Ο ΣΦΕΑ (Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών) με ενημέρωση προς τα ΜΜΕ τονίζει ότι η εταιρεία Αιολική Ολύμπου Ευβοίας ΑΕ, μέλος του ομίλου ΕΛΛΑΚΤΩΡ επικαλούμενη δύο άδειες παραγωγής ενέργειας που έχει εξασφαλίσει από την ΡΑΕ (661, 662/26.07.2012) ζητά την τοποθέτηση ανεμομετρικού ιστού. Καλεί την κοινωνία να αντιταχθεί.
Άλλος ένας μνημειακός χώρος, άλλο ένα φυσικό ιστορικό τοπίο οδεύει προς βιασμό και ανατροπή. Έχουν προηγηθεί αντίστοιχες ανατροπές και βιασμοί μνημειακών χώρων και φυσικών ιστορικών τοπίων σε όλη την Ελλάδα. Από τον Ισθμό της Ιεράπετρας έως την Κοιλάδα των Μουσών, από τις νησίδες των Δωδεκανήσων έως την Νότια Εύβοια, τα Αγραφα, τον Όλυμπο και τόσα άλλα. Ο ΣΦΕΑ όπως και οι άλλες συλλογικότητες ανά την Ελλάδα υπερασπίζεται την ιστορικότητα και την μνημειακότητα του χώρου επικαλούμενος όπως και άλλες συλλογικότητες, και πολύ σωστά, τις αποφάσεις των κρατικών δομών, στην συγκεκριμένη περίπτωση του (ΦΕΚ 1680).
Γεννάται το ερώτημα. Οι κρατικές δομές και υπηρεσίες δεν γνωρίζουν; Οι εταιρείες δεν γνωρίζουν; Αυτό που οδηγεί στις ανατροπές και καταστροφές σε όλη την Ελλάδα είναι κάποια βιασύνη; ΄Η μη ορθή ενημέρωση; ΄Η ανικανότητα όπως πολλοί θα βρεθούν να υποστηρίξουν;
Όχι! Κανένας από τους παραπάνω λόγους δεν είναι η αιτία. Προσεκτικός παρατηρητής σίγουρα θα εντοπίσει ότι με βάση την νομοθεσία και τους κανονισμούς οι βιομηχανικές ΑΠΕ δεν προκαλούν ούτε όχληση, ούτε βία, ούτε ανατροπή. Ακόμα και στην περίπτωση που χωροθέτηση βιομηχ. ΑΠΕ «βγάζει μάτι», ακόμα και στην περίπτωση που οι τοπικές κοινωνίες ως ζωντανά τμήματα των μνημειακών συνόλων αντιδρούν και υπερασπίζονται τα μνημεία τους ,τα φυσικά ιστορικά τοπία τους, έρχεται ο νομοθέτης να προσαρμόσει το νομικό καθεστώς στις ανάγκες των εταιρειών. (Δες Ισθμός Ιεράπετρας) Από αυτήν την άποψη πολύ ορθά έπραξε ο ΣΦΕΑ να ενημερώσει την κοινωνία και να μη μείνει σε μια τεχνοκρατική πρόσληψη. Μια άλλη αιτία που συμβαίνουν όλα αυτά είναι το γεγονός ότι οι όποιες επιλογές σε αυτόν τον τομέα της πράσινης ανάπτυξης βασίζεται μόνο σε περιβαλλοντικές μελέτες, (που ο Θεός να τις κάνει μελέτες).
Μπορεί όμως να υπάρξει περιβαλλοντική μελέτη αποκομμένη ή άνευ ιστορικής-αρχαιολογικής μελέτης; Φυσικά και όχι. Όπως θα έλεγε και ο Κώστας Βάρναλης αυτό είναι παπαρδέλα.
