Μόνο «ήσυχη χρονιά» για τους βασικούς πόλους του πολιτικού συστήματος δεν μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς το 2023. Αντιθέτως, ήταν ένα έτος τριών εκλογικών αναμετρήσεων (βουλευτικές και δημοτικές κάλπες) που έφεραν «τα πάνω – κάτω», σε σημείο που να μπορεί κανείς να μιλήσει για δυναμικές αναδιάταξης, σε μία περίοδο που οι κοινωνικοί αγώνες δεν φαίνεται -για την ώρα τουλάχιστον- να είναι ο καταλύτης των εξελίξεων.
Υπό το πρίσμα αυτό αξίζει κανείς να θυμηθεί τα πλέον σημαντικά γεγονότα για τα πολιτικά κόμματα και τις ημερομηνίες που αυτά έγιναν. Όπως, επίσης, και να ανιχνεύσει το καθεστώς στο οποίο βρίσκονται πλέον η Νέα Δημοκρατία, ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ αλλά και ο χώρος της ακροδεξιάς που έχει αποκτήσει έναν επικίνδυνο ρόλο.
Ν.Δ: Ο κυρίαρχος Μητσοτάκης και ο πόλος Σαμαρά
Η Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη το 2023 κατάφερε να κερδίσει δύο απανωτές εκλογικές αναμετρήσεις. Στις 21 Μαΐου επικράτησε στις εθνικές εκλογές (που έγιναν με το αναλογικό εκλογικό σύστημα που ψηφίστηκε το 2016 επί ΣΥΡΙΖΑ) συγκεντρώνοντας ποσοστό 40,79%. Στη συνέχεια με το εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής με κλιμακωτό μπόνους, που ψήφισε η Ν.Δ, συγκέντρωσε ποσοστό 40.56%. Αυτό της έδωσε μια ισχυρή πλειοψηφία 158 εδρών στο κοινοβούλιο.
Η συνθήκη της διπλής εκλογικής νίκης -που συνοδεύθηκε με την κατακρήμνιση των εκλογικών ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ- ισχυροποίησε σχεδόν σε απόλυτο βαθμό τον Κυριάκο Μητσοτάκη στην ηγεσία του κόμματος. Η ηγετική ομάδα της Ν.Δ έχει πλέον διαμορφώσει ένα επιτελείο με ισχυρό το στοιχείο του λεγόμενου «εκσυγχρονιστικού κέντρου», ενώ στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης που έγιναν στις 6 Ιουλίου ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε ως νέο κυβερνητικό δόγμα τον «πολυδύναμο εκσυγχρονισμό».
Την προεκλογική περίοδο που προηγήθηκε υπήρξαν εξελίξεις στο κυβερνητικό κόμμα. Στις 21 Φεβρουαρίου ο πρώην πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής ανακοίνωσε την απόσυρσή του από την ενεργό πολιτική δηλώνοντας πως δεν θα είναι ξανά υποψήφιος στις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές. Η «αποκαραμανλοποίηση» της Ν.Δ ολοκληρώθηκε όταν εξαιτίας του πολύνεκρου εγκλήματος των Τεμπών οδηγήθηκε σε υποχρεωτική παραίτηση και ο Κωνσταντίνος Αχιλλέα Καραμανλής.
Όσον αφορά τον εναπομείναντα «καραμανλικό» πόλο, δηλαδή τον Νίκο Δένδια, στο νέο κυβερνητικό σχήμα που ανακοίνωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης μετά την εκλογική του νίκη, μετακινήθηκε από την θέση του υπουργού Εξωτερικών (την οποία και ανέλαβε ο Γιώργος Γεραπετρίτης) στη θέση του υπουργού Άμυνάς. Ο Νίκος Δένδιας ήδη διαφαίνεται πως τηρεί την ίδια στάση με τον προηγούμενο θώκο του: Λειτουργεί στο πλαίσιο της κυβερνητικής πολιτικής τηρώντας όμως τις αποστάσεις του από την ηγεσία.
