Τις τελευταίες ημέρες, έκανε την εμφάνισή του στο Χ (αυτό που μέχρι τώρα λεγόταν Twitter) ένα hashstag. Πρόκειται για το #μυτου_η_καθε_βιζιτου. Όσοι το χρησιμοποιούν, παραθέτουν αναρτήσεις αναδεικνύοντας τις ελάχιστες υποθέσεις ψευδούς καταγγελίας έμφυλης βίας και κακοποίησης. Με αφορμή αυτές τις ειδήσεις, βρίσκουν την αφορμή να αναπαράγουν όλα εκείνα τα στερεότυπα της ενοχοποίησης των θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης που μπορείτε να φανταστείτε. Ουσιαστικά, αναπαράγουν την κουλτούρα του βιασμού και διαιωνίζουν κάθε νοσηρή αντίληψη σχετικά με την γυναικεία σεξουαλικότητα και την ανδρική υπεροχή. Για την ιστορία και μόνο, θα αναφέρω πως όλες οι στατιστικές ανά τον κόσμο μαρτυρούν πως οι πιθανότητες μία καταγγελία σεξουαλικής κακοποίησης να είναι ψευδής είναι ίση ή μικρότερη σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα εγκλήματα. Δηλαδή, ένας άντρας κινδυνεύει εξίσου από μία ψευδή καταγγελία βιασμού όσο κινδυνεύσει και από μία ψευδή καταγγελία για φόνο ή κλοπή.
Ακριβώς τις ίδιες ημέρες, στο ίδιο μέσο, συζητείται η ανάρτηση του πατέρα ενός 13χρονου κοριτσιού. Θέλοντας να επιστήσει την προσοχή σε άλλους γονείς εφήβων, ο συγκεκριμένος άνθρωπος θεώρησε (όπως και εγώ) λογικό να κάνει μία ανάρτηση και να δημοσιοποιήσει το προφίλ ενός άντρα ο οποίος αποπειράθηκε να παρενοχλήσει σεξουαλικά μέσω διαδικτύου το παιδί του. Να έχουν και άλλοι τον νου τους. Αντί, λοιπόν, τα σχόλια κάτω από αυτή την ανάρτηση να είναι αποδοκιμαστικά για τον άντρα που αποπειράθηκε να αποπλανήσει και να παρενοχλήσει ένα 13χρονο κορίτσι, είναι αποδοκιμαστικά για το 13χρονο κορίτσι και για τον πατέρα του επειδή του επιτρέπει να έχει Instagram σε αυτή την ηλικία! Η ενοχοποίηση του θύματος στα καλύτερα της! Αυτά τα δύο γεγονότα με έκαναν να σκεφτώ πως το κίνημα #MeToo – που τόσο έπαιξε στα ελληνικά ΜΜΕ όσο ήταν … «της μόδας» (όπως έλεγαν κάποιοι)- έχει προς ώρα αποτύχει. Δυστυχώς!
Το #MeΤoo δεν έχει αποκτήσει ακόμα βαθιές ρίζες στην ελληνική κοινωνία. Για τον αποπροσανατολισμό από τον σκοπό και την ουσία ενός τόσο σημαντικού για την κοινωνική εξυγίανση κινήματος ευθύνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό τα μέσα ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αντί να δημιουργηθεί ένα ασφαλές πλέγμα για τα θύματα έμφυλης βίας, το οποίο σταδιακά θα μεταμορφωθεί από κινηματική απαίτηση σε θεσμικό πλαίσιο για την καταγγελία του έμφυλου εγκλήματος και την στήριξη των θυμάτων, έχει γίνει προϊόν τηλεοπτικής εκμετάλλευσης και υστερόβουλης προβολής. Ως εκ τούτου, το #MeToo πέρασε και δεν ακούμπησε (ακόμα).
Τα θύματα έμφυλης βίας που βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν έγιναν βορά στα (σοσιαλ)μιντιακά θηρία με έναν διττό τρόπο. Από την μία πλευρά, υπάρχουν οι εκπομπές, οι παρουσιαστές/ριες και οι λογαριασμοί στα social media που ασχολήθηκαν με μόνο ενδιαφέρον την «κλειδαρότρυπα» και έπαψαν να ασχολούνται όταν το θέμα δεν είχε άλλες … «ανατριχιαστικές λεπτομέρειες». Από την άλλη πλευρά, έχουμε εκπομπές, παρουσιαστές/ριες και λογαριασμούς στα social media που ασχολήθηκαν εκτενώς με το #MeToo υψώνοντας (όψιμα) το λάβαρο του φεμινισμού και κατέκλυσαν -κυρίως – το διαδίκτυο με μακροσκελή κείμενα και πύρινα βίντεο για τον σεβασμό και την ισότητα. Εύλογα θα αναρωτιέστε: μα αυτό δεν είναι το ζητούμενο; Ναι, αλλά όχι!
