Έγραφε ο (παράνομος τότε) «Ριζοσπάστης» στο φύλλο του Δεκέμβρη του 1973:
«Γελιέται οικτρά όποιος νομίζει ότι μπορεί να παίζει με τη φωτιά. Και είναι ηφαίστειο που βράζει το πάθος του λαού για λευτεριά, δημοκρατία, ανεξαρτησία και κοινωνική πρόοδο. Το μίσος που έχει ενσταλαχτεί στις καρδιές των Ελλήνων πατριωτών κατά της φασιστικής τυραννίας και των πατρώνων της, κοχλάζει και προμηνάει τρομερές εκρήξεις.
Οι άνανδροι αιμοσταγείς τύραννοι και τα αφεντικά τους οι αμερικανοΝΑΤΟϊκοί ιμπεριαλιστές, για να κάμψουν και να φοβίσουν τον αδάμαστο λαό μας, έστρεψαν με μανία τα πυροβόλα των τανκς του ΝΑΤΟ προς τα γυμνά λαϊκά στήθη και διέταξαν, ΠΥΡ! Επεσαν 100άδες νεκροί και τραυματίες. Βάφτηκε το Πολυτεχνείο – προπύργιο της Λευτεριάς – και οι δρόμοι της Αθήνας με το αίμα των παιδιών του λαού μας».
Πέντε δεκαετίες μετά, αλλά και εδώ και αρκετά χρόνια τα πράγματα μας παρουσιάζονται κάπως διαφορετικά:
Στις 17 Νοέμβρη του 1973 μερικά παιδιά που αγαπούσαν την ελευθερία είχαν κλειστεί από μέρες στο Πολυτεχνείο. Αγωνίστηκαν ενάντια στους κακούς στρατιωτικούς που τους τη στερούσαν. Τελικά, οι κακοί στρατιωτικοί έφεραν ένα τανκ που έσπασε την πύλη του Πολυτεχνείου και σκότωσε μερικά απ’ τα καλά παιδιά. Κάθε χρόνο στις 17 Νοέμβρη τα τιμούμε γιατί θυσιάστηκαν για να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθερα στην όμορφη δημοκρατία μας. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου έγινε ενάντια στη δικτατορία των στρατιωτικών που είχαν πάρει την εξουσία με πραξικόπημα το 1967, ανατρέποντας τη «δημοκρατία» που είχαμε πριν.
«Ξεχνάνε», βλέπετε, πως στην πύλη του Πολυτεχνείου τα συνθήματα που κυριαρχούσαν ήταν δύο: «Εξω οι ΗΠΑ», «Εξω το ΝΑΤΟ».
«Ξεχνάνε» να αναφέρουν πως η χούντα ήταν αμερικανοκίνητη, όπως τόσες άλλες δικτατορίες εκείνη την περίοδο σε ολόκληρο τον κόσμο.
«Ξεχνάνε» πως η χούντα ήταν συνέχεια του μετεμφυλιακού κράτους των βασανιστηρίων, των εξοριών, των εκτελέσεων.
Πέντε δεκαετίες μετά γίνεται όλο και μεγαλύτερη προσπάθεια να παρουσιαστεί η εξέγερση του Πολυτεχνείου ως μια αυθόρμητη έκφραση των φοιτητών ενάντια στη δικτατορία και όχι ως μια στιγμή κορύφωσης της αντιδικτατορικής πάλης.
Αυτό τους βολεύει να είναι το Πολυτεχνείο: Μόνο μια αυθόρμητη εξέγερση φοιτητών «μακριά από κόμματα» απ’ τη μια και απ’ την άλλη μια «ιστορική στιγμή» στην οποία «συνέβαλαν»… όλες οι πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Οι διαστρεβλώσεις αυτές γίνονται συνειδητά για να οδηγούν στα συμπεράσματα περί δικαίωσης των αιτημάτων των αγωνιστών του Νοέμβρη του ’73.
Σήμερα, πενήντα χρόνια μετά την εξέγερση, ας σκεφτούμε: «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία».
