Στις 21 Μάρτη οι λαοί της Μεσοποταμίας και της γύρω περιοχής, Κούρδοι, Πέρσες, Αφγανοί και άλλοι κάτοικοι της Μέσης Ανατολής, γιορτάζουν μαζικά την εαρινή ισημερία, το Νεβρόζ. Για τους Κούρδους το Νεβρόζ είναι ταυτόχρονα εθνική γιορτή και πρωτοχρονιά (έτος 2636).

Οι κάτοικοι και των τεσσάρων κομματιών του Κουρδιστάν (Βόρειο – Τουρκία , Ανατολικό – Ιράν, Νότιο – Ιράκ, και Νοτιοδυτικό – Ροζάβα, Συρία) ξεκινούν τις προετοιμασίες και τις γιορτές από την τελευταία Τετάρτη πριν από την 21η Μάρτη (Κόκκινη Τετάρτη —  που φέτος ήταν η Τετάρτη 20 Μάρτη), και κορυφώνονται την παραμονή του Νεβρόζ με συγκεντρώσεις σε κεντρικά σημεία όπου ανάβουν μεγάλες φωτιές σε ανάμνηση του μυθικού ήρωα, του σιδηρουργού Κάβα, ο οποίος άναψε φωτιά για να σφυρηλατήσει το σίδερο με το οποίο έβαλε τέλος σε αιώνες καταπίεσης, αυτή η φωτιά έγινε ένα σημαντικό σύμβολο για τους εορτασμούς της νέας ημέρας, της πρωτοχρονιάς.

Και στα τέσσερα σημεία του Κουρδιστάν (Τουρκία – Συρία – Ιράκ και Ιράν) οι Κούρδοι γιορτάζουν το Νεβρόζ, τη νίκη του φωτός απέναντι στο σκοτάδι, από προχτές και συνεχίζουν και σήμερα.

Στην Αθήνα το Πολιτιστικό Δημοκρατικό Κέντρο Κουρδιστάν διοργανώνει εορταστικές εκδηλώσεις  «Νεβρόζ – Εθνική Ημέρα Αντίστασης του Κουρδιστάν», με μουσική και τραγούδια του Σεριφ Ομερί, σήμερα Πέμπτη 21 Μάρτη στις 5:00 μ.μ. στο Πεδίον του Αρεως – πλατεία Πρωτομαγιάς

Νεβρόζ. Ανοιξη, Αντίσταση, Αναγέννηση
η πρωτοχρονιά των Κούρδων

Από τα βάθη των αιώνων, οι αρχαίοι λαοί που οι θεολογικές τους αναφορές περνούν από τον σεληνιακό στον ηλιακό κύκλο, η εαρινή ισημερία αποκτά τεράστια σημασία. Γίνεται γιορτή της αναγέννησης της φύσης, σύμβολο της επικράτησης του φωτός πάνω στις δυνάμεις τους σκότους, γίνεται αρχή μιας νέας ζωής, γίνεται πρωτοχρονιά, γίνεται σύμβολο εθνικής αναγέννησης.

Οι γιορτές της εαρινής ισημερίας, της 21ης Μάρτη, ήταν αφιερωμένες εξίσου σε ανδρικές ηλιακές θεότητες (Διόνυσος, Ηλιος, Μίθρας, Άδωνις, Οντίν) και σε χθόνιες γυναικείες γονιμικές θεότητες (Κυβέλη, Αστάρτη, Ιστάρ, Ισις, Ανάτ, Οστάρα κλπ). Είναι η μέρα που η Κόρη, η Περσεφόνη, επιστρέφει στη Μητέρα Δήμητρα, επιστρέφει στη γη από τον κάτω κόσμο, φέρνοντας μαζί της το φως, τη χαρά και τη γονιμότητα.

Ο χριστιανισμός — κατά βάση ηλιακή θρησκεία – ενσωμάτωσε τις αρχαίες τελετές και παραδόσεις σε μεγάλο βαθμό, έτσι που γιορτάζει την Ανάσταση την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας.

Newroz σημαίνει «Νέα μέρα», η αρχική της έννοια στα αρχαία περσικά ήταν «Νέο Φως». Κυρίαρχο στοιχείο των γιορτασμών του Νεβρόζ είναι η φωτιά. Η φωτιά που εξαγνίζει, που καταστρέφει τα σκοτάδια και ταυτόχρονα δημιουργεί από τις στάχτες της την ελπίδα, την ελευθερία, τη νέα ζωή.

Οι φωτιές που ανάβουν και οι χοροί των Κούρδων κατά τους εορτασμούς του Νεβρόζ, διηγούνται, στη βάση του Ζωροαστρισμού, την ιστορία του δημοφιλέστερου και σπουδαιότερου ήρωα των πρωτοϊρανικών λαών, του σιδηρουργού Κάβα (αντίστοιχου του Ηρακλή των αρχαίων Ελλήνων) που με το σφυρί του συνέθλιψε τον άθλιο πατροκτόνο τύραννο, τον βασιλιά Ντεχάκ και έφερε πίσω το φως.