Η λάθος πρόσληψη από ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας, από επιστήμονες και φυσικά από τους θεσμούς εδράζεται πρώτα απ’ όλα στην χαοτική πρόσληψη του πολιτισμού που συνεπάγεται και την χαοτική πρόσληψη της εξέλιξης γενικά. Η πολιτιστική εξέλιξη δεν είναι φυσικά το ίδιο πράγμα με την φυσική, βιολογική εξέλιξη, αποτελεί όμως μια ανάλογης δυναμικής και συνθετότητας εξελικτική διαδικασία που δεν μπορούμε να την κατανοήσουμε αποκομμένα από την φυσική-βιολογική εξέλιξη, πολύ περισσότερο να την μελετήσουμε και να την υπερασπιστούμε σωστά. Μια εξελικτική διαδικασία που όλο και περισσότερο καθορίζει και την βιολογική-φυσική εξέλιξη.
Η υστέρηση μας ως κοινωνία να κατανοήσουμε σωστά αυτή την διάσταση διαπερνά εκτός από λαμπρές εξαιρέσεις την επιστημονική κοινότητα. Διαπερνά την κοινωνία ευρύτερα, τους θεσμούς, τους πολιτικούς ή συνδικαλιστικούς φορείς.
Η κατάσταση που βρίσκεται το μνημειακό σύνολο αποτυπώνει μια μόνο πλευρά από την όλη προβληματική πρόσληψη. Είναι ξεκάθαρο ότι δεν αποτελεί μόνο ευθύνη του κράτους. Είναι ευθύνη και της επιστημονικής κοινότητας, των φορέων, της κοινωνίας ευρύτερα. Η απαράδεκτη κατάσταση του δοσμένου μνημειακού συνόλου, (η πρόσληψη του κατά αναλογία με εκατοντάδες άλλα μνημειακά σύνολα), δεν μπορεί να αλλάξει με τις παραδοσιακές προσεγγίσεις και πρακτικές ακριβώς γιατί εδράζονται σε μια προβληματική, τεχνοκρατική, νομική κατανόηση της σημασίας του πολιτισμού, της κληρονομιάς. Σε μια προβληματική κατανόηση των φυσικών ιστορικών τοπίων και της σημασίας τους για τις κοινότητες και για τον άνθρωπο. Πάνω εκεί πατάει και η κλιμακούμενη επίθεση από τις βιομηχ. ΑΠΕ.
Στην δοσμένη περίπτωση της Γυάρου το ζωντανό και αδιάσπαστο τμήμα του μνημειακού συνόλου είναι ο ΣΦΕΑ οι συγγενείς και οι απόγονοι των θυμάτων, βασανισμένων και εξορισθέντων σε αυτό τον πολύπαθο τόπο από αρχαιοτάτων χρόνων. Με μια πιο πλατιά θεώρηση μέρος του μνημειακού συνόλου είναι και όλοι εκείνοι που αγωνίζονται για τα δικαιώματα του ανθρώπου και της φύσης.
Η υπεράσπιση δηλαδή του μνημειακού συνόλου της Γυάρου από τον οδοστρωτήρα των βιομηχ. ΑΠΕ και των όποιων βίαιων ανατροπών από μορφώματα εξωφυσικά, διαπερνά όλο το φάσμα των συλλογικών προσπαθειών υπεράσπισης της κληρονομιάς. Ο φυσικός ιστορικός τόπος μαρτυρίου σε ανηρημένη μορφή εκφράζει όλα τα φυσικά ιστορικά τοπία και τις κοινότητες που τα συναπαρτίζουν.
Η κατάσταση όμως δεν μένει γύρω μας σταθερή. Αλλάζει. Αλλάζει μάλιστα με ραγδαία ταχύτητα και αυτό άσχετα αν μας αρέσει ή όχι. Αλλάζει βασικά λόγω του ίδιου του χαρακτήρα της εποχής . Αλλάζει όχι με βάση ιδεοληπτικά κριτήρια, αλλά με βάση τις αντικειμενικές προσεγγίσεις των φυσικών επιστημών, αλλάζει ραγδαία στην βάση των τεχνολογικών αλλαγών.
Ο νέος αναπτυξιακός νόμος στην ουσία εκφράζει ένα υπερμνημόνιο που με δύναμη μεγατόνων θα πέσει απάνω στην κληρονομιά μας.
