Γιορτάστηκε και φέτος η “παγκόσμια ημέρα” του αποκαλούμενου “περιβάλλοντος”. Τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου που δεν γιορτάζουμε το περιβάλλον, μέσα από τις κρατικές πολιτικές (αλλά και στις επιστήμες μέσα από τα κρατικοδίαιτα πρότζεκτς και χρηματοδοτήσεις) με παλιά και σάπια υλικά “οικοδομούμε” από την εποχή του διαφωτισμού, την καρτεσιανή “πολυκατοικία” του περιβάλλοντος.
Πολλοί θα ρωτήσουν: Μα τι κακό έχει ο όρος περιβάλλον;
Συνήθως, με τον όρο περιβάλλον φανταζόμαστε από δασωμένα βουνά, πράσινους κάμπους και ρεματιές έως παραλίες με κρυστάλλινα νερά. Ενίοτε για τέτοιους τόπους χρησιμοποιούμε και τον “φοβερό” όρο “παρθένα” ωσάν να εμφανιστήκαμε στους τόπους μας ως άνθρωποι προχθές, ωσάν ακόμα και ο σημερινός πολιτισμός μας κατά αναλογία με τον άνθρωπο της μέσης παλαιολιθικής να μην έχει καμία καταλυτική επίδραση στα οικοσυστήματα. Φτάνουμε σε ένα σημείο που οι επιστήμες της κληρονομιάς, της φύσης και της κοινωνίας ή άλλοι κοινωνικοί φορείς έχοντας στην φαρέτρα τους μια τέτοιου σαθρού χαρακτήρα ορολογία και τρόπο κατανόησης του κόσμου μας, να προσπαθούν να ορίσουν ανατροπές και καταστροφές μνημειακών συνόλων ή φυσικών ιστορικών τοπίων, να ορίσουν ακόμα αλλαγές όπως η σύγχρονη κοσμική και η συνδεόμενη κλιματική αλλαγή. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε γύρω μας, ή, ανεξάρτητα αν τα βλέπουμε ή όχι καταγράφονται με αυστηρότητα από τις επιστήμες του γήινου συστήματος και από τους αρχαιολόγους που συνεργάζονται μαζί τους.
Με πολύ συμπυκνωμένο τρόπο ας δούμε μερικές βασικές πλευρές έχοντας στα υπόψη μας πως μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και ειδικά στην εποχή μας όπου κυριαρχεί η αυξημένη πολυπλοκότητα των κοινωνικών σχέσεων μια ολοκληρωμένη προσέγγιση θα απαιτούσε πρώτα απ’ όλα συλλογική δουλειά και δεύτερον αρκετά αναλυτική. Νομίζω πως το ζήτημα αυτό είναι κρίσιμο ειδικά για την νέα κατηγορία εκμεταλλευόμενων που γεννά η νέα φυσική ιστορική εποχή μας. Οι νέα αυτή κατηγορία είναι οι τοπικές κοινότητες – το νέο ποιοτικά σύγχρονο προλεταριάτο που κάτω από τα πόδια του χάνει τα οικοσυστήματα του, τα φυσικά ιστορικά τοπία του, εντός των οποίων για χιλιετίες λειτουργούσε. Η επεκτατική στροφή του χρηματιστικού κεφαλαίου στα φυσικά ιστορικά τοπία, όλο και με μεγαλύτερη ένταση, μεταλλάσσει, απαλλοτριώνει από τις τοπικές κοινωνίες και από την ζωή ως τέτοια φυσικές και πολιτιστικές αξίες δημιουργώντας οικοσυστήματα στα οποία όλο και περισσότερο κυριαρχεί η “νεκρή ύλη” από τα πλαστικά, τα νταμάρια και το τσιμέντο. Όσο αυξάνει η συσσώρευση κεφαλαίου στα διαφορετικά οικοσυστήματα, (αυτό που αποκαλείται: “επενδύσεις”) τόσο εξαφανίζεται από αυτά η ζωή και αυξάνει ο βαθμός απαλλοτρίωσης της υλικής βάσης των τοπικών κοινωνιών (Αυξάνει δηλαδή ο βαθμός απαλλοτρίωσης του φυσικού-πολιτιστικού πλούτου τους). Αυξάνει όμως έτσι και ο βαθμός αποξένωσης από τα οικοσυστήματα που όλο και περισσότερο προβάλλουν ως εμπορεύματα – ως πεδία εκμετάλλευσης. Οι τοπικές κοινωνίες όλο και με μεγαλύτερη ένταση μεταλλάσσονται έτσι σε μετανάστες στον τόπο τους, χωρίς μάλιστα τις στοιχειώδεις υποδομές και δυνατότητες που έχουν οι αδελφοί τους εργαζόμενοι στα μεγάλα αστικά κέντρα. Είναι το σύγχρονο προλεταριάτο που το κύριο μέλημά του είναι η υπεράσπιση της ΖΩΗΣ και της ιστορικότητας των τόπων του γιατί κυρίως χάρη σε αυτά μπορεί να επιβιώνει. Σήμερα σε συνθήκες παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέμου η διάσταση αυτή αποκαλύπτει τον πλανητικό – χαρακτήρα που λαμβάνει η υπεράσπιση της ΖΩΗΣ.
