Οι νεκροί δεν πεθαίνουν – The dead don’t die
Διάρκεια: 194’
Σκηνοθεσία: Τζιμ Τζάρμους
Πρωταγωνιστούν: Μπίλ Μάρρευ, Άνταμ Ντραιβ, Τομ Γουέητς
Ταινία έναρξης στο φετινό φεστιβάλ των Καννών, πρώτη ταινία από το επίσημο διαγωνιστικό του φεστιβάλ που παίζεται σε ελληνικές αίθουσες, η τελευταία ταινία του Τζάρμους δεν εντυπωσίασε. Ούτε αυτή ούτε τα ζόμπι της. Και μάλλον δικαίως.
Ας δεχτούμε πως ο Τζάρμους έχει, όπως όλοι οι άνθρωποι, τα πάνω και τα κάτω του. Έχει σκηνοθετήσει καταπληκτικές ταινίες. Άλλες πάλι είναι το λιγότερο μετριότητες. Τελευταία καταπιάστηκε με την κινηματογραφική παράδοση των ‘απέθαντων’. Τους βρικόλακες και τα ζόμπι. Ενώ όμως στους Εραστές που μόνο αυτοί μένουν ζωντανοί, μέσα από το μπαρόκ και βαρυφορτωμένο μισοσκότεινο σύμπαν των πλασμάτων που δεν πεθαίνουν καταφέρνει να αναδείξει μια τρυφερή σχέση αγάπης και αφοσίωσης βασισμένη στην πνευματικότητα, οι Νεκροί δεν προσθέτουν τίποτα περισσότερο τόσο στο προσωπικό του έργο όσο και στη σχετική φιλμογραφία.
Τα Ζόμπι, όπως και τα βάμπιρ ή ‘βρουκόλακες’, είναι αρχέγονες λαϊκές δοξασίες, μια ‘εναλλακτική’ θα μπορούσε να πει κανείς της θρησκείας για την ‘μετά θάνατον’ ζωή, μια προσπάθεια να εξορκιστεί το απόλυτο τέλος που έρχεται μαζί με τον βιολογικό θάνατο. Από την καταπληκτική Νύχτα των ζωντανών Νεκρών του εικονοκλάστη Τζορτζ Ρομέρο και μετά ένας στρατός αργά κινούμενων νεκροζώντανων εισβάλλει στις κινηματογραφικές αίθουσες και απειλεί το ανθρώπινο είδος με εξαφάνιση. Το ενδιαφέρον δεν είναι τόσο τα ζόμπι και ο ψυχισμός τους – αντίθετα απ’ότι οι βρυκόλακες, που παρουσιάζονται συνήθως ως σύνθετες, οριακές προσωπικότητες – αλλά οι αντιδράσεις των ανθρώπων, που άλλες φορές βοηθούν να στηθεί ένα θρίλερ που κόβει την ανάσα κι άλλες πάλι βγάζουν τρελό γέλιο.
Μέσα σ’αυτή τη ζομπολογία – που παίρνει αποκαλυπτικές διαστάσεις, καθώς κάθε ταινία αναγκάζεται να δώσει μια απάντηση στην ερώτηση ‘ποιο θα είναι το μέλλον μιας ανθρωπότητας όταν οι νεκροζώντανοι είναι περισσότεροι από τους ζωντανούς΄ – έρχεται κι ο Τζάρμους με τη νέα του ταινία πιστεύοντας πως θα συμπληρώσει κάποιο κενό … ή απλά θα κάνει την κινηματογραφική του πλάκα μαζί με τους αγαπημένους του φίλους.
Το σκηνικό: μια φιλειρηνική πόλη 735 κατοίκων, αν θυμάμαι καλά – το ‘παραγωγικό μοντέλο’ της αμερικάνικης βλαχιάς των μεσοδυτικών πολιτειών. Οι πρωταγωνιστές: παλιοί και αγαπημένοι, ο Μπίλ Μάρεϋ από τα Τσακισμένα Λουλούδια στο ρόλο του καλοκάγαθου και βαριεστημένου μπάτσου του μικρού αστυνομικού τμήματος της πόλης. Ο Άνταμ Ντέιβς από τον προπέρσινο Πάτερσον είναι ο βοηθός του και η Τίλντα Σουίντον από τους Εραστές μια ιδιόρυθμη σκοτσέζα νεκροθάφτης που ξέρει να χειρίζεται με περίσσια τέχνη το σπαθί των σαμουράι. Ο Στηβ Μπουσέμι των Κοεν και του Ταραντίνο ενσαρκώνει έναν τυπικό χωριάτη των μεσοδυτικών πολιτειών στο πλεγμα της συντήρησης και της μισανθρωπίας, αυτπο το μείγμα ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας που φέρνει κάθε φορά τους Τραμπ στην κυβέρνηση. Ο Ντάνυ Γκρόβερ του Φονικού Όπλου είναι ένας ιδιοκτήτης μαγαζιων με εργαλεία σε μια τυπική αμερικάνικη μεσοδυτική πόλη που δεν γνωρίζει τι θα πει ρατσισμός (?). Τέλος οι αγαπημένοι μουσικοί και γίλοι του σκηνοθέτη: ο Ίγκυ Ποπ είναι ένα διψασμένο για καφέ και έντερα ζόμπι και ο Τομ Γουέιτς ο fool on the hill (αγνώριστος). Και πολλοί άλλοι. Όλη η τυπολογία χαρακτήρων της αμερικάνικης επαρχίας αλλά και του ‘τζαρμουσιανού’ σύμπαντος είναι εδώ.
