Απ’ τον 20ο εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας του Άνδρα, στον “Φράκνι” και το “Μy way” κι απο εκεί στην πολιτική αρρενωπότητα και στη σύγρονη Άκρα Δεξιά. Πώς συνδέονται όλα αυτά; Ακολουθούν οι απαντήσεις…
Πριν λίγες μέρες, στις 19/11, ο διεθνής ανδρικός πληθυσμός είχε την τιμητική του. Παγκόσμια Ημέρα του Άνδρα έγραφε το ημερολογιακό μας «σαν σήμερα», με τα εκασταχού αρσενικά να τιμούν την προσφορά του φύλου τους στην ανθρωπότητα: στον πολιτισμό και ιδιαίτερα στην οικογένεια και τη φροντίδα των παιδιών. Η Παγκόσμια Ημέρα του Άνδρα μετρά ήδη δύο δεκαετίες εορτασμού, όταν και πρωτογιορτάστηκε στα νησιά Τρίνιδαδ και Τομπάγκο της Καραϊβικής, με πρωτοβουλία του δρος Τζέρομ Τιλακσίνγκ.
Φέτος, ανήμερα του Εορτασμού, η Eurostat δημοσίευσε τα στοιχεία σχετικά με το προσδόκιμο ζωής των ανδρών στην ΕΕ, βάσει των οποίων οι άνδρες στο δυτικό Λονδίνο έχουν το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής σε όλη την Ένωση (82 έτη), σε αντίθεση με την κεντρική και δυτική Λιθουανία στην οποία το προσδόκιμο ζωής του ανδρικού πληθυσμού δεν ξεπερνά τα 69,7 έτη. Την ίδια ώρα, τα στατιστικά ευρήματα αποκάλυπταν και μια άλλη πτυχή του «ισχυρού φύλου». Όπως αναφέρει η Huffington Post σε δημοσίευμά της πριν μερικούς μήνες: «Στην Ελλάδα η πλειοψηφία των αυτοχείρων για το έτος 2016 (που είναι τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία) ήταν άνδρες σε ποσοστό 83%. Αυτό που δείχνουν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (τα οποία αναλύθηκαν από το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας) είναι ότι οι άντρες αυτοκτονούν 5 φορές περισσότερο από ότι οι γυναίκες», με τον δείκτη αυτοκτονιών (που παρουσιάζει ελάχιστη μείωση σε σχέση με το 2015) να είναι για τους άντρες «7,71 ανά 100.000, ενώ για τις γυναίκες 1,45 ανά 100.000». Σε παγκόσμια κλίμακα η εικόνα δεν αλλάζει, αφού, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), το 2016 υπολογίζεται ότι αφαίρεσαν τη ζωή τους 793.000 άτομα, εκ τω οποίων τα περισσότερα, κι εδώ, ήταν άντρες.
«Υπάρχουν πολλά γιατί», εξηγεί ο κ. Κ. Κατσαδώρος, ψυχίατρος και επιστημονικός υπεύθυνος της τηλεφωνικής Γραμμής Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 της «Κλίμακας». «Ένα βασικό είναι ότι οι άντρες δεν κάνουν απόπειρα. Αυτοκτονούν». Άλλο ένα σημαντικό θέμα είναι το αξιακό σύστημα στο οποίο έχουν μεγαλώσει, επισημαίνει και πάλι ο κ. Κατσαδώρος. Οι άνδρες «πρέπει να είναι σκληροί, να μην κλαίνε, να μπλοκάρουν τα αρνητικά συναισθήματα. Όταν όμως αυτά υπάρχουν; «Απλά» δεν τα λένε. Τα καταπίνουν. Με αποτέλεσμα να μην αναζητούν βοήθεια»…
Κι ίσως εδώ, εισερχόμαστε στο κομμάτι εκείνο που φέρνει το κοινωνικό και, κατ’ επέκταση , το πολιτικό στο επίκεντρο της ανάλυσής μας. Όμως, πριν ξεδιπλώσουμε τις σκέψεις μας στο χαρτί, ας κάνουμε ένα διάλειμμα για ένα αμιγώς ανδρικό κομμάτι κι επανερχόμαστε…
Νομίζουμε κάθε σύσταση περιττή, αναφορικά με τους συντελεστές του κομματιού που σάρωσε όλα τα top ten απ’ την πρώτη στιγμή της κυκλοφορίας του. Εκείνο, όμως, που ίσως πρέπει να ξαναδούμε είναι η κρυμμένη «φιλοσοφία» των στίχων του Πωλ Άνκα ή, για την ακρίβεια, η αγγλική διασκευή τους απ’ τον Καναδό καλλιτέχνη, μιας και η μητέρα πατρίδα του «My way» είναι η Γαλλία.