Τα διάφορα μνημειακού χαρακτήρα σύνολα, τα φυσικά ιστορικά τοπία, οι ξεχωριστοί οικοτόποι με τους ανθρώπους τους και με τα άλλα ζωντανά είδη (στην οργανική ενότητά τους) διακρίνονται πάντα από την αυστηρή – αντικειμενική ύπαρξή τους στα πλαίσια της φύσης και της εξέλιξης. Μια συνεπή προσέγγιση με στόχο την προστασία τους απαιτεί έτσι ανάλογα συγκεκριμένες και αυστηρές προσεγγίσεις. Οι σαθρές και ρευστές έννοιες και ορολογίες είναι απ’ αυτή την άποψη αναποτελεσματικές και επικίνδυνες. Είναι σίγουρο πως “ένας ορισμός δεν κάνει προβλέψεις. Είναι μια νοητική κατασκευή. Αλλά οι διαφορετικοί ορισμοί έχουν διαφορετική καταλληλότητα. Οι κακοί ορισμοί είναι στείροι. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ορισμοί έχουν σημασία. Ακόμη και αν οι ορισμοί είναι αυθαίρετοι, οι συνέπειές τους δεν είναι“.
Σήμερα, η νέα φυσική ιστορική εποχή της Ανθρωποκαίνου[1], όπως αυτή ορίζεται από τις φυσικές επιστήμες, μακριά από ιδεοληψίες, στην βάση παγκόσμια συγχρονισμένων γεωστρωματογραφικών δεικτών – γεωχημικών και βιοχημικών στοιχείων, καταδεικνύει με τρόπο αυστηρό ένα νέο ποιοτικά αναβαθμό της πολιτιστικής εξέλιξης.[2] Έτσι, ο ανθρώπινος πολιτισμός και η ίδια “η ανθρωπότητα έχει γίνει μια πλανητική δύναμη, στο ίδιο επίπεδο με τις γεωλογικές ή κλιματικές δυνάμεις…” [3], που επιδρούν στον καθορισμό των φάσεων περιοδολόγησης της ιστορίας της Γης από τις φυσικές επιστήμες του γήινου συστήματος.
Το γήινο σύστημα λειτουργεί επί του παρόντος σε μη αναλογική κατάσταση. Όσον αφορά τις βασικές περιβαλλοντικές παραμέτρους, το Γήινο Σύστημα έχει πρόσφατα μετακινηθεί πολύ έξω από το εύρος της φυσικής μεταβλητότητας που χαρακτήρισε την εξέλιξη τουλάχιστον τα τελευταία μισό εκατομμύριο χρόνια. Η φύση των αλλαγών που συμβαίνουν τώρα ταυτόχρονα στο Γήινο Σύστημα, τα μεγέθη και οι ρυθμοί αλλαγής τους είναι πρωτοφανή και μη βιώσιμα.[4]
Μιλάμε δηλαδή για “… μια απότομη αλλαγή βήματος στη φύση, στο μέγεθος και στο εύρος των ανθρώπινων πιέσεων στο Γήινο Σύστημα, που οδήγησε σε επιπτώσεις οι οποίες (με κλιμακούμενη ένταση) ωθούν το (γήινο) σύστημα πέρα από τα (αυστηρά καθορισμένα γεωστρωματογραφικά -γεωχημικά) πλαίσια της Ολόκαινου” φυσικής ιστορικής εποχής.[4] Αναγνωρίζεται παράλληλα από τις επιστήμες της γης πως οι “σύγχρονες ανθρώπινες σχέσεις παραγωγής έχουν αλλάξει αμετάκλητα τις γεωλογικές διεργασίες της Γης.[5] Λαμβάνει χώρα μια κοσμικού χαρακτήρα αλλαγή που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επιδρά προκαλώντας αλλαγές σε όλες τις σφαίρες του κόσμου μας. Όχι τυχαία ο βιολόγος Eörs Szathmáry[6] προσεγγίζοντας την πολιτιστική εξέλιξη, εκτός των άλλων και στην βάση των έως τώρα 8 εξελικτικών μεταβάσεων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι εξελικτικά στο δικό μας στάδιο όλο και περισσότερο “η βιολογία δίνει χώρο στην τεχνολογική και κοινοτική πολιτιστική εξέλιξη”.