Η μετακίνηση του Γιώργου Γεραπετρίτη στη θέση του υπουργού Εξωτερικών, συμβόλισε τη βούληση του Κυριάκου Μητσοτάκη να προχωρήσει πιο δυναμικά την πορεία διαλόγου με την Τουρκία. Η αρχή έγινε στις 12 Ιουλιου με τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, καθώς και στις συναντήσεις των Γιώργου Γεραπετρίτη και Νίκου Δένδια με τους ομολόγους τους,Χακά Φιντάν και Γιασάρ Γκιουλέρ, που ακολούθησαν. Στις συναντήσεις αυτές συμφωνήθηκε η έναρξη διευρυμένου διαλόγου με την Τουρκία, η πρώτη φάση του οποίου ολοκληρώθηκε με την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα και τις κοινές δηλώσεις με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στις 7 Δεκεμβρίου.
Όλες οι παραπάνω κινήσεις προκάλεσαν την αντίδραση του Αντώνη Σαμαρά που ανοιχτά από τις 26 Νοεμβρίου χαρακτήρισε «κακή ιδέα» την επίσκεψη του Ρ.Τ Ερντογάν στην Ελλάδα. Παράλληλα, φρόντισε και με άλλες κινήσεις του να καταστήσει σαφές ότι αποτελεί διακριτό πόλο στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας.
Η πιο εμφατική δήλωσή του ήταν αυτή σχετικά με την τροπολογία για την άδεια παραμονής και εργασίας στους μετανάστες, που εντάχθηκε στο ασφαλιστικό νομοσχέδιο της κυβέρνησης. Την τροπολογία την καταψήφισε στις 19 Δεκεμβρίου, αφού πρώτα η Νέα Δημοκρατία κατέστησε σαφές μέσω του κυβερνητικού εκπροσώπου, Παύλου Μαρινάκη, πως θέτει στην συγκεκριμένη ψηφοφορία θέμα κομματικής πειθαρχίας (πλην Σαμαρά).
Σοβαρές αναταράξεις για την Νέα Δημοκρατία υπήρξαν και στις αυτοδιοικητικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 8 και 16 Οκτωβρίου. Παρά το γεγονός πως το κυβερνητικό κόμμα διατήρησε την εκλογική κυριαρχία του έχασε τους Δήμους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης καθώς και την Περιφέρεια της Θεσσαλίας.
Το κυριότερο όμως ήταν το «κύμα ανταρσίας» που καταγράφθηκε, αφού σε πολλούς δήμους και περιφέρειες ο «επίσημος» υποψήφιος του κυβερνητικού κόμματος βρέθηκε απέναντι σε άλλον υποψήφιο προερχόμενο επίσης από την Νέα Δημοκρατία. Ενδεικτική είναι η διαγραφή στις 25 Ιουλίου του πρώην βουλευτή Κοζάνης, Γιώργου Αμανατίδη, επειδή κατέβηκε «αντάρτης» στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Υπήρξε, άλλωστε, και η απομάκρυνση στις 31 Ιουλίου του Γιώργου Πατούλη, που εθεάθη να χορεύει ζεϊμπέκικο σε ομογενειακή εκδήλωση ενώ η χώρα ταλανίζονταν από τις πλημμύρες στη Θεσσαλία.
Η «κοσμογονική» χρονιά για τον ΣΥΡΙΖΑ
«Κοσμογονικό» μπορεί δίχως καμία δυσκολία να χαρακτηριστεί το 2023 για τον ΣΥΡΙΖΑ. Τυπικά διαθέτει ακόμη την ιδιότητα της αξιωματικής αντιπολίτευση, παρότι η δημοσκοπική εικόνα του τον φέρνει σταθερά στην 3η θέση.
Η εντυπωσιακή απώλεια δυνάμεων που κατέγραψε στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του Μαίου και του Ιουνίου στις οποίες έλαβε 20,7% και 17,83% αντίστοιχα, δρομολόγησαν μια διαδικασία αλλαγών που πιθανότατα δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί, αφού το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ έχει προγραμματιστεί για το τέλος Φεβρουαρίου του 2024.