Πρόκειται για στίχους, έγραφε πριν λίγα χρόνια το αμερικανικό ανδρικό περιοδικό “GQ”, οι οποίοι αποτίουν φόρο τιμής στην ιδέα ότι ο σιγουρότερος τρόπος για την κατάκτηση της «ευδαιμονίας» από έναν άνδρα είναι να ανεβαίνει, συνεχώς, χωρίς δισταγμούς, χωρίς ποτέ να αμφισβητήσει τις δικές του μεθόδους, εμποδίζοντας οποιαδήποτε κριτική να διασπάσει την μπετοναρισμένη αυταρέσκειά του.
Επομένως, μιλάμε για μια ωδή σε ένα στρεβλό πρότυπο αρρενωπότητας και άκρατου ατομισμού;
Ναι, μας απαντά ο Scott Meslow, πάλι μέσα απ’ τις γραμμές του “GQ”. «Το τραγούδι πέτυχε, επειδή κάποιοι υπεροπτικοί μαλάκες ταυτίστηκαν μ’ αυτό και πετυχαίνει ακόμη, επειδή κάποιοι υπεροπτικοί μαλάκες εξακολουθούν να ταυτίζονται μαζί του».
Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε κομμάτι υπερβολικό τον Meslow; Πιθανότατα, ναι. Παρόλα αυτά (προκαταβολικά ζητάμε την επιείκεια της Πρεσβείας-μία είναι η Πρεσβεία) ποιος δεν θα μπορούσε να φανταστεί έναν «υπερόπτη», τ’ άλλο δεν το λέμε, όπως ο Donald Trump να κουνάει με ενθουσιασμό το κεφάλι του στ’ άκουσμά του, τραγουδώντας παθιασμένα στο Οβάλ γραφείο του τους ματαιόδοξους στίχους του Άνκα;
Η απάντηση, νομίζουμε, είναι προφανής.
Αυτό που δεν είναι τόσο προφανές είναι ότι ο μεγαλύτερος «hater» του «My way» ήταν ο ίδιος ο Sinatra. Αναγκασμένος να εκτελεί το εν λόγω τραγούδι κάθε βράδυ, σχεδόν για μια δεκαετία, μετά από την υποτιθέμενη “τελευταία πράξη” της παράστασης, ο Sinatra απηύδησε τόσο που άρχισε ανοιχτά να χλευάζει το τραγούδι αμέσως πριν το ερμηνεύσει. “Και φυσικά, έρχεται τώρα η ώρα για αυτή τη βασανιστική στιγμή – όχι για σας, αλλά για μένα”, είπε σε μια συναυλία το 1979. “Μισώ αυτό το τραγούδι. Έφτασα μέχρι εδώ με αυτό το αναθεματισμένο τραγούδι! ” είπε σε μια άλλη.
