Η ιστορία γράφεται συνήθως από τους νικητές των πολέμων… επιλεκτικά δημοσιοποιούν διαστρεβλωμένα κάποια τμήματα της ή κάποια άλλα τα διαγράφουν εντελώς…
Έτσι οι περισσότεροι λαοί δεν γνωρίζουν όλη την ιστορία τους ή την ξέρουν όπως τους την μετέδωσαν οι προηγούμενες γενιές, που σε τελευταία ανάλυση ήταν το αφήγημα το οποίο επέβαλε η άρχουσα τάξη…
«Όμως η Αγγλική διοίκηση παίρνει χαρακτήρα κατοχής και οι νησιώτες βλέπουν την ένωση με την Ελλάδα να διακυβεύεται. Τότε ιδρύεται στην Κω το Εθνικό Μέτωπο Δωδεκανησιακής Απελευθέρωσης ( Ε.Μ.Π.Α.). Το Ε.Μ.Π.Α. διαδίδεται και στη Σύμη…»(6)…(Ρόδο… Κάρπαθο… Λέρο…)
«Ποια μυστικά έκρυβε η βρετανική κατοχή στα Δωδεκάνησα την περίοδο 1945-1947; Ποιος και γιατί ίδρυσε το Εθνικό Μέτωπο Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης, που έδρασε με στόχο να φύγουν τα βρετανικά στρατεύματα, να μη δοθεί «καθεστώς αυτονομίας» ή κάποιο νησί στην Τουρκία και να ενωθεί η Δωδεκάνησος με την Ελλάδα»(6)
Μια από τις πιο φωτεινές σελίδες της Νεώτερης Δωδεκανησιακής ιστορίας είναι η ιστορία των νέων μας που πάλεψαν για ΨΩΜΙ – Δουλειά – Ελευθερία μέσα από τις γραμμές του Εθνικού μετώπου Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης — ΕΜΠΑ… Στην Λέρο ελάχιστοι γνωρίζουν την εξαιρετική συμβολή των παλληκαριών μας που πήγαν «στα σύρματα –Ανατολή-Παλαιστίνη και επιστρέφοντας στα νησιά μας τα βρήκαν πάλι σκλαβωμένα στον Βρετανικό ζυγό που ήλθαν κι αυτοί σαν απελευθερωτές — κρατώντας στην θέση τους, τους Ιταλούς και τους συνεργάτες τους στις δημοσιές υπηρεσίες.
Δυστυχώς ο σεβαστός μας δάσκαλος Μιχαήλ Σαμαράς («Λέρος η Μάλτα του Αιγαίου») δεν το αναφέρει πουθενά. Άλλος Δάσκαλός μας, ο Ιάκωβος Ζαρίφης («Ο δικός μου αγώνας») αναφέρει ότι κάποιοι αγωνίστηκαν και κάποιοι άλλοι φανήκαν. «Επαιρναν 10 λίρες από τους άγγλους – κρατούσαν τις 7 και έδιναν στους υπόλοιπους μόνο 3 λίρες»…
Για πρώτη φόρα, στη Λέρο, η υπόθεση ΕΜΠΑ αναγράφεται α) στην μνημειώδη έκδοση «Σελίδες από τη νεώτερη ιστορία της Λέρου» του Κώστα Κογιοπουλου β) στο blog του γράφοντος leros1943.blogspot.com και γ) το 2019 αναφέρθηκε σε εκδήλωση της ΚΝΕ στο Λακκί.
Ένα σύντομο ιστορικό
(από τον Ημεροδρόμο)
«… Ο Δωδεκανησιακός λαός χαιρέτησε με ενθουσιασμό, για άλλη μια φορά, τον ερχομό των Άγγλων. Γρήγορα όμως οι ελπίδες του διαψεύστηκαν. Οι Άγγλοι είχαν άλλα σχέδια για τα Δωδεκάνησα. Αμέσως έδειξαν ένα σκληρό και βίαιο πρόσωπο. Άρχισαν να εφαρμόζουν την προσφιλή τους αποικιακή πολιτική. Κράτησαν σε ισχύ την ιταλική φασιστική νομοθεσία, την εφάρμοσαν σκληρά και όπου τον εύρισκαν ελλιπή, με προκηρύξεις της βρετανικής στρατιωτικής διοίκησης συμπλήρωναν τον φασιστικό νόμο. Οι Ιταλοί έμειναν στις θέσεις τους, οι δοσίλογοι υποστηρίχτηκαν. Το μεγάλο ζήτημα της Ένωσης αποκαλύφθηκε πως όχι μόνο δεν ήταν λυμένο, αλλά αντίθετα οι Άγγλοι δούλευαν για μια μόνιμη παραμονή τους στην περιοχή, υποδαυλίζοντας κινήσεις για μια αυτόνομη Δωδεκάνησο, μέλος της βρετανικής Αυτοκρατορίας κατά τα πρότυπα της Κύπρου.