Κομβική ημερομηνία ήταν φυσικά η 29η Ιουνίου, η μέρα δηλαδή που ανακοίνωσε την παραίτησή του από την ηγεσία του κόμματος ο Αλέξης Τσίπρας, δρομολογώντας έτσι τη διαδικασία της διαδοχής του, που οδήγησε τον ΣΥΡΙΖΑ σε μία οξύτατη πολιτική αντιπαράθεση και εν τέλει διάσπαση.
Η Έφη Αχτσιόγλου ήταν η πρώτη που ανακοίνωσε την υποψηφιότητά της, στις 12 Ιουλίου για την ανάληψη της προεδρίας του ΣΥΡΙΖΑ. Στις 14 και 15 Ιουλίου διεκδικητές της προεδρίας δήλωσαν οι Νίκος Παππάς και Ευκλείδης Τσακαλώτος για να προστεθεί στη συνέχεια και ο Στέφανος Τζουμάκας. Στις 16 Ιουλίου σε συνεδρίασή της η Κ.Ε του κόμματος αποφασίζει την διενέργεια των εκλογών στις 10 και 16 Σεπτεμβρίου (η οποία άλλαξε στην συνέχεια λόγω των πλημμυρών στην Θεσσαλία). Αρκετά αργότερα, στις 29 Αυγούστου ανακοινώνει την υποψηφιότητά του και ο Στέφανος Κασσελάκης ενώ 3 ημέρες αργότερα το Διαρκές Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ επικυρώνει όλες τις υποψηφιότητες.
Τελικά ο πρώτος γύρος της εκλογικής αναμέτρησης γίνεται στις 17 Σεπτεμβρίου με τον Στέφανο Κασσελάκη να «κάνει την έκπληξη», καταγράφοντας ποσοστό 44,9% έναντι 36,1% της Έφης Αχτσιόγλου. Η «έκπληξη» επιβεβαιώνεται στον δεύτερο γύρο που πραγματοποιείται στις 24 Σεπτεμβρίου και ο Στέφανος Κασσελάκης, με τη στήριξη του Νίκου Παππά, εκλέγεται πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ με ποσοστό 55,9% ενώ ποσοστό 44% συγκεντρώνει η Έφη Αχτσιόγλου.
Από το σημείο αυτό ξεκινά η πορεία διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ με συνεχείς αντιπαραθέσεις στελεχών. Η αντιπαράθεση κορυφώνεται τελικά στις 11 – 12 Νοεμβρίου σε μία θυελλώδη Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ. Εκεί ο Στέφανος Κασσελάκης απαιτεί δημοψήφισμα για την διαγραφή των Ν.Φιλη, Π.Σκουρλέτη, Δ.Βίτσα και Στ. Τζουμάκα λόγω δημόσιων δηλώσεων που έκαναν εναντίον του. Η «Ομπρέλα» ανακοινώνει την αποχώρησή της από τον ΣΥΡΙΖΑ και ανεξαρτητοποιούνται στη συνέχεια οι βουλευτές Ευκλείδης Τσακαλώτος και Πέτη Πέρκα.
Η διάσπαση ολοκληρώνεται στις 4 Δεκεμβρίου οπότε 9 ακόμη βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ (Αναγνωστόπουλου Σία, Αχτσιόγλου Έφη, Ζειμπεκ Χουσεΐν, Ηλιόπουλος Νάσος, Τζανακόπουλος Δημήτρης, Τζούφη Μερόπη, Φερχάτ Οζγκιουρ, Φωτίου Θεανώ, Χαρίτσης Αλέξης) δηλώνουν την αποχώρησή τους δημιουργώντας την Κ.Ο «Νέα Αριστερά» που στις 6 Δεκεμβρίου ανακοινώθηκε και επίσημα στη Βουλή. Μαζί με τους προαναφερθέντες αποχώρησαν και πολλά άλλα ιστορικά στελέχη του κόμματος, ενώ ο εν λόγω χώρος βρίσκεται στην διαδικασία συγκρότησης πολιτικού φορέα με στόχο την κάθοδο στις επικείμενες ευρω-εκλογές του Ιουνίου.