Η κριτική μας απέναντι στο “My way”, κατέληγε ο αρθρογράφος του “GQ”, θέτει στο στόχαστρό της το μήνυμα του τραγουδιού, την ιδέα, δηλαδή που θέλει τον άνδρα να φτάνει στον τερματισμό του βίου του έχοντας αγωνιστεί με όπλα του την αλαζονεία και την ατεκμηρίωτη πεποίθηση ότι ο ατομισμός και η ηλιθιότητα της αυταρέσκειας αποτέλεσαν το κλειδί της προσωπικής του ευτυχίας και επιτυχίας. Μια επιτυχημένη επίδειξη ευσαρκίας – ηχώ του αέναου κυνηγιού της καταναλωτικής και εν τέλει κατασκευασμένης ευημερίας που λειτουργεί ως διαχρονικό δέλεαρ των εκμεταλλευτών έναντι των εγκλωβισμένων στα γρανάζια του κοινωνικού αυτοματισμού εκμεταλλευομένων. Έτσι πρέπει για το σύστημα να είναι ο άνδρας. Κι όταν το ίδιο έρχεται να πάρει πίσω τα όνειρα-κατασκεύασμα των ιλουστρασιόν εγχειριδίων του κωστοπουλικού ξεβλαχεύειν, η άκρα δεξιά, ο λυσσαλέος στυλοβάτης του κεφαλαιοκρατικού οικοδομήματος είναι εκεί για να φουσκώσει τα μπράτσα των ανδρών με ντόπες αρρενωπότητας και μίσους…
Απ’ τον «Φράνκι» στην πολιτική αρρενωπότητα
Σύμφωνα με την ανάλυση του D. Futrelle στο ΝΒC: «Αυτό που συχνά παραβλέπουμε στις συζητήσεις μας σχετικά με τον παρανοϊκό φόβο της ακροδεξιάς για την πολιτιστική και φυλετική απειλή που διαπερνά την αντιμεταναστευτική της ρητορική διεθνώς είναι η βαθιά της σύνδεση με έναν αντιδραστικό μισογυνισμό που αναπτύσσεται- και στο διαδίκτυο- την τελευταία δεκαετία. (…) Πολλοί από τη συντριπτικά ανδροκρατούμενη άκρα Δεξιά περιφρονούν τις γυναίκες- ανεξαρτήτως χρώματος- όσο τους μετανάστες και τους Εβραίους».
Γεγονός που δεν πρέπει να παραξενεύει αν θυμηθούμε όσα έγραφε ο Γερμανός ψυχαναλυτής Werner Bohleber, υποστηρίζοντας ότι για τους ακροδεξιούς «το γυναικείο σώμα χρεώνεται μια ιδιαίτερη δύναμη να ρυπαίνει, να αποπλανεί και να καταστρέφει, ενώ, σε άλλες περιπτώσεις, χρησιμοποιείται αλληγορικά για την κατάσταση κινδύνου της κοινωνίας που απειλείται από τις ‘’σαγηνευτικές δυνάμεις’’ του κακού».
Έχουμε να κάνουμε με παραδοσιακά φληναφήματα ακροδεξιών γκρουπούσκουλων, όπως το Gateaway Pundit που ανησυχεί για το «μπαστάρδεμα» της φυλής των λευκών Αμερικανών από τους «λαθροεισβολείς»; Ένα βέβαιο «ΝΑΙ» κρέμεται στα χείλη μας. Ωστόσο, ο σύγχρονος πολιτικός χάρτης, με την ακροδεξιά κι τα ημιφασιστικά και φασιστικά της παρακλάδια να διαδραματίζουν εξέχοντα ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας, δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού.
Όπως εξηγούσε πριν μερικά χρόνια το αμερικανικό περιοδικό “The New Yorker”: «ο μόνος λόγος για τον οποίο οι ναζί δεν θεωρούσαν κατώτερα όντα τις γυναίκες και δεν τις οδήγησαν «στα στρατόπεδα συγκέντρωσης» ήταν η χρηστική τους λειτουργία και ούτε καν το συνανήκειν με τους άνδρες στην «άρια φυλή» [ Τhe New Yorker, 27/9/2013, The Perfect Nazi Bride, μτφρ. Κατρίν Αλαμάνου-Tvxs].
Ξέρουμε… Θα βρεθεί πάλι κάποιος απ’ το παγκοσμιοποιημένο «μέτωπο της λογικής» να μας σούρει το, αλά Μητσοτάκη ε, και τι τον νοιάζει τον σημερινό δεκαεπτάχρονο τι έκαναν οι ναζί πριν 83 χρόνια. Πρέπει να κοιτάμε «μπροστά». Το παρελθόν είναι παρελθόν και η σκουριασμένη, ακραία ιδεολογία σας ανήκει σε έναν κόσμο που διαμορφώθηκε μετά τον Β’ΠΠ και που πλέον δεν υπάρχει. Ξεπεράστε το!
Θα τα δεχθούμε όλα αυτά. Πώς να πείσεις, άλλωστε, τον… νικητή του τέλους της Ιστορίας που ζει ακόμη με τα μεμοραμπίλια των χρυσών δεκαετιών του καπιταλισμού να αλλάξει την ατομοκεντρική ανάγνωση του ιστορικού και κοινωνικού του βιόκοσμου. Μάταιος κόπος. Ωστόσο, έχουμε μερικές αντιρρήσεις, αναφορικά με τον υποτιθέμενο μη παροντικό χαρακτήρα του παρελθόντος μας.
