό αποβλήτων ή τον τρέχοντα ή τους προηγούμενους κατόχους αποβλήτων». Αυτή ακόμη η οδηγία-πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έστω και εάν εφαρμόστηκε διαχρονικά, όχι μόνο δεν έφερε κανένα ευνοϊκό αποτέλεσμα στο επίπεδο της ρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα, αλλά επιπλέον την επιδείνωσε με την άνοδο των συγκεντρώσεων των ρύπων. Αυτό το συμπέρασμα επιβεβαιώθηκε με την Ειδική Έκθεση 12 2021, του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, Αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»: Ασυνεπής η εφαρμογή της στις πολιτικές και τις δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Περιβάλλον.
Το νομοθετικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι σταθερής κατεύθυνσης, εμπεριέχει την ευθύνη της βιομηχανικής μονάδας για την αποκατάσταση μόνο όταν θεωρηθεί υπαίτια ή αμελήσει για την αντιμετώπιση αυτής.
Η σημερινή κυβέρνηση, όπως και οι προηγούμενες δεν έκαναν καμιά νομοθετική ή δικαστική κίνηση για να τεκμηριώσουν το προφανές, ότι οι ρυπαντές έχουν προέλευση από συγκεκριμένη βιομηχανική μονάδα ή τις ίδιες ή όμοιες παραγωγές μονάδες. Οι μετρήσεις των ρυπαντών που έχουν φανερωθεί από τις μελέτες που έχουν γίνει, η γνώση του τι προϊόντα παράγουν οι βιομηχανικές μονάδες της περιοχής και η φύση της κάθε μονάδας δηλώνουν την αιτιολογική προέλευση του ρυπαντή. Η γνώση των ρυπαντών χαρακτηρίζει και θυμίζει την αρχή της πλήρους «θεραπείας» αυτού και άρα καθορίζει τη μέθοδο αφαίρεσής του με τις σημερινές δυνατότητες της επιστήμης. Ουσιαστικά εγκαθιστά εντός της βιομηχανικής μονάδας την επεξεργασία των αποβλήτων και την μετατροπή τους σε βιο-απόβλητα που είναι η προϋπόθεση της περαιτέρω επεξεργασίας τους με βιολογικό καθαρισμό που αποτελεί το δεύτερο στάδιο. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί σε ίδιες ή όμοιες βιομηχανικές μονάδες με τον ίδιο/ους ρυπαντές.
Αυτή είναι η μοναδική μέθοδος της πλήρους αποκατάστασης των αποβλήτων στην παραγωγή, χωρίς μετακινήσεις και εκθέσεις, αλλά και χωρίς προσθέσεις αποβλήτων από όλη την Ελλάδα ή ακόμη και πιο τοξικά από την προαναφερόμενη βιομηχανική μονάδα.
Άρα για τη μη επιβάρυνση της ρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα της ευρύτερης λεκάνης του Ασωπού ποταμού, δυο κινήσεις θα πρέπει να γίνουν για να είναι αποτελεσματικές:
Α. Η αναγκαία απορρύπανση του ήδη υπάρχοντος υδροφόρου ορίζοντα, και
Β. Η μη επιβάρυνση του υδροφόρου ορίζοντα με νέα επεξεργασμένα με τη χρήση του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Βιομηχανικών Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΧΥΤΒΕΑ).
Στο επόμενο άρθρο θα αναλυθεί το: Η μη επιβάρυνση του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής με νέα επεξεργασμένα απόβλητα με τη χρήση του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Βιομηχανικών Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΧΥΤΒΕΑ) και επιπλέον θα αναλυθεί η καινούργια πρόταση όπως την ονομάζουν «Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Βιομηχανικών Αποβλήτων».
Δρ. Ανδρέας Γ. Καλλιακμάνης
Ειδικός Παθολόγος
Ελληνική Εταιρεία Προληπτικής Ιατρικής
Μέλος
της Συντονιστικής Επιτροπής Φορέων Ωρωπού