Το σενάριο: εξ’αιτίας κάποιων εξορύξεων ο άξονας της γης μετατοπίζεται και αυτό έχει ως συνέπεια να επικρατήσει σιγά σιγά το σκοτάδι και οι νεκροί να βγουν ορεξάτοι από τους τάφους τους.
Αρετές: φυσικά το πολύ καλό γύρισμα. Ο Τζάρμους έχει δώσει πολλά δείγματα γραφής και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι χειρίζεται πολύ καλά το μέσο που επέλεξε για να μας πει ιστορίες. Οι ηθοποιοί είναι εξαιρετικοί, ένας και μία, οι διάλογοι έξυπνοι, το μήνυμα σαφές. Τότε γιατί δεν είναι καλή η ταινία;
Γιατί απλά η πρόθεση και μόνο να ξεδιπλώσει κανείς το ταλέντο του και να μας θυμίσει για μια ακόμα φορά πως είναι ένας από τους πυλώνες της άλλης, της εναλλακτικής Αμερικής που θέλουμε να αγαπάμε, δεν αρκεί από μόνο του για να δώσει αυτό το κάτι άλλο, το ουσιαστικό που αναζητάει ο πολύπαθος σινέφιλος με αγωνία κάθε φορά που μπαίνει στη σκοτεινή αίθουσα. Ο Τζάρμους παραχώνει στην ιστορία του όλο τον αμερικάνικο πολιτισμό των τελευταίων δύο αιώνων – οι οποίοι και ταυτίζονται με την εποχή της σταδιακής του επικράτησης: γίνονται αναφορές στον Μελβίλ και τον Θορώ, η παρέα των χιπστερς οδηγεί μια Μπουϊκ του 50, ο διανομέας ημερήσιου τύπου δίνει στον ιδιοκτήτη του βενζινάδικου ένα συλλεκτικό τεύχος παλιού περιοδικού με κόμικς. Ο μικρός μαύρος ορφανός με την εκτός κανόνων έμφυλη ταυτότητα ονομάζεται Τζερόνιμο. Ο Τζαρμους είναι κι αυτός κομμάτι, παιδί της κουλτούρας που προσπαθεί να αποδομήσει.
Τα ζόμπι επιστρέφουν πεινασμένα και διψασμένα. Τρώνε σάρκες και πίνουν καφέ. Κυκλοφορούν ‘σα ζόμπι’ με τα κινητά που βούτηξαν από τα θύματα τους. ‘Θέλουν να κάνουν ο,τι έκαναν και πριν πεθάνουν’. Είναι πολλά, είναι αποφασισμένα και στο τέλος θα νικήσουν. Το μόνο που μας μένει είναι να πεθάνουμε πολεμώντας. Πολλοί εξέλαβαν αυτή την απλή γραμμή αιτίου – αιτιατού ως μια κριτική προς την κυβέρνηση Τραμπ, ειδικά σε ότι αφορά την μικρόνοη πολιτική του σχετικά με το περιβάλλον και την εκμετάλλευση του. (Είδαμε και στις περσινές Ακρότητες πως τα θέματα σχετικά με το περιβάλλον είναι στο κέντρο του ενδιαφέροντος της αμερικάνικης κοινωνίας – ή έστω του εναλλακτικού κομματιού της, αυτού που αισθανόμαστε πιο κοντά μας.) Όμως, από ένα σκηνοθέτη του διαμετρήματος του Τζάρμους θα περιμέναμε κάτι παραπάνω από μια ασκήσεις ύφους.
Βλέποντας τα ζόμπι να σεργιανάνε με τα κινητά που είχαν αρπάξει από τα θ΄ματα τους, θυμήθηκα τη δεύτερη ταινία με ζόμπι του Ρομέρο Το ξύπνημα των νεκρών που παιζόταν παλιά σε μεταμεσονύκτιες cult προβολές. Εκείνες οι σκηνές με τους άγγελους της κόλασης και τα ζόμπι που ορμούσαν στο εμπορικό κέντρο τα είπαν όλα για τη σαπίλα της κοινωνίας που ζει για να καταναλώνει. Μια κοινωνία νεκροζώντανων που δεν ξέρουν ότι έχουν πεθάνει.
–