Εξηγούμαστε.
Τον Απρίλιο του 2011, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν επιτήρησε την εισαγωγή στο νέο Σύνταγμα της χώρας του Θεμελιώδους Νόμου της Ουγγαρίας, στόχος του οποίου, διαβάζουμε στο εισαγωγικό του κείμενο, ήταν η λεγόμενη Εθνική Ομολογία που αναγνώριζε τον «ρόλο του χριστιανισμού στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας» των Ούγγρων και δεσμευόταν «να προωθήσει και να διαφυλάξει» την κληρονομιά τους. Τελειώνοντας, υποσχόταν την εκπλήρωση της συνεχούς ανάγκης «για πνευματική και διανοητική ανανέωση», καθώς και την προσφορά στις μελλοντικές γενιές του τρόπου για να γίνει και πάλι- φευ-«μεγάλη η Ουγγαρία».
Η πρώτη σειρά άρθρων του Θεμελιώδους Νόμου, το «Θεμέλιο» προβλέπει ( Άρθρο L) την προστασία του θεσμού του γάμου «ως ένωσης ενός άντρα και μιας γυναίκας που πραγματοποιείται με εκούσια απόφαση», μα και της οικογένειας «ως βάσης της επιβίωσης του έθνους». Γι αυτό, συνεχίζει παρακάτω το άρθρο, «η Ουγγαρία θα ενθαρρύνει την απόκτηση παιδιών» με την «προστασία των οικογενειών» να «ρυθμίζεται από έναν θεμελιώδη Νόμο». Προσοχή! Δεν προβλέπεται η ενθάρρυνση και η προστασία του θεσμού της οικογένειας μέσω κρατικών κοινωνικών προγραμμάτων για την εισαγωγή νέων μελών στην ουγγρική κοινωνία (έτσι κι αλλιώς τα εθνικιστικά φούμαρα κοστίζουν λιγότερο απ’ την χάραξη μιας αμιγώς φιλολαϊκής πολιτικής)· παρά, η μαζική (ανα)παραγωγή μελλοντικών πολεμιστών που υπό τις σάλπιγγες του αλυτρωτισμού θα κληθούν να επανακτήσουν το κενό κέλυφος ενός πλαστού «μεγαλείου»…
Στη δεύτερη σειρά άρθρων με τον εύγλωττο τίτλο «Ελευθερία και ευθύνη», απαγορεύεται ρητά η έκτρωση. «Το ξεκάθαρο μήνυμα», γράφει ο καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ και συγγραφέας του βιβλίου «Πώς λειτουργεί ο φασισμός», Jason Stanley «είναι ότι η πατριαρχία είναι ενάρετη πρακτική του παρελθόντος και η προστασία της (…) πρέπει να διαφυλαχθεί μέσω του Συντάγματος της χώρας. Στη φασιστική πολιτική, οι μύθοι ενός πατριαρχικού παρελθόντος που απειλείται (…) λειτουργούν με σκοπό να δημιουργήσουν μια αίσθηση πανικού τόσο για την απώλεια της ιεραρχικής θέση των ανδρών όσο και για την απώλεια της ικανότητάς της κυρίαρχης ομάδας να προστατεύει την καθαρότητα και τη θέση της από την παρείσφρηση ξένων. Αν η «επιστροφή» σε μια πατριαρχική κοινωνία παγιώνει την ιεραρχία στη φασιστική πολιτική, η πηγή αυτής της ιεραρχίας φθάνει (…) σε ένα ένδοξο παρελθόν, τα μέλη της εκλεκτής εθνικής ή εθνοτικής κοινότητας εξασφάλισαν τη θέση που δικαιωματικά τους ανήκε στην κορυφή, καθαρίζοντας την πολιτισμική και οικονομική ατζέντα για όλους τους άλλους. Αυτό είναι ζωτικό από την πλευρά της στρατηγικής. Μπορούμε να δούμε τη φασιστική πολιτική ως πολιτική της ιεραρχίας (…) μπορούμε επίσης να δούμε την αντικατάσταση αυτής της ιεραρχίας ως την αντικατάσταση της πραγματικότητας από τη δύναμη. Αν μπορεί κανείς να πείσει έναν πληθυσμό ότι δικαιωματικά είναι ανώτερος, ότι προορίζεται από τη φύση του ή το θρησκευτικό του πεπρωμένο να κυβερνά τους άλλους πληθυσμούς, τον έχει πείσει ήδη για ένα τερατώδες ψέμα»[ Jason Stanley, Πώς λειτουργεί ο φασισμός, Μεταίχμιο, 2018].