Η ίδρυση του ΕΜΠΑ
Οι Δωδεκανήσιοι αγωνιστές γυρίζουν σιγά – σιγά από την Μέση Ανατολή στα νησιά,και βρισκουν τα νησια μας κατω από Αγγλικη κατοχη…. Το ΚΚΕ αποφασίζει και ιδρύει τον Ιούλη του 1945 Κομμουνιστική Οργάνωση στη Ρόδο. Η συνεχιζόμενη πολιτική των Άγγλων γεννά την ανάγκη να δημιουργηθεί μια παλλαϊκή Οργάνωση Αντίστασης. Έτσι στα τέλη του 1945 γεννιέται το Εθνικό Μέτωπο Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης, το θρυλικό ΕΜΠΑ.
Ένα από τα ιδρυτικά στελέχη του ΕΜΠΑ, ο Πάνος Μιχαηλίδης (γνωστός μας από τις ΜΕΡΕΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ — και υποψήφιος βουλευτής του ΚΚΕ) διηγείται:
«Με την καινούργια κατοχή, ο λαός μας διαπίστωνε πως και το ζήτημα της Ένωσης δεν ήταν λυμένο Πράγματι, οι πράκτορες των Άγγλων, με τη συμπαράσταση και δικών μας καλοθελητών Δωδεκανησίων, προπαγάνδιζαν την ιδέα της ασύμφορης, για τον Δωδεκανησιακό λαό, Ένωσης με την μητέρα Ελλάδα, την ψωροκώσταινα, και διέδιδαν ότι η καλύτερη λύση θα ήταν μια κάποια μορφή αυτονόμησης υπό την κυριαρχία των Άγγλων.
Ο λαός δυσφορούσε και αγανακτούσε και έμπαινε θέμα, αυτή η δυσφορία και αγανάκτηση να πάρει κάποια συγκεκριμένη μορφή. Μπήκε έτσι το ζήτημα ίδρυσης μιας παλλαϊκής οργάνωσης, που θα ενσάρκωνε τις καλύτερες ελληνικές παραδόσεις της Δωδεκανήσου. Έτσι γεννήθηκε, στα τέλη του 1945 με αρχές του 1946, το ΕΜΠΑ με σκοπούς:
– Να συνενώσει, να οργανώσει και να καθοδηγήσει τον δωδεκανησιακό λαό για την άμεση και οριστική ένωσή του με τη μητέρα Ελλάδα. Το διώξιμο των Άγγλων από τα νησιά.
– Να εξασφαλίσει, κάτω από την αγγλική κατοχή και όσο διαρκεί αυτή, τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.
– Να καλυτερεύσει το βιοτικό επίπεδο και να ανεβάσει το εκπολιτιστικό επίπεδο του λαού, με την εφαρμογή ενός κοινωνικού προγράμματος σε μία Δωδεκάνησο που μαστίζονταν από τη φτώχεια.
Με τέτοιο περιεχόμενο εθνικό-πατριωτικό κάλεσε όλους τους Δωδεκανήσιους να μπουν στην οργάνωση, ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις και γρήγορα δένονται οργανωτικά τα νησιά, οι πόλεις και τα χωριά. Και πράγματι είχε απήχηση σε παράγοντες, σε πατριώτες από όλες τις παρατάξεις.
Κυκλοφόρησε προκηρύξεις, που ξεσκέπαζαν τις ενέργειες εις βάρος της εθνικής υπόστασης του λαού και του ψωμιού του. Με συνθήματα και κινητοποιήσεις, πέτυχε να καλυτερεύσει τον επισιτισμό του. Κυκλοφόρησε την παράνομη εφημερίδα “ΕΝΩΣΗ”, που αγαπήθηκε και διαβαζόταν πλατιά, γιατί ήταν το μοναδικό φύλλο που έβγαινε στα νησιά χωρίς εγγλέζικη λογοκρισία και σάλπιζε την ένωση με τη μητέρα Ελλάδα. Τότε στα Δωδεκάνησα δεν υπήρχε γραφομηχανή με ελληνικά γράμματα. Η λύση δόθηκε με τη χρήση της γραφομηχανής, που είχαν φέρει οι Άγγλοι και τη χρησιμοποιούσε στρατιωτική διοίκηση και ο δήμος. Αλλά και το υπόλοιπο υλικό εκτύπωσης προερχόταν από τους Άγγλους, ενώ ρόλο πολυγράφου έπαιζε ένα τάβλι.
