Just in

Όλα τα νέα
Imerodromos logo
 

Λατινική Αμερική: Εκεί που ακόμα πετάει ο Κόνδορας (Μέρος ΙIΙ)

Η προστασία του Ελεύθερου Κόσμου της Δύσης από την κομμουνιστική απειλή οδήγησε στην εδραίωση στρατιωτικών δικτατοριών στην Λατινική Αμερική, ώστε..

Η προστασία του Ελεύθερου Κόσμου της Δύσης από την κομμουνιστική απειλή οδήγησε στην εδραίωση στρατιωτικών δικτατοριών στην Λατινική Αμερική, ώστε να εξασφαλιστεί η ελευθερία του Ελεύθερου Κόσμου. Σχήμα οξύμωρο που αποτυπώνει την ιμπεριαλιστική πολιτική των ΗΠΑ. Η διασφάλιση πως κάθε διαφορετική φωνή διεκδίκησης θα σωπάσει, συνέβαινε με την ταυτόχρονη αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας στην περιοχή μέσω του ξεπουλήματος των πλουτοπαραγωγικών πόρων και την παροχή φτηνού εργατικού δυναμικού.

Οι στρατιωτικές χούντες της δεκαετίας του 1970 είναι ακόμα πιο σκληρές από τις προηγούμενες, συνυφαίνοντας περισσότερο το δίκτυο των κυβερνήσεων που εξυπηρετούν τις ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί το Περού, όπου στην διακυβέρνηση της χώρας βρίσκεται ο στρατηγός Βελάσκο Αρβαλάδο – πρότυπο του Ούγκο Τσάβεζ –  ο οποίος προσπαθεί να εφαρμόσει πολιτική εθνικοποιήσεων και κεντρικού σχεδιασμού οικονομική διαχείριση, ετοιμάζοντας παράλληλα και εισβολή στη Χιλή του Πινοσέτ, ώστε να επανακτήσει εδάφη που είχε απωλέσει το Περού από το 1879. Οι αποφάσεις του θίγουν άμεσα τα συμφέροντα των ΗΠΑ, όμως καταφέρνει να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 1975, οπότε χάνει τη στήριξη του στρατού και ανατρέπεται από το μέχρι πρότινος πρωθυπουργό του, Φρανσίσκο Μπερμούδες.

Το κάδρο κλείνει με την Αργεντινή, που το 1976 δίνεται ένα τέλος σε κάθε υποψία δημοκρατικής διαδικασίας, όταν ο Βιντέλα ανατρέπει την κυβέρνηση της τρίτης συζύγου του Περόν, Ισαμπέλ Μαρτίνες ντε Περόν. Ο Βιντέλα, που πίστευε ότι τρομοκράτης δεν είναι όποιος κρατάει όπλο ή βόμβα αλλά εκείνος που διαδίδει ιδέες που αντιτίθενται στο Δυτικό Χριστιανικό Πολιτισμό, θα ηγηθεί της επιχείρησης Βρώμικος Πόλεμος. Στα πρώτα τρία χρόνια της διακυβέρνησής του θα εξαφανιστούν επισήμως 20.000 αργεντινοί πολίτες ενώ θα δοθεί άσυλο σε καταζητούμενους εγκληματίες των Ναζί καθώς και θα υπάρξει στενή συνεργασία με παραστρατιωτικές ομάδες και εμπόρους ναρκωτικών, με την εμπλοκή μεταξύ άλλων και σε πραξικοπήματα όπως στη Βολιβία, στην Ονδούρα, στη Γουατεμάλα και στο Ελ Σαλβαδόρ. Η περίφημη παραστρατιωτική τρομοκρατική ακροδεξιά ομάδα των Κόντρας στη Νικαράγουα , εκπαιδεύτηκε από το περιβόητο 601 Τάγμα Πληροφοριών του Αργεντίνικου στρατού, που ήταν ενεργό μέχρι και το 2000. Η εγκληματική δράση της δικτατορίας στην Αργεντινή, εντός και εκτός συνόρων, αποτελούσε μόνο ένα μικρό μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου, που ενορχηστρωνόταν από τις μυστικές υπηρεσίες των δικτατορικών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής, υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ, με την ονομασία Επιχείρηση Κόνδωρ.