[7] Στην ουσία δηλαδή μπορούμε να μιλάμε για αυτή την κοσμική αλλαγή ως ένα ΝΕΟ εξελικτικό στάδιο στο πλανητικό μας οικοσύστημα. Μια εποχή που προβάλει ως η 9η εξελικτική μετάβαση κατά την οποία ο πολιτισμός και ειδικά ο ανθρώπινος με τα στρεβλά αλλοτριωμένα χαρακτηριστικά του έχει εξελιχθεί σε κοσμικού χαρακτήρα δύναμη που προκαλεί παράλληλα ένα νέο συμβάν μαζικής εξαφάνισης ειδών.
Ο σύγχρονος αλλοτριωμένος πολιτισμός μας, ο κυρίαρχος εκμεταλλευτικός τρόπος παραγωγής μας, έχει διαμορφώσει μια νέα φυσική ιστορική εποχή όπου ο αλλοτριωμένος πολιτισμός μας έγινε η καθοριστική γεωλογική και κοσμική δύναμη. Η ραγδαία και κλιμακούμενη διαδικασία εξαφανίσεων ειδών είναι ένα από τα αποτελέσματα. [9]
Σήμερα ο ίδιος ο χαρακτήρας της εποχής όπως ορίζεται, όχι στην βάση των ιδεολογιών, αλλά από τις φυσικές επιστήμες ανατρέπει όχι μόνο τον κυρίαρχο (από την εποχή του διαφωτισμού) εγωκεντρικό, ανθρωποκεντρικό, καρτεσιανό πλαίσιο ανάπτυξης των επιστημών και των κυρίαρχων οπτικών για τον κόσμο αλλά όπως έχουν επισημάνει πολλοί ερευνητές ανάμεσά τους και ο Τσακραμπάρτυ[8]: “η Ανθρωπόκαινος «σηματοδοτεί την κατάρρευση της σήμερα ακόμα κυρίαρχης και πανάρχαιας ανθρωπιστικής διάκρισης μεταξύ φυσικής ιστορίας και ανθρώπινης ιστορίας”.
Πριν τις φυσικές επιστήμες (του γήινου συστήματος) ήταν όμως πρώτος ο Μάρξ που μαζί με τον Ένγκελς έφτασαν σε αυτό το συμπέρασμα. Μέσα από ένα βαθύ διαλεκτικό υλιστικό πλανητισμό, αποδόμησαν τους κυρίαρχους από την εποχή του διαφωτισμού εγωκεντρικούς, ανθρωποκεντρικούς, καρτεσιανούς ανορθολογικούς διαχωρισμούς του κόσμου μας που αναπαρήγαγαν την εκμετάλλευση. Στις προσεγγίσεις τους δεν διαχώρισαν το αποκαλούμενο περιβάλλον από τον άνθρωπο. Μάρξ και Έγκελς δεν βλέπουν περιβάλλον. Το αντίθετο. Μέσω της οντολογικής υλιστικής προσέγγισης του γήινου συστήματος ανέδειξαν την οργανική ενότητα των ανθρώπινων κοινωνιών με τα οικοσυστήματα.[9]
Κατέδειξαν πως μια διαλεκτική μέθοδος προσέγγισης του κόσμου μας οφείλει να δίνει έμφαση στην “οργανική ολότητα της φύσης και την αλληλεξάρτηση-αλληλοδιείσδυση των φυσικών αναπτυγμάτων- μερών. Στη δομή ακόμα των διαδικασιών περισσότερο από τα ίδια τα πράγματα. Στα ολοκληρωμένα επίπεδα, στην ιστορικότητα και στην αντίφαση . Μάλιστα ο Μάρξ με πολύ περιεκτικό τρόπο όρισε την διαλεκτική του ως μέθοδο κατανόησης, αντιμετώπισης της ύλης (στο σύνολό της- Με την διαλεκτική φιλοσοφική έννοια της ύλης). Αξίζει να σκεφτούμε πως όπως το γήινο σύστημα και η φύση στο σύνολό της ή ακόμα και οι ανθρώπινες κοινωνίες χαρακτηρίζονται στην εξέλιξή τους από την αλλαγή και την μετάλλαξη. Από αυτήν την άποψη η όποια προσέγγιση δεν μπορεί να μην ενσωματώνει την μελέτη των αλλαγών της σχέσης τους. Επιπλέον κάθε κοσμικού χαρακτήρα αλλαγή δεν μπορεί να μην συνδέεται με αλλαγές στο υπόλοιπο γήινο σύστημα (από τον πολιτισμό και το κλίμα έως την βιόσφαιρα και βιολογία μας)
