της Εύας Νικολαΐδου
Είναι δώρο στη ζωή μας οι δάσκαλοι που αγαπήσαμε. Είναι οι ρίζες μας που τροφοδότησαν τους καρπούς μας. Μας δίδαξαν τις αξίες της ζωής, τη γνώση. Μέσα απ’ αυτή τη στήλη, ο Ημεροδρόμος θα παρουσιάζει κάθε μήνα, τον ρόλο του δασκάλου, την επίδραση, το άπλωμα του χεριού του στη ζωή καταξιωμένων ανθρώπων, από τον χώρο του πνεύματος και της τέχνης.
Σκέφτηκα ν’ αρχίσω αυτή τη σειρά, διότι ενθουσιάστηκα από μία ισπανική ταινία: «Ο δάσκαλος που υποσχέθηκε τη θάλασσα». Είναι ένα αριστούργημα. Πόσο ένας δάσκαλος επηρέασε τη ζωή των μαθητών του πριν απ’ τη δικτατορία του Φράνκο. Την αξία της ανθρωπιάς και της μάθησης. Κάπως έτσι σκέφτομαι αυτή τη σειρά. Σαν μια θάλασσα από βιώματα μέσα απ’ τη διδασκαλία εκείνων που αγαπήσαμε.
Αρχίζουμε με την δασκάλα του γένους, Έλλη Αλεξίου.
ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ
Ανακάλυψα στο Ηράκλειο Κρήτης, την ανιψιά της Μάνια (απεικονίζεται στην παραπάνω φωτογραφία με τη θεία της), 97 χρονών που έμαθε Γαλλικά από την Έλλη Αλεξίου, ξεκινώντας μαθήματα από τα επτά της χρόνια.
Δίπλα ήταν τα σπίτια τους, πρώτες ξαδέλφες η μαμά της με την Έλλη Αλεξίου. Κάθε μέρα την έβλεπε. Περίμενε με αγωνία το μάθημα, γιατί όπως μου είπε: «Η θεία Λιλίκα, δεν δίδασκε ψυχρά, διεκπεραιωτικά. Ήθελε να γνωρίσει το παιδί. Τον χαρακτήρα. Να το στηρίξει στα δύσκολα. Ήταν μάνα μαζί και δασκάλα. Τότε, μάλιστα, δίδασκε Γαλλικά στο ιδιωτικό σχολείο Κοραή, στο Ηράκλειο.
Τα καλοκαίρια παραθερίζαμε στο Κράσι, σ’ ένα ορεινό χωριό της Κρήτης, κι ερχόταν μαζί μας. Είχαμε στην πλατεία έναν χιλιόχρονο πλάτανο. Θεωρείται τώρα μνημείο της UNESCO. Κάτω από τις φυλλωσιές του, μαζευόμασταν όλα τα παιδιά στην αγκαλιά της και μας άκουγε. Ήταν η εξομολόγος, η δεύτερη μάνα, που θα μας συμβούλευε με τρυφερότητα, νοιάξιμο, αγάπη.
Εγώ παντρεύτηκα, σπούδασα σκηνοθεσία και ταξίδευα σε διάφορες χώρες για να κινηματογραφήσω ντοκιμαντέρ παλιών πολιτισμών. Δεν φαντάζεστε με τι ενδιαφέρον άκουγε και ρωτούσε να μάθει τα πάντα.
Τη φιλοξενούσα στο σπίτι μου τα καλοκαίρια, όταν ερχόταν από την Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Αμέσως άρχιζε την προετοιμασία των εκδηλώσεων για να προβάλει το ΚΚΕ. Είχαμε ένα κηποθέατρο, την «Όαση» κι εκεί άλλοτε με συνέδρια, με ημερίδες, με διαλέξεις, μάζευε κόσμο για να μεταδώσει τις αρχές του κόμματος.
Πιστεύω ότι όταν αγαπάς τον δάσκαλό σου, σ’ ενδιαφέρει και το μάθημα που διδάσκει».
Έγραψα ένα βιβλίο για την Έλλη Αλεξίου με τις εκμυστηρεύσεις της. Από τις συνομιλίες μας, πιστεύω ότι ήταν περισσότερο παιδαγωγός, γι’ αυτό σας μεταφέρω ένα μικρό απόσπασμα ώστε να το διαπιστώσετε:
— Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας ο ρόλος του δασκάλου απέναντι στο έργο που έχει αναλάβει, δηλαδή την μόρφωση και την ψυχική καλλιέργεια των μαθητών του;
Γενικά, θα ‘λεγα, πως ο δάσκαλος θα πρέπει πάνω απ’ όλα, ν’ αγαπάει τη δουλειά του, να πονάει το παιδί. Ο παιδαγωγός που αποβάλλει από την τάξη τα παιδιά δεν είναι παιδαγωγός. Γιατί αποκλείοντας μαθητή του από τη διδασκαλία του, θα πει πως αδιαφορεί αν αυτά που διδάσκει γίνουν κτήμα των παιδιών ή αν πέσουν στο κενό. Ο παιδαγωγός που έχει συναίσθηση του έργου του, βασανίζεται κι όταν ακόμη ένας μαθητής του αρρωσταίνοντας αναγκάζεται να χάσει την παράδοση.