Επισήμως ξεκίνησε το 1975 και περιλάμβανε δολοφονίες πολιτικών αντιπάλων, εξαφανίσεις αντιφρονούντων, κρατική τρομοκρατία μέσω συλλήψεων και σκληρών βασανισμών, αντικομουνιστική προπαγάνδα. Αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της CIA καθώς και αρχεία που έχουν ανασυρθεί στις χώρες που συμμετείχαν ενεργά, μετά την πτώση των εμπλεκόμενων κυβερνήσεων, κάνουν λόγο για 50.000 δολοφονίες, 30.000 εξαφανίσεις και 400.000 συλλήψεις και φυλακίσεις. Όμως πέρα από τη ρητορική της αντιμετώπισης της κομμουνιστικής διείσδυσης, προωθούσε την απρόσκοπτη εφαρμογή νεοφιλελεύθερων πολιτικών, υπό την καθοδήγηση των προσταγών της Σχολής του Σικάγο, με ακόμα πιο καταστροφικά αποτελέσματα για τους λαούς. Στην Αργεντινή, όπου σημειώθηκε κατάρρευση της εγχώριας βιομηχανίας, έπειτα από τη μαζική φυγή κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ, η φτώχεια από 9% το 1975 εκτοξεύτηκε στο 40% το 1982. Όσο για τη Χιλή, όπου το Πανεπιστήμιο του Σικάγο είχε επενδύσει ήδη από τη δεκαετία του ’50, προσκαλώντας επίλεκτους Χιλιανούς σπουδαστές και διαμορφώνοντας την οικονομική σκέψη, οι μεταρρυθμίσεις ήταν ριζικές. Οι αμοιβές και οι συνθήκες εργασίας έγιναν δυσχερέστερες, οι κρατικές δομές πρόνοιας διαλύθηκαν οδηγώντας το 1990 στην πτώση της δικτατορίας του Πινοσέτ, το 44% των οικογενειών της χώρας ζούσε κάτω από τα όρια φτώχειας, ενώ το 10% των πλουσιότερων είχε αυξήσει την περιουσία του κατά 83%.

Η Επιχείρηση Κόνδωρ “απασχόλησε” τέσσερις προέδρους των ΗΠΑ. Οι άμεσα εμπλεκόμενες χώρες ήταν η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Χιλή, η Ουρουγουάη, η Παραγουάη, το Εκουαδόρ και το Περού. Επισήμως έληξε μετά από την πτώση της δικτατορίας στην Αργεντινή το 1983 λόγω της ήττας από τη Μ. Βρετανία στα Φώκλαντ. Παρουσιάζει ενδιαφέρον η στάση χωρών όπως το Μεξικό και η Κόστα Ρίκα που σε πολλές περιπτώσεις προσέφεραν καταφύγιο σε φυγάδες από τις χώρες, όπου δρούσε η Επιχείρηση. Πολλοί από τους πρωταγωνιστές θα οδηγηθούν πολλά χρόνια μετά στη φυλακή, αφού θα καταδικαστούν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Άλλοι, δεν θα αντιμετωπίσουν καν κατηγορίες, όπως ο Πινοσέτ ή ο Κίσινγκερ.  

Η πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στη Λατινική Αμερική δεν θα μπορούσε να αλλάξει κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ρήγκαν. Η κήρυξη του Πολέμου των Ναρκωτικών δικαιολογούσε παρεμβάσεις στα εσωτερικά χωρών επιτρέποντας ταυτόχρονα και την προσέγγιση με την Σοβιετική Ένωση που ξεκινούσε την γκλάσνοστ και την περεστρόικα. Η ουσία παρέμεινε ίδια, με τη διαρκή υποστήριξη σε ακραίες δεξιές κυβερνήσεις αλλά και την υποκίνηση εμφυλίων πολέμων όπως στην περίπτωση του Ελ Σαλβαδόρ και της Γουατεμάλας. Στην τελευταία περίπτωση καταδεικνύεται η διαχρονική συνέπεια της ανάλγητης πολιτικής των ΗΠΑ, καθώς στη Γενοκτονία της Γουατεμάλας σκοτώθηκαν περισσότερα από 200.000 άτομα από το 1964 μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’80. Η σφαγή είχε και φυλετικό χαρακτήρα καθώς τα θύματα ήταν κυρίως Μάγιας. Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται και 40.000 “εξαφανισμένοι”, ενώ ακόμα και ο ΟΗΕ σε έκθεσή του 1999 επιβεβαιώνει πως ο στρατός της Γουατεμάλας είχε εκπαιδευτεί από τις ΗΠΑ σε τεχνικές αναχαίτισης ανταρτών. Οι επίσημοι αριθμοί σοκάρουν. Ο στρατός της Γουατεμάλας επιβεβαίωσε πως κατέστρεψε ολοσχερώς 440 χωριά κατά τη διετία 1981-83, ενώ υπολογίζεται ότι στην κορύφωση του πολέμου μετά το 1980 περισσότερα από 200.000 παιδιά έχασαν τουλάχιστον έναν γονέα ενώ 50.000 και τους δύο. Οι σφαγές που συντελέστηκαν είχαν προφανώς αναμεσά τους και πολλά παιδιά ενώ μέχρι και σήμερα οι πληγές της γενοκτονίας δεν έχουν σβήσει.