Ανάμεσα στα δυο μεγάλα ποτάμια, τον Ευφράτη και τον Τίγρη, στα όρη Ζάγκρος υπήρχε, κομμένο από το βράχο του βουνού, το τεράστιο πέτρινο κάστρο με τους ψηλούς πυργίσκους και τους σκοτεινούς τοίχους,  του Ασσύριου δυνάστη Ντεχάκ, που ο στρατός του τρομοκρατούσε όλα τα έθνη, στη Μεσοποταμία.

Το πνεύμα του Κακού, ο σκοτεινός Αχριμάν, κυριάρχησε πάνω στον Ντεχάκ, του φύτεψε δυο μεγάλα μαύρα φίδια στους ώμους του και τον υποχρέωσε να τα τρέφει, με τα μυαλά δυο νέων από τις πόλεις και τα χωριά του βασιλείου, που θυσίαζε κάθε μέρα.

Από τότε που ο βασιλιάς των φιδιών άρχισε να κυβερνά ο ήλιος αρνήθηκε να ανατέλλει. Το σκοτάδι απλώθηκε στη χώρα.

Κάτω από το κάστρο ζούσε ο Κάβα, ένας σιδεράς που έφτιαχνε πέταλα για τα περίφημα άλογα της Μεσοποταμίας. Ο Κάβα είχε ήδη θυσιάσει στα φίδια του Ντεχάκ 16 από τα 17 παιδιά του. Όταν ο Ντεχάκ απαίτησε τη θυσία και της τελευταίας κόρης του, ο Καβα, αφού ξεγέλασε τα φίδια προσφέροντας τα μυαλά δυο προβάτων, αποφάσισε να επαναστατήσει. Συγκέντρωσε τα παιδιά που σώθηκαν με το ίδιο τέχνασμα στα βουνά Ζάγκρος, τα έμαθε να ζουν ελεύθερα, να επιβιώνουν μόνα τους και να πολεμούν. Ετσι δημιουργήθηκε ένας επαναστατικός στρατός.

Όταν ήρθε ο καιρός ξεκίνησαν την πορεία τους προς το κάστρο. Πλησιάζοντας το κάστρο ο στρατός του Κάβα είχε φτάσει σε πολλές χιλιάδες.

Ο Κάβα, φορώντας τη δερμάτινη ποδιά του, με το σφυρί του έδειξε τις πύλες του κάστρου,  το πλήθος που τον ακολουθούσε γκρέμισε τις πύλες που είχαν σχήμα φτερωτών πολεμιστών, και γρήγορα εξουδετέρωσαν τους άνδρες του Ντεχάκ.

Ο σιδεράς έτρεξε κατευθείαν στους θαλάμους του Ντεχάκ, και σκότωσε τον βασιλιά των φιδιών. Τα δυο φίδια αμέσως μαράζωσαν. Στη συνέχεια ανέβηκε στην κορυφή του βουνού πάνω από το κάστρο και άναψε μια μεγάλη φωτιά για να πει σε όλους τους ανθρώπους της Μεσοποταμίας ότι ήταν ελεύθεροι. Σύντομα, εκατοντάδες φωτιές σε όλη τη γη άναψαν για να διαδώσουν το μήνυμα και οι φλόγες ανέβηκαν ψηλά στον νυχτερινό ουρανό, φωτίζοντάς τον και καθαρίζοντας τον αέρα της μυρωδιάς του Ντεχάκ και των κακών πράξεών του. Το σκοτάδι έφυγε.

Την αυγή ο Ηλιος επέστρεψε, διέλυσε τα σκοτεινά σύννεφα και ζέστανε τη γη. Η φύση είχε ξεκινήσει την αναγέννησή της.

Οι άνθρωποι τραγουδούσαν και χορεύονταν γύρω από τις φωτιές,  κρατώντας τα χέρια τους με τους ώμους τους να παίζουν στον ίδιο ρυθμό με το φλάουτο και το τύμπανο. Οι γυναίκες με έντονα χρωματιστά φορέματα τραγουδούσαν τραγούδια αγάπης και οι άνδρες απαντούσαν καθώς όλοι κινούνταν γύρω από τις φλόγες.

Μέχρι σήμερα, τη μέρα της Άνοιξης, στις 21 Μάρτη, Κούρδοι, Πέρσες, Αφγανοί και άλλοι κάτοικοι της Μέσης Ανατολής, γιορτάζουν την έλευση του νέου έτους,  χορεύουν και πηδούν μέσα από πυρκαγιές για να θυμούνται τον Κάβα και το πως απελευθέρωσε τους λαούς από την τυραννία και την καταπίεση.