Το ΕΜΠΑ δούλεψε με όλες του τις δυνάμεις για τη σωματειακή οργάνωση του λαού και παρά την αντίδραση των Άγγλων πέτυχε την αναγνώριση απ’ αυτούς πολλών εργατικών και επαγγελματικών σωματείων. Γι’ αυτή τη δράση, το ΕΜΠΑ δέχτηκε πολλές φορές τα χτυπήματα των Άγγλων καταχτητών και τη συγκεντρωμένη προσπάθεια για τη διάλυσή του, σύλληψη των στελεχών του κλπ».(1)
Η ηρωική δράση του Εθνικού Μετώπου Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης
Σε ανακοίνωση που εξέδωσε η ΚΟΒ εκπαιδευτικών της Τ.Ο. Ν. Δωδεκανήσου του ΚΚΕ, τον Μάρτη του 2020, αναφέρει τα εξής:
Στις 7 Μαρτίου τιμάμε την 72η επέτειο από την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα.
Στα πλαίσια του εορτασμού της επετείου της ενσωμάτωσης των Δωδεκανήσων και σε συνέχεια των προσπαθειών που εκπονούνται τα τελευταία χρόνια για την ανάδειξη ξεχασμένων ηρωικών στιγμών της ιστορίας του τόπου μας, η Κομματική Οργάνωση Εκπαιδευτικών του ΚΚΕ καλεί τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς να συμβάλουν στην ανάδειξη άγνωστων πλευρών της περιόδου της Αγγλικής Κατοχής και της πάλης του Δωδεκανησιακού λαού για την απελευθέρωση και την ενσωμάτωση με την Ελλάδα.
Eίναι ανάγκη να ενταχθεί η ηρωική δράση του ΕΜΠΑ, Εθνικό Μέτωπο Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης, στα επίσημα ιστορικά κείμενα, στις εορταστικές εκδηλώσεις των σχολείων και των τοπικών Αρχών.
Τα γεγονότα που προηγήθηκαν της συνθήκης του Παρισιού, στην οποία με παρέμβαση του υπουργού εξωτερικών της ΕΣΣΔ B. Μολότοφ αποφασίστηκε η Ιταλία να εκχωρήσει στην Ελλάδα με πλήρη κυριαρχία τα νησιά της Δωδεκανήσου και τις παρακείμενες νησίδες, είναι ως ένα βαθμό γνωστά. Το 1912, με τον Ιταλοτουρκικό πόλεμο η Δωδεκάνησος γίνεται ιταλική κτήση και με την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών το 1920 θα παραμείνει υπό ιταλική κατοχή. Οι ιταλικές αρχές ξεκινούν άμεσα διώξεις εναντίον όσων επιθυμούν την Ένωση με την Ελλάδα. Μετά το τέλος της μικρασιατικής εκστρατείας, η Ιταλία εκμεταλλεύεται την ήττα της Ελλάδας και αποσπά την πλήρη κυριαρχία της Δωδεκανήσου, με τη Συνθήκη της Λωζάνης.
Η άνοδος του φασισμού στην Ιταλία και η κατάληψη της εξουσίας από το Μουσολίνι οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη σκλήρυνση των ιταλικών αρχών κατοχής με στόχο πλέον την «ιταλοποίηση» του πληθυσμού. Η συνθηκολόγηση της Ιταλίας το 1943 σηματοδοτεί το τέλος της ιταλικής κατοχής. Τη θέση των Ιταλών παίρνουν αμέσως οι Γερμανοί, οι οποίοι θα παραμείνουν ως το 1945.