Η υποστήριξη των ΗΠΑ στη Μεγάλη Βρετανία κατά τη διάρκεια του πολέμου των Φώκλαντ θα επηρεάσει τους δεσμούς με τις υπόλοιπες κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής. Οι σχέσεις θα επιδεινωθούν περαιτέρω εξαιτίας της μεγάλης Κρίσης Χρέους των χωρών της αμερικανικής ηπείρου, αποτέλεσμα εν πολλοίς της πετρελαϊκής κρίσης της δεκαετίας του ’70. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε ως η Χαμένη Δεκαετία για τις χώρες αυτές. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε υπερβολικό τραπεζικό δανεισμό και σε συνδυασμό με την αύξηση των επιτοκίων αδυνατούσαν να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Η μείωση της ισοτιμίας των εθνικών νομισμάτων έναντι του δολαρίου οδήγησε πολλές από αυτές σε ακόμα μεγαλύτερα ονομαστικά χρέη ενώ οι τράπεζες προχώρησαν σε αναδιαρθρώσεις των χρεών μέσω νέου δανεισμού με αυστηρότερους όρους αλλά και την είσοδο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που επέβαλε συγκεκριμένες πολιτικές λιτότητας. Συνολικά η Λατινική Αμερική από το 1980 έως το 1985 σημείωσε μείωση του κατά κεφαλή εθνικού προϊόντος κατά 9%, ενώ την τριετία 1982-85 καταβλήθηκαν 108 δισεκατομμύρια δολάρια για την αποπληρωμή χρεών.

Καθώς τα πάντα είναι η οικονομία, οι ΗΠΑ ξεκίνησαν να προωθούν την οικονομική συνεργασία με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και έπειτα, προωθώντας πάντοτε την ίδια οικονομική ατζέντα σε μια προσπάθεια να εκθέσουν την αγορά εργασίας των λιγότερο ανεπτυγμένων οικονομιών στην εκμετάλλευση από τους πιο ισχυρούς. Η ελεύθερη διακίνηση αγαθών επιτρέπει την παραγωγή τους σε χώρες με φτηνό εργατικό δυναμικό, ενισχύοντας την εκμετάλλευση καθώς οι εργάτες εκεί παραμένουν φτωχοί, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται η ανεργία στις πιο ανεπτυγμένες οικονομίες. Η Ομοφωνία της Ουάσιγκτον, όπως έμεινε στην ιστορία το πακέτο των οικονομικό-πολιτικό προτάσεων που υπαγορεύτηκε από οργανισμούς όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, περιλάμβανε προτάσεις που στο σύνολό τους χαρακτηρίζονται από νεοφιλελεύθερο πνεύμα, με ιδιωτικοποιήσεις εθνικών πόρων, υπηρεσιών και υποδομών, σφιχτό έλεγχο του χρέους, μείωση των επιτοκίων, ευελιξία της αγοράς εργασίας, διεύρυνση της φορολογικής βάσης με ταυτόχρονη μείωση της φορολογικής κλίμακας για τα υψηλά εισοδήματα. Ο καλύτερος μαθητής της νέας πολιτικής ήταν η Αργεντινή, η οποία προχωρώντας ακόμα περισσότερο “κλείδωσε” την ισοτιμία του εθνικού της νομίσματος, του πέσο, με το δολάριο. Το 1998 το ΔΝΤ και οι ΗΠΑ παρουσίαζαν το οικονομικό θαύμα της Αργεντινής ως ζωντανό παράδειγμα της ορθότητας των προτεινόμενων πολιτικών τους. Η Αργεντινή σημείωνε ανάπτυξη κατά 50% από το 1990 μέχρι το 1998. Όμως τα πάντα άλλαξαν το 1999, οπότε το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 3% ξεκινώντας μία επίπονη για το λαό περίοδο ύφεσης. Η καταστροφική νομισματική πολιτική της σύνδεσης του πέσο με το δολάριο εγκαταλείφτηκε οδηγώντας στην εμφάνιση παράλληλων νομισμάτων, ενώ νωρίτερα η αναγκαστική μετατροπή των καταθέσεων των πολιτών από δολάρια σε πέσος σε προκαθορισμένη ισοτιμία θα προκαλέσει έντονες ταραχές. Μέχρι το 2002 το 55% των Αργεντινών βρισκόταν κάτω από τα όρια της φτώχειας, με το 27,5% να αντιμετωπίζει συνθήκες εξαθλίωσης.