Πόσο «Ψωμί», πόσο «Παιδεία», πόσο «Ελευθερία» έχουμε στην αστική δημοκρατία που ζούμε; Πόσο και τι ποιότητας;…
«Η δημοκρατία στέριωσε», λένε. Δικαίωση, λοιπόν; Όχι. Φτάνει να κοιτάξουμε γύρω μας, τη ζωή μας την ίδια για να καταλάβουμε πόσο ζωντανά και αδικαίωτα είναι τα συνθήματα του Νοέμβρη του 1973. Αρκεί για να αντιληφθούμε γιατί επιθυμούν οι εκδηλώσεις για την εξέγερση του Πολυτεχνείου να έχουν «μουσειακό χαρακτήρα».
Πέντε δεκαετίες μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου υπάρχει και μια άλλη «ανάγνωση»:
Γράφοντας για το Πολυτεχνείο, γράφοντας για κάθε μάχη που δεν έζησες, πάντα σε πιάνει ένα «σφίξιμο». Παράλληλα, μια τέτοια μέρα έρχονται στο μυαλό ορισμένοι απ’ τους πολλούς που συμμετείχαν στο Πολυτεχνείο και την αντιδικτατορική πάλη.
Ορισμένους έχεις την τύχη να τους γνωρίσεις. Ας αφήσουμε απ’ έξω εκείνους που μετά από χρόνια δήλωσαν «ήμουν κι εγώ εκεί», λες και πρόκειται για κάποιο κοσμικό γεγονός. Ας μείνουμε σε αυτούς που έδρασαν και αγωνίστηκαν, γνωρίζοντας τους κινδύνους, σε αυτούς που πάλεψαν και σήμερα δεν «εξαργυρώνουν».
Δε θα τους δει κανείς να διηγούνται με υπεροπτικό ύφος τα «κατορθώματά» τους, υποστηρίζοντας ότι «εγώ στα νιάτα μου επαναστάτησα». Θα τους βρεις σε μικρούς και μεγάλους καθημερινούς αγώνες ζωής, συλλογικούς και προσωπικούς. Θα τους ακούσεις να αναφέρονται στα γεγονότα με σεμνότητα, υποβαθμίζοντας τη δική τους συνεισφορά.
Το πιο πιθανό είναι να μην μιλούν γι’ αυτά κι απλά εσύ να γνωρίζεις τη δράση τους την περίοδο εκείνη. Θα συζητήσεις μαζί τους, κυρίως, για τα σημερινά προβλήματα, τα σημερινά αδιέξοδα, τις σημερινές μάχες. Στις κουβέντες τους το πάθος για το τότε και για το σήμερα δεν μετατρέπεται σ’ έναν εγωκεντρικό μονόλογο, αλλά γίνεται έμπνευση.
Κι ενώ το «σφίξιμο» παραμένει, σκέφτεσαι πως το θέμα δεν είναι να «ηρωοποιήσεις» αυτούς που συνεχίζουν (θα στο «απαγόρευαν», άλλωστε, και οι ίδιοι). Ερχονται στο νου οι σημερινές μάχες, οι σημερινές ανάγκες, τα αιτήματα που δένουν το παρελθόν με το παρόν.
Κρατάς την αισιοδοξία απ’ το μικρό χτύπο της επόμενης μέρας, κρατάς γερά στα χέρια το νήμα και προσπαθείς, χωρίς μεγαλοστομίες, να κοιτάξεις μπροστά. Αφήνεις πίσω σου τα μηνύματα των κυρίαρχων που φτιάχνουν στις δικές τους διαστάσεις τα νοήματα και προχωράς.
Η πραγματικότητα είναι εδώ κι αυτοί κάνουν πάνω στο σώμα της κοπτοραπτική, αλλοιώνοντας ό,τι δεν χωρά στα καλούπια τους.
Το βλέμμα, όμως, γίνεται και πράξη, ξανοίγεται και τα ξεπερνά, γιατί η Ιστορία δεν τελείωσε, γιατί η φλόγα του Νοέμβρη καίει ακόμα.