Τα οικολογικά – πλανητικά θεμέλια της σκέψης του Μαρξ, ιδιαίτερα η προσέγγισή του για τον μεταβολισμό της ανθρωπότητας – φύσης (ορθότερα σήμερα: του γήινου συστήματος) που διαμεσολαβείται από την κοινωνική παραγωγή (δηλαδή τις πολιτιστικού χαρακτήρα διαδικασίες- διεργασίες), έχει αναδείξει το βάθος και την συνθετότητα της κριτικής του Μαρξ στον αλλοτριωμένο κοινωνικό μεταβολισμό του καπιταλισμού. Ξεφεύγοντας από τον αστικό ανθρωποκεντρισμό που αναπαράγει την λογική της εποχής του “Διαφωτισμού” και των κυρίαρχων ελίτ για την κατάκτηση της φύσης από τον (αφηρημένα ορισμένο) άνθρωπο, η μεθοδολογία του τον οδήγησε να αναδείξει μια ευρύτερη έννοια, αυτού που ονόμασε “καθολικό μεταβολισμό της φύσης”. Μέσα από την οπτική του αυτή αναδύεται η βαθιά του εκτίμηση (πλάι στους εκμεταλλευόμενους ανθρώπους) πρώτα απ’ όλα στις άλλες μορφές ζωής. Στους πλανητικούς μας δηλαδή συγκάτοικους. Έτσι μέσω της εισαγωγής της έννοιας του μεταβολισμού γίνεται δυνατή η αποδόμηση του παμπάλαιου δίπολου κοινωνία-φύση. Φτάνει κατ’ αυτόν τον τρόπο να προσεγγίζει σύνθετες πολιτιστικές διεργασίες και διαδικασίες χρησιμοποιώντας τον όρο της “διαμεσολάβησης” σε μια εποχή που δεν είχαν εμφανιστεί οι σύγχρονες θεωρίες για τον πολιτισμό. Ορίζοντας την εργασία, στην ουσία, ως μια μορφή “διαμεσολάβησης” της μεταβολικής αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρώπων και φύσης καταδεικνύει την σημασία που έχει ο χαρακτήρας της εργασίας στην ανατροπή – καταστροφή των οικοσυστημάτων από την διατάραξη του μεταβολισμού των οικοσυστημάτων από το οποίο οι άνθρωποι εξαρτώνται βαθιά και άμεσα. Αυτή η μεταβολική σχέση εξάρτησης από τη φύση λειτουργεί όπως ο κάθε μεταβολισμός μέσα σε ορισμένα όρια. Η περιορισμένη λ.χ. διαθεσιμότητα πόρων και ο φυσικός-ιστορικός χαρακτήρας των οικοσυστημάτων είναι δύο από τις πολλές διαστάσεις. Δομεί την κριτική του στην κεφαλαιοκρατία για την καταστροφή του οικοσυστήματος στην διαλεκτική θεωρία του μεταβολικού ρήγματος (που έως και σήμερα μένει στην ουσία στο περιθώριο των λογής καρτεσιανών λογικών), βάζοντας τις βάσεις για εκείνο που μπορούμε να αποκαλέσουμε “επαναστατική απελευθερωτική πλανητική προοπτική”. Τα χρόνια που ακολούθησαν οι δυτικοί Μαρξιστές αρνούμενοι την “διαλεκτική της φύσης” περιόρισαν τις θεωρήσεις τους “στα της κοινωνίας” οικοδομώντας μια ακόμα ιδεολογία στην μακρά ιστορία των ιδεολογιών.[9]