Η επιδίωξη των ΗΠΑ για αύξηση της κερδοφορίας τους οδήγησε στη σύναψη της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής (NAFTA) το 1994 μεταξύ ΗΠΑ, Καναδά και Μεξικό. Αφαιρούσε τους φόρους στα εμπορευόμενα προϊόντα μεταξύ των τριών κρατών και προστάτευε τα πνευματικά δικαιώματα, τις ευρεσιτεχνίες και τις εμπορικές επωνυμίες. Στους όρους της Συμφωνίας προβλεπόταν η κατάργηση του θεμελιώδους Άρθρου 27 του Μεξικανικού Συντάγματος, που είχε θεσπιστεί κατά την Επανάσταση του Εμίλιο Ζαπάτα, στις αρχές του αιώνα. Σύμφωνα με το Άρθρο αυτό, οι ιδιοκτησίες των αυτόχθονων πληθυσμών προστατεύονται από πώληση ή ιδιωτικοποίηση. Το κίνημα των Ζαπατίστας ξεκίνησε ενάντια στη NAFTA από φόβο για την απώλεια της γης τους αλλά και την απαξίωση της αγροτικής παραγωγής λόγω φτηνότερων εισαγωγών. Ο αγώνας των Ζαπατίστας συνεχίζεται ως τις μέρες μας περνώντας από την ένοπλη διαμάχη σε πολιτικούς συμβιβασμούς με κάποιες κυβερνήσεις του Μεξικό.

Τα αποτελέσματα της συμφωνίας για την οικονομία του Μεξικό δεν ήταν ευνοϊκά, καθώς η αδυναμία των εγχώριων προϊόντων να ανταγωνιστούν τα αντίστοιχα των εταιρειών των ΗΠΑ δυσχέρανε τη θέση τους. Αν και η ανεργία μειώθηκε λόγω της μετακίνησης εργοστασίων στην επικράτειά του, η αύξηση της ζήτησης διατάραξε το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Το Μεξικό έγινε μία από τις μεγαλύτερες εξαγωγικές αγορές για τις ΗΠΑ. Σημαντική ήταν και η οικολογική επιβάρυνση από την ακατάσχετη καλλιέργεια εκτάσεων, που δεν ευνόησε ωστόσο τους μικρούς παραγωγούς. Η συζήτηση που ξεκίνησε λίγο μετά την εκλογή του Τραμπ στην Προεδρία των ΗΠΑ σχετικά με την πρόθεσή του να αποσυρθεί από τη Συμφωνία, προειδοποιούσε ότι πιθανή αποχώρηση θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες για τις ΗΠΑ, όπως τη μειωμένη πρόσβαση στις μεγαλύτερες εξαγωγικές αγορές τους, τη μείωση της οικονομικής ανάπτυξης και την αύξηση των τιμών των καυσίμων, των αυτοκινήτων και των λαχανικών.

Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα στις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής οδήγησαν στην “Στροφή προς τα Αριστερά”, καθώς σημειώθηκαν εκλογικές νίκες αριστερών ή και σοσιαλιστικών κομμάτων σε εκλογικές αναμετρήσεις στη Βενεζουέλα, τη Βολιβία, τη Βραζιλία, τη Νικαράγουα, την Ουρουγουάη κ.α. Η “Ροζ Παλίρροια” θα φτάσει στην κορύφωσή της το 2011, όπου θα αναδειχτούν προσωπικότητες όπως ο Ούγκο Τσάβες, ο Έβο Μοράλες και ο Ντανιέλ Ορτέγκα.  

Διαβάστε:

Λατινική Αμερική: Εκεί που ακόμα πετάει ο Κόνδορας (Μέρος Ι)

Λατινική Αμερική: Εκεί που ακόμα πετάει ο Κόνδορας (Μέρος ΙΙ)

Σχετικά θέματα

Απόψεις