Για τους Κούρδους δεν είναι μόνο μια γιορτή για τη νίκη του φωτός αλλά συνδέεται , από τον 7ο κιόλας αιώνα π.Χ., με τους κοινωνικούς αγώνες των καταπιεσμένων λαών, Κούρδων, Βαβυλωνίων, Περσών και άλλων που ενώθηκαν και αποτέλεσαν την Μηδική Αυτοκρατορία, ενάντια στην βαρβαρότητα και την καταπίεση της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας.

Στη σύγχρονη εποχή, στις 21 Μάρτη του 1982, ο 27χρονος Μαζλούμ Ντογκάν, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΡΚΚ, κρατούμενος από το 1979, στις φυλακές του Ντιγιάρμπακίρ, αυτοπυρπολήθηκε, γιορτάζοντας μ’ αυτό τον τρόπο το απαγορευμένο από την τούρκικη χούντα του Εβρέν Κουρδικό Νεβρόζ, αντιστεκόμενος και διαμαρτυρόμενος στα βασανιστήρια, στην άρνηση ύπαρξης του κουρδικού έθνους και την υποταγή.

Με την πράξη αυτή ο Μαζλούμ Ντογκάν προσπάθησε και κατάφερε να αφυπνίσει και να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία για τις απάνθρωπες συνθήκες στις φυλακές της Τουρκίας. Η θυσία του σηματοδότησε την αρχή μιας σειράς απεργιών πείνας, μετέτρεψε τις φυλακές σε κάστρα αντίστασης, ακύρωσε στην πράξη τις απαγορεύσεις του τουρκικού κράτους και δυνάμωσε τον αγώνα των Κούρδων για ελευθερία, ειρήνη και προκοπή.

Ο Μαζλούμ Ντογκάν πέρασε στο πάνθεον των μαρτύρων ηρώων των Κούρδων. Το παράδειγμά του ακολούθησαν κι άλλοι Κούρδοι, σ’ όλο τον κόσμο, μέχρι σήμερα, προσδίνοντας στο Νεβρόζ μια τεράστια ηθική και ιερή έννοια.

Στις μέρες μας ο γιορτασμός του Νεβρόζ έχει ιδιαίτερη σημασία. Οι Κούρδοι του Ιραν, του Ιρακ, της Συρίας και της Τουρκίας, βρίσκονται σε διαρκή αγώνα για την αυτοδιάθεσή τους και την αυτονομία τους, ενάντια στην καταπίεση και στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό.

Στα Καντόνια της Ροζάβα, αφού αναχαίτισαν τους μισθοφόρους ισλαμαμοφασίστες του ISIS, η «Νέα Μέρα» βρίσκει τους Κούρδους να επιχειρούν να εδραιώσουν μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης που στηρίζεται σε ένα δημοκρατικό σύστημα αυτοδιοίκησης. Μια Δημοκρατική Αυτοδιαχείριση που αποτελεί ένα ενδιαφέρον και δύσκολο εγχείρημα και αφορά την υπεράσπιση της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας των λαών που ζουν εκεί: Κούρδοι, Αραβες Συριάνοι, Χριστιανοί, Αρμένιοι, Τουρκμάνοι. Την ίδια στιγμή δίνουν τη μάχη της υπεράσπισης των περιοχών τους από τις καταχτητικά σχέδια της Τουρκίας.

Στο κατεχόμενο Αφρίν, οι Τούρκοι εισβολείς μαζί με τους ισλαμοφασίστες συμμάχους τους, ένα από τα πρώτα πράγματα που έκαναν, την ημέρα που μπήκαν στην πόλη (20.3.2018), μέσα στα πλαίσια της «καταπολέμησης της τρομοκρατίας» γκρέμισαν το άγαλμα του Κάβα.

Σήμερα 21 Μάρτη 2023 γιορτάζουν την 2636η επέτειο από τότε που ο Κάβα νίκησε το σκοτάδι και το φως της μέρας αρχίζει να επικρατεί στα σκοτάδια της νύχτας.

Εμείς ευχόμαστε στους Κούρδους και στους λαούς της Μεσοποταμίας

Newroz piroz be («Ευτυχισμένη η Νέα Μέρα»)

*Ο πίνακας στον τίτλο είναι το Newroz
– έργο του Κούρδου ζωγράφου Χασίμ Σαϊντάμ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Εξαίρεση αποτελούν οι Γεζίντι, οι οποίοι γιορτάζουν την Κόκκινη Τετάρτη την πρώτη Τετάρτη του μήνα Νισάν (Απρίλης). Για τους Γεζίντι ο κόσμος φτιάχτηκε, σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο, την πρώτη Τετάρτη του μήνα Νισάν (Απρίλης) το 4750 π.Χ., ημέρα που γεννήθηκε ο Άγγελος – Παγώνι. Φέτος οι Γεζίντι τον Απρίλη θα μπουν στο έτος 6774.