Αντίθετα, στην μετα-επαναστατική Ρωσία και στην ΣΕ στην βάση και του κύματος απελευθερωτικής σκέψης που προκάλεσε η μεθοδολογία και κοσμοθεωρία πράξης του Μάρξ δεν ήταν τυχαίο ότι προέκυψε η θεμελιώδης έννοια της “βιόσφαιρας”. Στην βάση αυτής της έννοιας επρόκειτο να αναπτυχθεί η σύγχρονη αντίληψή μας για το Γήινο σύστημα. Από αυτή την άποψη αποτέλεσε επανάσταση η δημοσίευση της έννοιας της Βιόσφαιρας από τον σοβιετικό γεωχημικό Βλαντιμίρ Ι. Βερνάντσκυ το 1926. [«Είναι αξιοσημείωτο», γράφουν οι Lynn Margulis και Dorian Sagan στο What is Life?[10], «ο Βερνάντσκυ αποσυναρμολόγησε το άκαμπτο όριο μεταξύ των ζωντανών οργανισμών και μη…” ]
Οι γεωχημικοί Παυλώφ και Βερνάντσκυ ήταν οι πρώτοι που έφεραν στον επιστημονικό διάλογο τις έννοιες της α) νέας Ανθρωπογενούς εποχής και β) της Βιόσφαιρας και της Νωόσφαιρας. Ο Βερνάντσκυ μάλιστα εκφράζοντας την επαναστατική πολιτιστική ανάταση της εποχής, δεν σταμάτησε εκεί υποστηρίζοντας πως η ανθρωπότητα σε ένα νέο στάδιο “Νωόσφαιρας” θα έπρεπε στην βάση των τεχνολογικών αλμάτων να στραφεί από τον ετεροτροφικό τρόπο μεταβολισμού με τη γη στον αυτοτροφικό.
Την δεκαετία του ’70 ο Evgeni K. Fedorov, ένας από τους κορυφαίους κλιματολόγους στον κόσμο και μέλος του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, τόνιζε ότι ο κόσμος θα πρέπει να απογαλακτιστεί από τα ορυκτά καύσιμα: Υποστήριξε πως η κλιματική ανθρωπογενή αλλαγή ήταν τότε προ των πηλών αν δεν περιοριζόταν η ανθρωπότητα στη χρήση της ηλιακής ακτινοβολίας και της υδραυλικής ενέργειας της κυματικής και αιολικής ενέργειας. [Οι απόψεις του Fedorov, E. ερχόταν σε σύγκρουση με τις κυρίαρχες τότε στην ΣΕ και στις άλλες σοσιαλιστικές χώρες τάσεις για ακόμα μεγαλύτερη εκμετάλλευση άρα και κεφαλαιοποίηση του αποκαλούμενου “φυσικού πλούτου” που όλο και περισσότερο λάμβανε το νόημα της εμπορευματικής αξίας. Ήταν ακριβώς αυτός ο παραγωγικός τομέας που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο για δεκαετίες διαμόρφωνε την νέα κυρίαρχη διαχειριστική ελίτ που θα οδηγούσε την ΣΕ στην μετάλλαξη του χαρακτήρα του κράτους [2]. Ήταν ακριβώς αυτή η διαχειριστική ελίτ που είχε την ευθύνη για πλήθος οικολογικών προβλημάτων σχεδόν ανάλογων με τη Δύση. Εξάλλου, η αντανάκλαση των πολιτιστικών διαδικασιών στην ύλη (στο γήινο σύστημα, στα στρώματα της γης, στα γεωχημικά στοιχεία ) δείχνει συγχρονισμό (στη βάση Γεωλογικών -Γεωχημικών δεικτών) και στα δύο ιδεολογικά στρατόπεδα της εποχής από τα μέσα της δεκαετίας του 50 (και μετά και όχι λχ από το 1930 και μετά ή από το 1990 και μετά). Ο συγχρονισμός αυτός στον ένα ή στον άλλο βαθμό επιβεβαιώνει τα παραπάνω συμπεράσματα. [10]