Η ακροδεξιά των δύο φύλων
Ένα τερατώδες ψέμα που δεν υιοθετείται μόνο από αρρενωπούς λευκούς άνδρες, αλλά και από γυναίκες. Στοιχείο που ήδη αποτελεί αντικείμενο έρευνας ακαδημαϊκών και αναλυτών ως ένα σαφέστατα νέο «κομμάτι» του κοινωνικού παζλ της ακροδεξιάς.
Κι αν αναρωτιέστε πώς οι ακροδεξιοί κήρυκες της αρρενωπότητας και της αιματικής καθαρότητας βρίσκουν οπαδούς ή και μέλη ανάμεσα στον γυναικείο πληθυσμό, μια προσεκτική ματιά στις συντηρητικές και πατριαρχικές αξίες των σύγχρονων πατριαρχικών κοινωνιών μας θα αποκάλυπτε τον ρόλο τους ως καλλιεργητών του εύφορου εδάφους πάνω στο οποίο φυτρώνει αυτό που ο Πιερ Μπουρντιέ θα ονόμαζε «ανδρική Κυριαρχία».
Εκτός αυτού, πολλά κόμματα του χώρου, κυρίως εκείνα που κινούνται εντός του δημοκρατικού πλαισίου, άνοιξαν τις πόρτες τους στις γυναίκες, δίνοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να ανέλθουν στην ιεραρχία (βλ. Γαλλία (Marine Le Pen), Αυστρία (Barbara Rosenkranz), Ουγγαρία (Kristina Morvai), Γερμανία (Alice Weidel και Frauke Petry) και αλλού)· ενώ άλλα, στο πλαίσιο των ευρύτερων κοινωνικών μεταβολών, αναγκάστηκαν να τροποποιήσουν τους τρόπους διατύπωσης των ιδεολογικών τους αντιλήψεων στα ζητήματα των δύο φύλων. Παράλληλα, η εργαλειοποίηση της κοινωνικής διάστασης της μητρότητας ήρθε να «κουμπώσει» με την απειλή της μιαρότητας και της απώλειας του καθαρού έθνους, λόγω του μεταναστευτικού-προσφυγικού καθώς και με την «απώλεια» της δυνατότητας για τη γυναίκα- «μάνα του έθνους» να επιτελέσει το εθνικό της καθήκον.
Είναι η πολιτική συγκυρία, με τη φθορά των παλαιών κομμάτων, τη λιτότητα, το ευμετάβλητο κοινωνικό παρόν και το προσφυγικό που έριξε στην αγκάλη των πιο πιστών υπηρετών ενός άδικου συστήματος – που αναπαράγεται και μέσω του σεξισμού και της πατριαρχίας- μεγάλο ποσοστό γυναικών στην Ευρώπη;
Ίσως. Θα έλεγε κάποιος. Ωστόσο, ας σκεφτούμε: θεωρούμε ότι εάν έφευγαν όλοι οι μετανάστες και οι μουσουλμάνοι και αν επανερχόμασταν στην ευρωζωνική «φούσκα» της προ του 2008 περιόδου θα εξαλειφόταν η ακροδεξιά χίμαιρα στην ήπειρό μας;
Μάλλον, όχι. Κι αυτό, γιατί τα παραπάνω αποτελούν αφορμές. Αφορμές που καλύπτουν τη μαυρίλα του πανευρωπαϊκού οικονομικού-πολιτικού-κοινωνικού status quo. Ενός status quo που, όπως πολύ σωστά σημείωνε σε πρόσφατο σημείωμά του ο καθηγητής Γιώργος Μαργαρίτης, εδώ, στον «Ημεροδρόμο» θέτει στο πολιτικό παλμαρέ του « τον καπιταλισμό, τον ιμπεριαλισμό, τον ναζισμό»…