Το σχέδιο περιλαμβάνει ένα σύνολο έργων σε κρίσιμους τομείς, ευθυγραμμιζόμενο πλήρως με τον σχεδιασμό και τις προτεραιότητες της ΕΕ. Αποτελούν βασικότατο μέρος των απαιτήσεων των κυρίαρχων οικονομικά εγχώριων ελίτ. Του διεθνούς και του εγχώριου δηλαδή κεφαλαίου, (τις οποίες στηρίζουν μακροπρόθεσμα όλα τα αστικά κόμματα), για να βρουν διέξοδο τα συσσωρευμένα και λιμνάζοντα από τις ελίτ αυτές κεφάλαια. Συσσωρευμένα και λιμνάζοντα κεφάλαια που λόγω της κρίσης, (δηλαδή λόγω των αντιφάσεων που προκύπτουν από την υπερ-συσώρρευση πλούτου σε λίγα χέρια), δεν μπορούν να επενδυθούν με τρόπο κερδοφόρο.
Το μεγαλύτερο μέρος των προβλεπόμενων πιστώσεων -χρηματοδοτήσεων κατευθύνεται κυρίως στον τομέα των «πράσινων» επενδύσεων όπως και του ψηφιακού «εκσυγχρονισμού» των κρατικών δομών και της οικονομίας.
Σημαντικός παράγοντας είναι ότι οι μελλοντικές εκταμιεύσεις θα διέρχονται μέσα από έναν σφιχτό μνημονιακό μηχανισμό εποπτείας, που θα απαιτεί την υιοθέτηση και εφαρμογή νέων αντιλαϊκών μεταρρυθμίσεων, που θα βιάζουν τόσο τους ανθρώπους της εργασίας όσο και στην φύση ή την κληρονομιά μας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το «Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» περιέχει και τη λίστα με περίπου 60 «μεταρρυθμιστικές» πρωτοβουλίες – προγράμματα, αντιλαϊκές ανατροπές που η νομοθέτησή τους θα «ξεκλειδώνει» εκταμιεύσεις δόσεων (με τον γνωστό μνημονιακό τρόπο).
Σύμφωνα με την κυβερνητική πρόταση προβλέπεται η χρηματοδότηση με 6 δισ. ευρώ «πράσινων» επενδύσεων όπως π.χ. το «Εξοικονομώ», τα συστήματα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, η ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών, οι στρατηγικές αστικές «αναπλάσεις» κ.λπ.
Επιπλέον 2,1 δισ. ευρώ θα διοχετευτούν στο πρόγραμμα ψηφιακής μετάβασης, που περιλαμβάνει την ανάπτυξη 5G δικτύων, την ψηφιοποίηση των αρχείων του κράτους και τον ψηφιακό μετασχηματισμό για την αναβάθμιση της επιτελικότητας έναντι του πολίτη. Στον τομέα «απασχόλησης και κοινωνικής συνοχής» θα κατευθυνθούν 5,2 δισ. ευρώ, μεγάλο μέρος των οποίων θα χρηματοδοτήσει την πολιτική της «απολιγνιτοποίησης». 4,8 δισ. θα κατευθυνθούν στον τομέα των ιδιωτικών επενδύσεων, εκ των οποίων 520 εκατ. σε επενδύσεις στον αγροτικό τομέα.
Το συνολικό κονδύλι ανέρχεται στα 32 δισ. ευρώ. Με τη μορφή άμεσων επιδοτήσεων (18,2 δισ.) από το «Ταμείο Ανάκαμψης», καθώς επίσης και άτοκων δανείων (12,8 δισ.) της ΕΕ. Τα ποσά αυτά θα συμπληρωθούν από τον τραπεζικό δανεισμό των επενδυτών που προβλέπει μία ελάχιστη ίδια συμμετοχή η οποία θα αντιστοιχεί μόλις στο 20% της επένδυσης. Τα ποσά αυτά στην ουσία δεν είναι τίποτε άλλο από παλιές και νέες «εισπράξεις» μέσω άμεσης ή έμμεσης φορολογίας ή μέσω της αύξησης του δημόσιου χρέους.