Άνοδος με χαμηλούς ρυθμούς για το ΠΑΣΟΚ
Για το ΠΑΣΟΚ το 2023 ήταν μια χρονιά δίχως μεγάλες διακυμάνσεις κι αυτό μπορεί να «αναγνωστεί» θετικά και αρνητικά. Τους τελευταίους μήνες του χρόνου κατάφερε – δημοσκοπικά- να ανελιχθεί στην δεύτερη θέση με μικρό προβάδισμα από τον ΣΥΡΙΖΑ, δίχως όμως παράλληλα τα ποσοστά του να «εκτοξεύονται», παρά την πολιτική κρίση στην οποία βρέθηκε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευση.
Η Χαριλάου Τρικούπη κάνει λόγο για μία «πορεία τετραετίας» που θα φέρει το ΠΑΣΟΚ σε ποσοστά τέτοια, ώστε να αποτελέσει «εναλλακτική» της Νέας Δημοκρατίας στη διακυβέρνηση της χώρας. Οι (μάλλον) χαμηλοί ρυθμοί εκλογικής ανόδου, όμως, δημιουργούν συζητήσεις στο εσωτερικό του.
Η προεδρία του Νίκου Ανδρουλάκη πάντως δεν αμφισβητείται. Βασικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η επικράτηση του υποψήφιου του ΠΑΣΟΚ για τον Δήμο της Αθήνας, Χάρη Δούκα, έναντι του Κώστα Μπακογιάννη. Μια «επιτυχία» που πιστώθηκε προσωπικά στον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ μιας και στήριξε τη συγκεκριμένη επιλογή. Στην ίδια κατηγορία τοποθετείται και η νίκη του Δημήτρη Κουρέτα στην Περιφέρεια της Θεσσαλίας, όπως και η ανάδειξη του Στέλιου Αγγελούδη στη Θεσσαλονίκη που επικράτησε του Κωνσταντίνου Ζέρβα.
Η ακροδεξιά
Από τη διαφαινόμενη αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού δεν μπορεί κανείς να εξαιρέσει τον χώρο της ακροδεξίας, ιδίως από τη στιγμή που αυτός εκφράστηκε το 2023 με την είσοδο τριών κόμματα στη Βουλή: Την Ελληνική Λύση, το κόμμα «Νίκη» και το ναζιστικό μόρφωμα των «Σπαρτιατών». Αυτά ενώ ένα τμήμα της ακροδεξιάς ψήφου φέρεται να καρπώνεται και το προσωποπαγές κόμμα της Ζωής Κωνσταντοπούλου, «Πλεύση Ελευθερίας».
Ο χώρος είναι εμφανώς πολυδιασπασμένος. Έχει, όμως, ήδη καταστεί σαφές πως η Νέα Δημοκρατία σκοπεύει να «κάνει παιχνίδι» και να εντάξει στους σχεδιασμούς της την ακροδεξιά.
Καθόλου τυχαίο δεν είναι πως η κοινοβουλευτική λειτουργία της Ν.Δ έχει ανατεθεί σε ένα πρόσωπο – γέφυρα: Τον υπουργό Επικρατείας Μάκη Βορίδη. Σε αυτόν άλλωστε πιστώνεται η «υπόγεια συμμαχία» που καταγράφθηκε ανάμεσα σε Νέα Δημοκρατία και Ελληνική Λύση, προκειμένου να βρεθούν οι απαραίτητες ψήφοι ώστε (έστω και με …διαστολή των συνταγματικών διατάξεων ) να «περάσει», στην Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής που έγινε στις 28 Σεπτεμβρίου, η αλλαγή της σύνθεσης της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών.
Η Ν.Δ είναι σαφές ότι προσπαθεί να «ελέγξει τα πράγματα» και στην Κ.Ο των ναζι – «Σπαρτιατών», 11 από τους οποίους βρίσκονται υπό εισαγγελική έρευνα με την κατηγορία της «εξαπάτησης εκλογέων». Η εισαγγελία διερευνά το… προφανέ, δηλαδή τη σχέση του ναζιστικού κόμματος με τον καταδικασμένο σε φυλάκιση ναζί Ηλία Κασιδιάρη .
