Πριν λίγο καιρό, ο συγγραφέας Βασίλης Τσιράκης μού έκανε την τιμή να πω δυο λόγια για το νέο του βιβλίο: «Οι Αλώβητοι» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος. Ήταν τιμή για εμένα, καθώς θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική την προσφορά του Τσιράκη στα «γράμματα» του καιρού μας, μα, και, γιατί ο ίδιος έχει καταφέρει να «τσιγκλίσει» τη συλλογική μνήμη, σε μια εποχή κατά την οποία η διαστρέβλωση, η παραχάραξη και ο ανασκολοπισμός των ιστορικών γεγονότων αποτελεί ένα ισχυρό όπλο καθυπόταξης του κοινωνικού σώματος στα κελεύσματα των εξουσιαστών τού «δεν υπάρχει εναλλακτική».
Ο Τσιράκης με συνέπεια, και σε αυτό το βιβλίο, αναμετράται στα ίσα με την ιστορική έρευνα, καταφέρνοντας αφενός να αποφύγει την παγίδα της «αγιοποίησης», αφετέρου να φωτίσει- μέσα από τους παράλληλους βίους των ηρώων του- το κοινωνικό και ιδεολογικό υπόβαθρο των δύο, ας μην γελιόμαστε, «πλευρών» που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Με έναν αστερίσκο, όμως: Η μοναδικότητα των ιστορικών φάσεων είναι αδιαμφισβήτητη. Ωστόσο, ο Τσιράκης μέσα από τα προσωπικά διλλήματα των ηρώων μιας αβέβαιης και σκληρής εποχής, όπως αυτή που πραγματεύεται στο τελευταίο του πολυφωνικό αφήγημα, καταφέρνει, με έναν υποδόριο τρόπο να σκιαγραφήσει το προφίλ των καθημερινών υποκειμένων, αλλά και αντιλήψεων του ενεστωτικού μας παρόντος. Όπως πρόσφατα λέγαμε σε μια συζήτησή μας, αγαπημένος ήρωας των «Αλώβητων» είναι ο Μήτρος. Είναι ο Μήτρος, γιατί στο πρόσωπό του, αρχικά, μπορεί κανείς να βρει τον σύγχρονο «λούμπεν» προλετάριο που με όπλο του το μαχαίρι του μίσους, βαφτίστηκε «στρατιώτης» για την επανάκτηση ενός πλαστού εθνικού «μεγαλείου». Ένας «στρατιώτης» που κορδώνεται υπό το σάλπισμα του αλυτρωτισμού, του εθνικισμού και του αντικομμουνισμού και μπορεί να ‘ναι ο φίλος σου απ’ τον στρατό, ο γιος του γείτονά σου, ο συμμαθητής, ακόμη κι ο αδελφός σου…
Μπορεί, πάλι να εντοπίσεις τις σύγχρονες αναφορές του βιβλίου στο «παγγάλειο» όλοι μαζί είμαστε της σελ. 62, στην οποία οι άνθρωποι της Αντίστασης, κατά το κυρίαρχο καθεστωτικό αφήγημα της εποχής, εξομοιώνονται –ως άκρο- με τον εσμό των ντόπιων δωσιλόγων και των ταγματασφαλιτών. Η θεωρία, δηλαδή, των «δύο άκρων» που ενώνονται κάτω από την ομπρέλα της «αναγκαιότητας για εθνική συμφιλίωση» στα καλύτερά της.
Θα αναρωτηθεί, ίσως, κάποιος: Μήπως ψάχνουμε το «παρόν» σε αναζητήσεις του παρελθόντος, γιατί δεν έχουμε να δώσουμε απαντήσεις για το κοινωνικό μας επέκεινα;
Εύλογη απορία. Εν μέρει, όμως, Κι αυτό γιατί πιστεύω ακράδαντα πως όλα τα βιβλία του Βασίλη Τσιράκη έρχονται να ανοίξουν ή να προσθέσουν κάτι στον δημόσιο διάλογο. Δεν έρχονται να εγκλωβίσουν τον αναγνώστη στη μέγγενη της «αυθεντίας», αλλά μέσα απ΄ την ρεαλιστική απεικόνιση των πραγματικών γεγονότων και της ισορρόπησης τους με την αφηγηματική πλοκή, προσπαθούν να τονίσουν την ανάγκη για κοινωνική εξέλιξη και χειραφέτηση των «από κάτω» πατωμάτων, για να θυμηθούμε και τον Μπρεχτ. Των ανθρώπων του «μόχθου», των γυναικών (δεν είναι τυχαίος ο δυναμισμός που εκπέμπουν οι γυναικείοι χαρακτήρες και στα τρία έργα του Τσιράκη), των τσακισμένων από τη φτώχεια και τον ξεριζωμό «ξένων», όλα με αφετηρία τη Σαλονίκη. Άλλοτε με φόντο το πολυπολιτισμικό παζλ του μεσοπολέμου και τη γραφικότητα που στολίζει ακόμη και τα πιο σκοτεινά σημεία της πόλης. Άλλοτε με φόντο το φασιστικό και ρατσιστικό ντελίριο που έπνιγε σφίγγοντας με βία τον λαιμό της νεράιδας του Βορρά και άλλοτε με φόντο τον μεταπολεμικό «σύγχρονο» κόσμο της αντιπαροχής και του ενωμένου «εθνικού μπλοκ» που έσωσε τη χώρα απ’ τα νύχια της κόκκινης αρκούδας…
Γι’ όλους αυτούς τους λόγους θεωρώ ότι αξίζει να κοσμεί τις βιβλιοθήκες μας το νέο βιβλίο του Βασίλη. Πιθανότατα, να ακουστεί τετριμμένο αλλά «Οι ΑλώβητοΙ» είναι μιας πρώτης τάξης ευκαιρία, ιδιαίτερα για τους νέους ανθρώπους, για να έρθουν σε επαφή με αυτό το τόσο φωτεινό και ταυτόχρονα σκοτεινό κομμάτι της ιστορίας του τόπου μας. Μιας ιστορίας που δίνεται με σχεδόν φιλμογραφικό τρόπο από τον Βασίλη, τίμια και ειλικρινά, καθώς ο ίδιος δεν κρύβει την πολιτική του τοποθέτησή και την πίστη του στον κοινωνικό μετασχηματισμό, γεμίζοντας τα μάτια και το μυαλό του αναγνώστη με εικόνες που διανθίζονται με την ποιητική ρομαντικότητα μιας άλλης εποχής.