Ένα βάρος που πέφτει στις πλάτες των εργατικών και μεσαίων στρωμάτων από την μια και της βίαιης εκμετάλλευσης της φύσης από την άλλη.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές το μέγεθος της επίθεσης στον φυσικό και ιστορικό μας πλούτο, όσο και στην ανθρώπινη εργασία ή στην ποιότητα ζωής. Οι ως τώρα τρόποι αντίστασης αν ήταν δύσκολο να αντιμετωπίσουν τον οδοστρωτήρα της οικονομικής ισχύος που μετατρεπόταν σε βία, σήμερα θα γίνει πολλαπλά δυσκολότερο.
Πρέπει σε πανελλήνιο επίπεδο να υπάρξει συντονισμός και επιστημονική πολυεπίπεδη στοιχειοθέτηση…
Αυτό απαιτεί νέες στρατηγικές και μεθοδολογίες. Απαιτεί ομάδες εργασίας που όχι μόνο θα βοηθούν στην μελέτη-έρευνα και την υπεράσπιση των φυσικών ιστορικών άρα και μόνων πραγματικών αξιών, αλλά και που θα διαμορφώνουν συνθήκες για την καλυτέρευση της ζωής των τοπικών κοινωνιών. Το πεδίο των νέων τεχνολογιών αν και ελέγχεται σήμερα σε μεγάλο βαθμό από εξωγενείς παράγοντες μπορεί να μας βοηθήσει στην προσπάθειά μας.
Με άλλα λόγια δεν έχουμε την πολυτέλεια να περιοριστούμε απλά σε παραδοσιακές μορφές υπεράσπισης, αντίστασης, αλλά οφείλουμε να αναπτύξουμε στρατηγικές, μεθοδολογίες και δράσεις που παράλληλα θα αναβαθμίζουν το πολυεπίπεδο περιβάλλον που ζούμε και δρούμε.
Οφείλουμε να αναπτύξουμε νέους μηχανισμούς και δραστηριότητες βασισμένες στην δύναμη της συλλογικότητας και της επιστήμης με στόχο την ποιότητα και τις συνθήκες ζωής μας, τον πολιτισμό και την διατήρηση- ανάδειξη της φυσικής και ιστορικής μας κληρονομιάς.
Οι χθεσινές πληροφορίες «κύκλων της κυβέρνησης» για την οριακή τοποθέτηση της κρατικής υπηρεσίας του ΚΑΣ υπέρ της μεταφοράς άρα και της καταστροφής του μνημειακού συνόλου της Βενιζέλου στην Θεσσαλονίκη δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίζει.
Η μαζική αντίδραση της κοινωνίας, του κόσμου της επιστήμης σε διεθνές επίπεδο δεν μπορεί να διασπαστεί από το μνημειακό σύνολο ούτε με χρυσόβουλα.
Η διαδικασία υπεράσπισης, η επιστημονικά άψογη στοιχειοθέτηση που έχει γίνει δημόσια και με τρόπο ανοιχτό προς την κοινωνία, το συνοδεύει. Αποτελεί στην ουσία αδιάσπαστο μέρος του μνημειακού συνόλου κατά ανάλογο τρόπο με την τοπική κοινωνία, (σε ανηρημένη φυσικά μορφή).
Οι όποιες πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης και των κρατικών οργάνων που αυτή όρισε δεν βασίζονται σε επιστημονικά ορθές προσεγγίσεις. Αργά ή γρήγορα θα καταρρεύσουν ως χάρτινος πύργος. Θα καταρρεύσουν τόσο στις συνειδήσεις του κόσμου όσο και στο ίδιο το πεδίο εφαρμογής. Από αυτή την άποψη δεν περιμένουμε φήμες και διαρρεύσεις πληροφοριών από «κύκλους».
Οφείλουμε να συνεχίσουμε την προσπάθειά μας αναμένοντας την ευθυγράμμιση των όποιων πολιτικών επιλογών με την κοινωνική και επιστημονική βούληση.
Οφείλουμε να αναβαθμίσουμε τους τρόπους και τις διαδικασίες στοιχειοθέτησης και υπεράσπισης ώστε να αγκαλιάσουν όλα τα μνημειακά σύνολα και φυσικά ιστορικά τοπία ως ενότητα.
Μanolis Klontzas, Αρχαιολόγος
Έδρα Αρχαιολογίας και Μουσειολογίας-Unesco MASARYK University
Ερευνητικό Επιστημονικό Κέντρο ARCHAIA Brno