Ωστόσο, με την παράδοση των γερμανικών στρατευμάτων και το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ξεκινά μια νέα περίοδος κατοχής για τα Δωδεκάνησα, η Αγγλική Κατοχή. Πρόκειται για μια περίοδο, η οποία παραμένει άγνωστη και τις περισσότερες φορές απουσιάζει από τις σχετικές αναφορές, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο την εντύπωση πως την αποχώρηση των Γερμανών ακολούθησε η άμεση απελευθέρωση. (1)
«Είναι αλήθεια πως ο ερχομός των Άγγλων χαιρετίζεται από το Δωδεκανησιακό λαό, ο οποίος δημιουργεί προσδοκίες για άμεση ενσωμάτωση με την Ελλάδα. Ωστόσο η Ελευθερία δεν ήρθε και οι προσδοκίες διαψεύδονται από τη σκληρή πραγματικότητα που ακολουθεί. Ο Άγγλος κατακτητής έρχεται να διαδεχθεί τους προηγούμενους, κρατώντας μάλιστα σε ισχύ και εφαρμόζοντας σκληρά την ιταλική φασιστική νομοθεσία. Οι διαταγές της βρετανικής στρατιωτικής διοίκησης έρχονται να συμπληρώσουν τον φασιστικό νόμο όπου αυτός κρίνεται ελλιπής, οι Ιταλοί παραμένουν στις θέσεις τους, υποστηρίχθηκαν οι δοσίλογοι.»(2)
«από το αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών
Οι Βρετανοί …..Παράλληλα άρχισαν να εφαρμόζουν την πολιτική υποδαύλισης αντιλήψεων για «αυτονόμηση» (υπό τον έλεγχό τους πάντα) των Δωδεκανήσων, χρησιμοποιώντας σαν προπαγανδιστές παλιούς συνεργάτες των Ιταλών και των Γερμανών που άλλαξαν αφέντη, με την εξέλιξη αυτή να εξοργίζει αφάνταστα τους νησιώτες. Επίσης όσοι Δωδεκανήσιοι είχαν συνεργαστεί μαζί τους στρατιωτικά στον πόλεμο με όραμα την ελευθέρωση και την ένωση με την Ελλάδα και δεν δέχονταν το «νέο πλάνο», από παρασημοφορημένοι ήρωες συκοφαντήθηκαν και διώχθηκαν με ψευδείς κατηγορίες του κοινού ποινικού δικαίου.»(3)
«1946: Τον Ιανουάριο συγκροτείται στα νησιά (ΚΩΣ) το Εθνικό Μέτωπο Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης (Ε.Μ.Π.Α), για την αντιμετώπιση των αγγλικών επιδιώξεων αυτονόμησής τους κάτω από το Βρετανικό Στέμμα. Γίνονται συλλήψεις και εκτοπίσεις Δωδεκανησίων από τους Άγγλους. Στις 27 Ιουνίου οι Υπουργοί Εξωτερικών των Μεγάλων Δυνάμεων αποφασίζουν στο Παρίσι την παραχώρηση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα.»(4)
«Είναι ανάγκη να ενταχθεί η ηρωική δράση του ΕΜΠΑ, Εθνικό Μέτωπο Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης, στα επίσημα ιστορικά κείμενα, στις εορταστικές εκδηλώσεις των σχολείων και των τοπικών Αρχών.»(2)
Η ΛΕΡΟΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ ΕΜΠΑ
ΚΩΣ, ΣΥΜΗ , ΡΟΔΟΣ, ΤΑ ΔΥΝΑΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΤΟΥ ΕΜΠΑ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΥΠΟΛΕΙΠΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΝΗΣΙΑ….
Η Λέρος ήταν από τα πιο στρατοκρατούμενα νησιά ιδρύει και την δική της τοπική οργάνωση με δική της σφραγίδα και δικές της προκηρύξεις. Αρχικά ιδρυτικά μέλη, αό την Λέρο, που υπέγραψαν και την ιδρυτική πράξη του ΕΜΠΑ στην Ροδο, ο γιατρός μας Γιώργος Μπουλαφεντης, ο ζαχαροπλάστης Αννούσης Νικολας, ο δάσκαλος Τσαλουμάς Αντώνης, ο Παράδεισος (Λειψώτης που έμενε στο Παντελι) ο Ιουλιανός/Γεωργαλής στην Αγ. Μαρίνα Αγγελινακης Αλέξανδρος …Ακολούθησαν αρκετοί πατριώτες, κυρίως νέοι που πάλεψαν στα σύρματα της Ανατολής-Παλαιστίνη κλπ ο Λεωνίδας Ηλίας,ο Νίκος Δημητράκης, ο Δημήτρης Τσαλουμάς, κ.α. (οσοι εχουν περισσοτερα στοιχεια για αλλους αγωνιστες ας επικοινωνησουν μαζι μου ουτως ώστε να συμπληρωσουμε τα ονοματα τους)
Το Τελος…
…Στη συνέχεια, μας πήραν ένα βράδυ ξαφνικά από τις φυλακές και μας πήγαν στον Πειραιά. Μείναμε στο Μεταγωγών περίπου ένα μήνα και στη συνέχεια μας στείλανε στη Γιούρα, όπου και μείναμε περίπου 12 χρόνια. Είχε γίνει το 1953 αναθεώρηση της δίκης, όπου μειώθηκαν οι ποινές. Μετά την καταδίκη μας έγιναν και άλλες συλλήψεις γνωστών αριστερών, 30 περίπου, που τους στείλανε εξορία στην Ικαρία».