— Εσείς αποβάλατε ποτέ μαθητή από την τάξη σας;
Ποτέ. Ούτε άφησα ποτέ κανένα μετεξεταστέο. Φρόντιζα να βοηθάω τα παιδιά και τα ενθάρρυνα πάντοτε ν’ αναπτύσσουν σχέσεις μεταξύ τους. Παρότρυνα συχνά τους πιο δυνατούς μαθητές να «κάνουν ιδιαίτερο» στους αδύνατους και να τους βοηθούν όταν αντιμετώπιζαν δυσκολίες.
— Τι έχετε να πείτε για τα παιδιά που τα λέμε «άταχτα» στην τάξη;
Στα παιδιά αρέσει πολύ να κάνουν διάφορα αστεία στην τάξη και να πειράζουν τον καθηγητή. Πράγμα πολύ φυσικό.
Οι τιμωρίες δημιουργούν χάσμα.
— Τι γνώμη έχετε για την τιμωρία, σαν μέσο παραδειγματισμού;
Απ’ ότι έχω μελετήσει σε βιβλία παιδαγωγικής, δεν μπόρεσα ποτέ να βρω ούτε το όνομα αυτού του σπουδαίου εφευρέτη ούτε και τα επιχειρήματα που θα ήταν ικανά να με πείσουν για το ορθό του μέτρου. Η δική μου πείρα λέει πως όσο ένα παιδί είναι δυσμεταχείριστο, τόσο πιο πολύ πρέπει να τό ‘χω κοντά μου. Εκτός πια αν διορίζεται κανείς εκπαιδευτικός μόνο για να εξασφαλίσει ένα μισθό.
Τα μεγάλα κυρίως παιδιά είναι ώριμοι πολίτες. Θα συζητήσεις μαζί τους με αγάπη και κατανόηση κι αν τα επιχειρήματά σου είναι ισχυρά, ο μαθητής θα τα αποδεχθεί. Οι τιμωρίες και οι αποβολές, δημιουργούν απλώς ένα χάσμα ανάμεσα στο παιδί και τον καθηγητή.
— Υπάρχουν όμως και πολλοί γονείς που καταπιέζουν τα παιδιά τους.
Οι γονείς αυτοί, δεν έχουν πειραματιστεί στη μεγάλη δύναμη της αγάπης. Το παιδί είναι ον λογικό. Όταν του μιλήσεις λοιπόν λογικά καταλαβαίνει. Δεν χρειάζεται υπερβολική αυστηρότητα ούτε σκληρότητα. Το κακό με πολλούς γονείς, είναι πως οι σχέσεις τους με παιδιά είναι συχνά θέση ισχυρού προς αδύνατο. Οι περισσότεροι αποτυγχάνουν να συνεννοηθούν με τα παιδιά τους γιατί ακολουθούν ή το μέτρο της αυστηρότητας ή το μέτρο της υποχώρησης σε όλα τα κέφια του παιδιού.
Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν πως είναι απόλυτα φυσιολογικό το παιδί να είναι «άταχτο». Όταν γεννιέται, η φύση το αναγκάζει να κινηθεί, να παίξει, να τρέξει. Η ενεργητικότητα αυτή του παιδιού, δυστυχώς δεν βρίσκει διέξοδο μέσα στο σπίτι, έτσι όπως είναι σήμερα τα διαμερίσματα.
Για παράδειγμα, στο Βρότσλαβ στην Πολωνία, υπάρχει ένας χώρος – ανάμεσα στις πολυκατοικίες – όπου παίζουν τα παιδιά. Ενώ εδώ που οι πολυκατοικίες είναι κολλημένες ή μια πλάι στην άλλη, τα παιδιά υποφέρουν.
— Τι θα είχατε να συμβουλέψετε τους γονείς για όλα αυτά;
Το παιδί είναι μια οντότητα
Συμβουλεύω στους γονείς ό,τι και στους δασκάλους. Να μην εκνευρίζονται και να προσπαθούν συνεχώς να βλέπουν τα παιδιά τους σαν οντότητες που σκέπτονται και λογικεύονται. Πάνω απ’ όλα όμως πρέπει να υπάρχει αγάπη κι ύστερα μπορούν να λυθούν όλα τα προβλήματα.