Εξηγούμαι: η ανάδειξη του θεμελιώδους προβλήματος της έμφυλης ανισότητας είναι ύψιστης σημασίας στο πλαίσιο της αυστηρά καπιταλιστικά και πατριαρχικά δομημένης κοινωνίας στην οποία ζούμε και της οποίας όλες οι εκφάνσεις λειτουργούν διαχρονικά εις βάρος όσων ιστορικά -και μόνο- τους έχει δοθεί ο ρόλος του αδύναμου ή του μειoνοτικού . Ωστόσο, επειδή – όπως είχε εξηγήσει ο Μάρσαλ Μακ Λούαν- το μέσο είναι το μήνυμα, είναι κεφαλαιώδους σημασίας το πρόσωπο/ ο χώρος/ το κανάλι/ η εκπομπή που αναδεικνύει αυτό το ζήτημα (όπως και το κάθε ζήτημα). Έχει μεγάλη σημασία έαν το θέμα της έμφυλης βίας προσεγγίζεται για λόγους τηλεθέασης ή για λόγους ανάδειξης των αιτιών του. Έχει μεγάλη σημασία αν το πρόσωπο που βγάζει τα φεμινιστικά λογύδρια φέρεται με σεβασμό στους συναδέλφους και στις συναδέλφισσές του. Έχει μεγάλη σημασία αν την επόμενη μέρα της ανάδειξης του θέματος, δώσει ξανά χώρο και χρόνο σε ανθρώπους που ξερνούν σεξιστικό οχετό.
Και ξέρετε γιατί έχει μεγάλη σημασία;
Γιατί από αυτό ακριβώς εξαρτάται ο τρόπος με τον οποίο θα φτάσει το μήνυμα στο ευρύ κοινό. Και όπως αποδεικνύεται, στην περίπτωση του #MeToo, το μήνυμα δεν πέρασε.
Αυτό το hashtag είναι ο τελευταίος τροχός της μισογύνικης αμάξης. Είναι απλώς η αφορμή για να σκεφτούμε πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε ορθώς το πρόβλημα και να αναθεωρήσουμε ποιους, ποιες και τι στηρίζουμε. Τα δάκρυα για τις ιστορίες των θυμάτων έμφυλης βίας είναι κροκοδείλια αν την επόμενη μέρα αναπαράγουμε ρεπορτάζ που ξεχειλίζουν μισογυνισμό. Τα μεγάλα λόγια για τον σεβασμό και την ισότητα χάνουν την αξία τους αν την ίδια στιγμή συμπεριφερόμαστε σαν Μαριές Αντουανέτες στους γύρω μας. Το να σκίζουμε τα ρούχα μας για τον φεμινισμό είναι προσβλητικό, αν έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας τα like και τα follow.
Πρόσφατα κλήθηκα να μιλήσω γι αυτό ακριβώς το ζήτημα, του λεγόμενου «ροζ καπιταλισμού», σε εκδήλωση του περιοδικού Κιουρί@. Στις συζητήσεις που ακολούθησαν την παρουσίαση, άκουσα από ελάχιστους (ευτυχώς) που είναι όμως περισσότεροι στην κοινωνία (δυστυχώς) να λένε:
«Εμένα δεν με νοιάζει τι κάνει ο/η τάδε πίσω από τις κάμερες, αφού τα λέει όπως πρέπει από μπροστά». Κακώς. Πολύ κακώς. Όταν δίνεις δύναμη με την ψήφο ή το like σου σε έναν άνθρωπο που εκμεταλλευόμενος την συγκυρία καπηλεύεται κάτι τόσο σημαντικό, αφενός ακυρώνεις αληθινούς αγώνες αιώνων και αφετέρου, δίνεις δύναμη σε έναν/μία οπορτουνιστή/ρια.
Το ίδιο άτομο που σήμερα σου λέει «πρέπει να σεβόμαστε τις γυναίκες» ή «είμαι υπέρ του γάμου των ομοφυλοφίλων» προς άγραν ακολούθων στο Instagram, είναι το ίδιο άτομο που αν σε λίγο καιρό αντιληφθεί πως υπάρχει κλίμα υπέρ της μαζικής σφαγής των κουταβιών, θα αρχίσει να αναρτά βίντεο σφάζοντας κουτάβια για να πάρει like. Το θέτω στην υπερβολή του γιατί υπερβολικό είναι και το κυνήγι των τηλεθεατών και των ακολούθων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ενδεχομένως να μην μας ξαναδοθεί σύντομα μία τέτοιου εύρους ευκαιρία για την ανάδειξη των έμφυλων ζητημάτων. Είναι κρίμα να την αφήσουμε στα χέρια χρήσιμων ηλίθιων ή ηλιθιωδώς αυτάρεσκων ατόμων.
Το έργο της εκμετάλλευσης του #MeToo για ιδιοτελείς σκοπούς και για σκοπούς διαιώνισης της ανισότητας το έχουμε δει. Αυτό που δεν έχουμε δει είναι η ανάδειξη του προβλήματος της ανισότητας ως θεμέλιας λίθου της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας. Το περιτύλιγμα του δικαιωματισμού που χρησιμοποιούν οι τηλεοπτικοί και ινσταγκραμικοί θιασώτες της ισότητας περιλαμβάνει την αποδοχή του ανταγωνισμού (και κατ’ επέκταση της ίδια της ανισότητας που προκύπτει εξ αυτού) ως πλαισίου διαβίωσης και δράσης. Δεν προσφέρει εναλλακτική, η οποία μπορεί να είναι μόνο μία: η συμπόρευση των γυναικείων και ΛΟΑΤΚΙ+ κινημάτων με τα λαϊκά κινήματα για την εξάλειψη κάθε κοινωνικής ανισότητας.
