Η θεατρική γραφή του Γιώργου Βέλτσου αποζητά θεατή σε διαρκή επαγρύπνηση, σκηνοθέτη να εισχωρήσει στα ενδότερα της λέξης του συγγραφέα, ηθοποιούς με τεράστιες αντοχές. Κείμενο-ποταμός είναι το πρόσφατο θεατρικό του, η «Μεταγωγή», ένα κείμενο για το οποίο η έλευση του θανάτου συνιστά προϋπόθεση για να καταχωρηθεί η γραφή. Καθώς, η γραφή καταργεί τη βιωμένη εικόνα, τον πόνο της ζωής.
Σπαράγματα ιστορίας
Ένα ζευγάρι (ο Ν. και η Μ.), στην ωριμότητά του, παλιοί αγωνιστές που αφήνουν πίσω τους την Ιστορία στην οποία συμμετείχαν, αποφασίζουν να μείνουν έγκλειστοι στο σπίτι τους. Δεσμοφύλακες του εαυτού τους, με μόνη τους διέξοδο τα βιβλία. Αυτά που, ίσως, τους επιτρέπουν να αναβιώνουν ιστορίες, να τις ενσωματώνουν στους καθημερινούς τους διαλόγους, να μεταστρέφονται σε πρόσωπα άλλων, να εκφέρουν τον λόγο άλλων, ως σε επικήδειο προσφιλών αποθανόντων.
Έξω από το παράθυρό τους, μια πομπή κινείται προς το σπίτι. Διστάζουν στο πώς να την χαρακτηρίσουν: Παρέλαση; Λιτανεία; Μια μεταγωγή κρατουμένων, τελικά, που ανασύρει μνήμες, αυτές που διαθέτουν εμπειρικά. Ένα ζευγάρι νέων (ο Α. και η Μ2.), που ξεφεύγει από αυτό που αποδεικνύεται μια σύγχρονη διαδήλωση, δύο αντιεξουσιαστές, εισβάλλουν στο σπίτι, ζητούν να τους επαναφέρουν στην πρότερη δράση. Τους χαρακτηρίζουν ήδη νεκρούς. «Προδότες της ίδιας τους της Ιστορίας». Τα μεγάλα ζητήματα της Αριστεράς, οι προδοσίες, ο Μπελογιάννης, η Βάρκιζα έρχονται αποσπασματικά στο προσκήνιο: η Ιστορία, ως σπάραγμα. Αλλά, και η σύγχρονη πραγματικότητα που τρέχει έξω από το σπίτι, το σύστημα, το κράτος, η εκμετάλλευση, ο φασισμός.
Αλλά, τελικά, ποια είναι αυτά τα δύο πρόσωπα που εισβάλλουν στο σπίτι-φυλακή; Είναι η ώριμη γυναίκα η χαμένη μητέρα της νέας; Ή, μήπως, πρόκειται για επίσκεψη νεότερων εαυτών, μια κρίση συνείδησης για την τωρινή τους αποχή από τη δράση των πρώην αγωνιστών, που θέλουν να σβήσουν μνήμες πράξεων; Όταν ο Α. θα πει «Πάντως εμείς δεν είμαστε εσύ.» ο Ν. θα απαντήσει: «Εξαρτάται από την ημέρα.»…
Είδωλα στην οθόνη
Η Χρύσα Καψούλη τολμά να αναμετρηθεί σκηνοθετικά με ένα απαιτητικό κείμενο λόγου και στήνει την παράσταση σε έναν οικείο σκηνικό χώρο, με διασκορπισμένα έπιπλα, φράουλες και ποτήρια γάλα σε ένα τραπέζι, σε σκηνογραφία του Σπύρου Γκέκα. Κοστούμια του ίδιου, λιτά, σύγχρονα, με ιδιαίτερη φροντίδα εκείνο της Μ., με κομψό σακάκι πάνω από στενό μαύρο μακρύ φόρεμα. Καθοριστικό δείκτη της διάχυσης του χρόνου αποτελεί το βίντεο (Com.odd.or & Βασίλης Σέντζας) που συνοδεύει την παράσταση και προβάλλεται στο βάθος της σκηνής, καθώς δείχνει μεγεθυσμένα τα πρόσωπα και τις δράσεις τους, αλλά όχι συγχρονικά: με μια μικρή χρονική απόσταση χωρίζει αυτό που συμβαίνει επί σκηνής με αυτό που αναπαράγει η εικόνα, ένα κενό χρόνου.
σαΤαυτόχρονα, ενώ τα επί σκηνής πρόσωπα φέρουν βασικά μαύρα κοστούμια, οι άλλοι, επί της οθόνης, εαυτοί τους, φορούν όλοι λευκά. Έτσι, όσα συμβαίνουν στο σκηνικό παρόν, συνέβησαν ή θα συμβούν και σε ένα άλλο εικονικό παρόν. Ίδια και παραλλαγμένα. Κόσμοι παράλληλοι αλλά μερικώς ασύμπτωτοι. Ή, ως προβολή στο παρελθόν ή στο μέλλον. Ή σε αέναη επανάληψη, όπως στο θέατρο, αφού στο θέατρο όλα πεθαίνουν και όλα αναγεννιούνται ξανά, ως μια μεταγωγή στο διηνεκές. Ένα ένδυμα που προσωρινά ενδύονται τα πρόσωπα για να παίξουν ρόλους, ένα διάφανο ρούχο της ιστορίας πάνω στην επιφάνεια του δέρματος, όπως αυτό που προβάλλεται στο τέλος πάνω στο ολόγυμνο σώμα της νεαρής Μ2.
Οι τέσσερις ηθοποιοί επιτελούν ένα θηριώδες έργο, εκφέροντας έναν λόγο που διαρκώς μετακινείται, διαφεύγει, περιπλέκει τα νοήματα, παίζει με τα σημαίνοντα. Ο δύο κυρίες Μυρτώ Ρήγου και Εμμανουέλα Κοντογιώργου κυριαρχούν με την καθαρή, νοηματοδοτημένη σωστά εκφορά του λόγου τους, με την ποιότητα που εγγράφεται στα πρόσωπά τους. Περισσότερο επιφανειακά κινούμενοι ως προς τις εκφράσεις αλλά εξ ίσου δοτικοί ως προς την εκφορά ενός δύσκολου κειμένου, οι δύο κύριοι Βαγγέλης Παπαδάκης και Χρήστος Κίτσιος. Θα υπενθυμίσω αναγκαστικά ότι ο χώρος, όπως είναι γνωστό, λόγω της ακουστικής του, δεν δέχεται τις φωνητικές εντάσεις ‒όπως συνέβη, ευτυχώς, μόνον στην πρώτη σκηνή του ζεύγους‒ καθώς η φωνή διαχέεται και δεν ακούγεται ο λόγος, αλλά ούτε επιτρέπει να μιλούν οι ηθοποιοί με στραμμένη την πλάτη στο κοινό.
Η μουσική της παράστασης είναι του Μιχάλη Τσίχλη και οι φωτισμοί του Χρήστου Μπαλαγιάννη.
Οι φωτογραφίες είναι του Πέτρου Σοφικίτη.
Το βιβλίο του Γιώργου Βέλτσου «Μεταγωγή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σοκόλη.