Ο όρος “Ανθρωπογενή” (“Ανθρωπόκαινος”) φυσική ιστορική εποχή, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην αγγλική γλώσσα το 1973 σε ένα άρθρο του σοβιετικού γεωλόγου E.V. Shantser : “The Anthropogenic System ” στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια. Η επανανοηματοδότηση του όρου από τις επιστήμες του γήινου συστήματος στον αιώνα μας είχε ως αποτέλεσμα πλήθος νέων ερευνών που οδήγησαν αφενός σε πλήθος αποδείξεων για αυτή την κοσμικού χαρακτήρα αλλαγή και αφετέρου στην αλλαγή της περιοδολόγησης της ιστορίας του πλανητικού μας συστήματος[2]. Μια πρώτη αλλαγή στην βάση της ίδιας μεθοδολογίας έχουμε στην νέα περιοδολόγηση της Ολοκαίνου σε τρείς φάσεις που σε μεγάλο βαθμό συγχρονίζει τις φυσικές επιστήμες με τις στενά αρχαιολογικού χαρακτήρα αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επιβεβαιώνονται τα συμπεράσματα των επιστημών του γήινου συστήματος. Από αυτή την άποψη η εποχή της “Ανθρωποκαίνου” είναι η πρώτη φυσική ιστορική εποχή στην ιστορία του πλανήτη που το γήινο σύστημα διαμεσολαβούμενο από την ανθρωπότητα μπορεί να γνωρίζει με τρόπο απόλυτο την ιστορία του καθώς και τις αιτίες που έχουν ωθήσει το γήινο σύστημα πέρα από την Ολόκαινο, στην νέα κοσμική εποχή της Ανθρωποκαίνου. Αυτό, το ότι δηλαδή είμαστε γνώστες της κοσμικής αλλαγής που έχουμε προκαλέσει μέσω του κοινωνικού μας σχηματισμού, όπως έχουν τονίσει πολλοί ερευνητές, αναδεικνύει την ανθρώπινη ευθύνη για τα άλλα πλάσματα και για τη ζωή στο σύνολό της.
Στον τομέα τώρα της βιολογίας, ο Αλεξάντρ Οπάριν ανέπτυξε την θεωρία της αυτογένεσης της ζωής. Πάνω εκεί πάτησε η θεωρία της αυτοποίησης της ζωής μέσω αυτοκατάλυσης που ανέπτυξε ο Ούγγρος βιολόγος Τίμπορ Γκάντι ορίζοντας το τι είναι ζωή. Η συνεισφορά του Γκάντι στην επιστήμη της βιολογίας και στον προσδιορισμό της ζωής ήταν η ανάπτυξη της υλιστικής θεωρίας της “αυτοποίησης της ζωής”, η οποία αποτέλεσε μια σημαντική προσφορά για την κατανόηση του τι ακριβώς είναι η ζωή. Έτσι, έδειξε πως η αναζήτηση της ουσίας της ζωής είναι αδιαχώριστη από το ζήτημα της προέλευσης της ζωής και ότι η ζωή είναι στην ουσία μια οργανική σχέση. Έχει ως βάση της απλούς χημικούς μηχανισμούς που μπορούν να αυτο-αναπαραχθούν και να εξελιχθούν. Αυτοί οι μηχανισμοί οδηγούν στη δημιουργία πολύπλοκων ζωντανών οντοτήτων που έχουν τη δυνατότητα να αναπαράγονται και να εξελίσσονται μέσα από μια διαδικασία αλληλεπίδρασης με το οικοσύστημα τους[11].
Η θεωρία της “αυτοποίησης της ζωής” και η θεωρία του “Χημειοτονείου” για την απλούστερη σχέση της ζωής που ανέπτυξε ο Γκάντι έχει επηρεάσει σημαντικά όχι μόνο τη σύγχρονη βιολογία και χημεία, αλλά και τις συμπεριφορικές επιστήμες όπως και τις επιστήμες του πολιτισμού. Στην ουσία, υπήρξε ο πρώτος που όρισε με ένα βαθύ υλιστικό διαλεκτικό τρόπο το τι είναι “ΖΩΗ”. Ο αυστηρός ορισμός των αρχών της ζωής, της αυτοποίησης της ζωής, της απλούστερης μορφής και σχέσης της, ήταν μια επανάσταση. Για πρώτη φορά παρουσιάστηκε μια αυστηρή απάντηση στην ερώτηση “ποια είναι η απλούστερη μορφή και σχέση της ζωής”.
Τι μπορεί εξάλλου να είναι πιο θεμελιώδες και πιο γόνιμο ερώτημα τόσο για τις φυσικές όσο και για τις ανθρωπιστικές επιστήμες από το ίδιο το ερώτημα “τι είναι ζωή”; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι κρίσιμη και για το ζήτημα του αποκαλούμενου “περιβάλλοντος”. Ο Τίμπορ Γκάντι, αυτός ο μεγάλος λάτρης της φύσης και των πλασμάτων της, που ξεκίνησε ως εργάτης σε αρτοβιομηχανία και εξελίχθηκε σε ένα από τους κορυφαίους βιολόγους και στην Ουγγαρία και διεθνώς, αποκαθήλωσε κάθε υπόλειμμα επιστημονικής τεκμηρίωσης των λογικών του καρτεσιανού αναγωγισμού.
Συνεχίζεται…
Μανώλης Κλώντζας, Αρχαιολόγος, Τσεχία
Ερευνητικό Ινστιτούτο Φυσικής-Πολιτισμικής Κληρονομιάς
Ερευνητικό Ινστιτούτο ARCHAIA Brno. — Επιτροπή Πολιτών Ιεράπετρας
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Lewis, S. L., & Maslin, M. A. (2015). Defining the Anthropocene. Nature, 519, 171– 180. https://doi.org/10.1038/nature14258
– J. Zalasiewicz, C. N. Waters, M. Williams, & C. Summerhayes (Eds.). (2019). The Anthropocene as a geological time unit: A guide to the scientific evidence and current debate (361 pp.). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
[2] Κλώντζα Β.- Κλώντζας Μ. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ- Το σημαντικότερο αρχαιολογικό εύρημα δεν θα βγει από τη γη. Εκδ. ΑΤΕΧΝΩΣ, ΑΘΗΝΑ 2020
[3] Fischer-Kowalski, M., Krausmann, F. & Pallua, I. (2014). A sociometabolic reading of the Anthropocene: Modes of subsistence, population size and human impact on Earth. The Anthropocene Review, 1(1), 8–33. doi.org
[4] Will Steffen,W. Crutzen, P.J. McNeill,J. (2007)“The Anthropocene: Are Humans Now Overwhelming the Great Forces of Nature?,” Ambio 36, No. 8 , 336, 614.
– [ Crutzen,P.J & Steffen, W. 2003, “How Long Have We Been In The Anthropocene Era?, An Editorial Comment,” Climatic Change 61.
[5] Tschirhart, P. & Bloomfield, E. F. (2020). Framing the Anthropocene as influence or impact: The importance of interdisciplinary contributions to stratigraphic classification. Environmental Communication, 14(5), 698–711. doi.org
[6] Smith, J. M. & Szathmary, E. (1997). The major transitions in evolution. OUP Oxford.
— Επίσης: Fischer-Kowalski, – M. Krausmann, F., – Pallua, I. (2014). A sociometabolic reading of the Anthropocene: Modes of subsistence, population size and human impact on Earth. The Anthropocene Review, 1(1),
[7] [6] Szathmary, E. (2015) Μajor evolutionary transitions theory 2.0. doi.org/10.1073/pnas.1421398112.
[8] Chakrabarty, D. (2009). The climate of history: Four theses. Critical Inquiry, 35, 197–222. doi.org/10.1086/596640.
— Chakrabarty, D. (2009). The climate of history: Four theses. Critical Inquiry, 35, 197–222. Doi.org/10.1086/596640.
[9] Κλώντζας Μ. (2023) Αρχαιολογία και Γ’ Παγκόσμιος πόλεμος στην εποχή της Ανθρωποκαίνου-Αναβαθμός της πολιτιστικής εξέλιξης και του γήινου μεταβολισμού. (υπό δημοσίευση)
[10] Lynn Margulis και Dorian Sagan, (2000). What is Life?. Univ of California Press
[11] Tibor Gánti, (2003) The Principles of Life, with commentary by James Griesemer & Eörs Szathmáry. Oxford University Press
— Gánti, T. (2003), Chemoton Theory Volume 1: Theoretical Foundations of Fluid Machineries, (Translated from the original Hungarian versions (1984 and 1989) by Elisabeth Czárán.) Kluwer Academic / Plenum Publishers New York, Boston, Dordrecht, London, Moscow
–Gánti, T. (2003), Chemoton Theory Volume 2: Theory of Living Systems, Kluwer Academic / Plenum Publishers