Ανάμεσά τους ο Θοδωρής Χατζηστρατής που υπέστη μεσαιωνικά βασανιστήρια στην Μακρόνησο. Δεν τον λύγισαν, αλλά κατάφεραν να τον τρελάνουν, κατέρρευσε η υγεία του και κατέληξε στο ψυχιατρείο της Λέρου μέχρι τον θάνατό του, 1991….».
Με την εγκατάσταση της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης στη Ρόδο, το 1947, ήρθε και η νοοτροπία του μεταδεκεμβριανού κράτους και το ΕΜΠΑ τέθηκε σε διωγμό. Τα στελέχη του Παρασκευάς Φουντουραδάκης, Μανώλης Παπαναστασίου, Πάνος Μιχαηλίδης, Γιώργος Βεργωτής και Νικήτας Γιαννικάκης καταδικάστηκαν σε βαριές ποινές για εσχάτη προδοσία και δεκάδες άλλοι πήραν το δρόμο της εξορίας, μέχρι περίπου το 1960.»(1)
Τραγική η αντιμετωπιση των αγωνιστων…
Μετά την ενσωμάτωση επικράτησε και στην Δωδεκάνησο το μετεμφυλιακό καθεστώς της Υπόλοιπης Ελλάδας… Διωγμού, δίκες, φυλακίσεις των αγωνιστών του ΕΜΠΑ…
Οι πρωταγωνιστές οδηγήθηκαν σε πρωτοφανείς διώξεις… Ρόδος, Κως, Σύμη… Πάνος Μιχαηλίδης, Γιώργος Βεργωτής κα.
«…Στις 13 Μάη 1947 αρχίζουν οι συλλήψεις, 43 μέρες μετά την άφιξη του Ιωαννίδη. Η κατηγορία ήταν ότι είμαστε μέλη της παράνομης οργάνωσης που είχαμε σκοπό να κάνουμε εμφύλιο πόλεμο.
Συλλάβανε πέντε μέλη της επιτροπής του ΕΜΠΑ. Ομως, είχαν δυσκολίες να προχωρήσουν σε δίκη, γιατί όλοι μας είχαμε μια ιστορία. Ηταν δύσκολο γι’ αυτούς να μας καταδικάσουν. Κάναμε απεργία πείνας, ζητώντας να γίνει το δικαστήριο, καθώς ήμασταν σίγουροι ότι θα αθωωθούμε, αφού το μόνο που κάναμε ήταν πατριωτική δράση. Ετσι, το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Ρόδου, με βούλευμα της 9ης Ιούλη 1947, κηρύσσει “εαυτόν αναρμόδιο” και μας παραπέμπει στο στρατοδικείο “δοθέντος ότι η Δωδεκάνησος τυγχάνει χώρα εχθρική Στρατιωτικώς υπό της Ελλάδας κατεχόμενη”. Στο έκτακτο στρατοδικείο παραπεμπόμαστε για εσχάτη προδοσία. Οι αντιδράσεις από έξω ήταν τόσο έντονες και αναγκάστηκε να έρθει στη φυλακή για να μας δει ο ίδιος ο στρατιωτικός διοικητής, ο οποίος και μας πρότεινε να μπούμε στο καράβι να φύγουμε από τη Ρόδο για να κλείσει η υπόθεση. Φυσικά, και δε δεχτήκαμε να πάμε εξορία στην …Ελλάδα.»(1)
Τραγικό παράδειγμα ο προαναφερθείς Συμιακός Θοδωρής Χατζηστρατής… Μακρονησιώτης… Ψυχιατρείο Λέρου όπου και πέθανε το 1991….
Εμείς βεβαια,όπως πάντα, δεν μάθαμε τίποτε… Ανώνυμος ήρθε –Ανώνυμος Εφυγε… Για να μην μείνει αμνημόνευτη αυτή η ιστορική σελίδα έγραψα κι εγώ λίγα λόγια.
Για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα ας ανατρέξουν:
–Στο gr μου https://leros1943.blogspot.com/p/4510-290-by-www.html αφιέρωμα στο ΕΜΠΑ και άρθρο του Ιστορικού-συγγραφέα Κώστα Κογιόπουλου.
–Στην ιστοσελίδα ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ στα άρθρα του φίλου Ανδρέα Δενεζάκη (αποσπάσματα του με ένδειξη 1)
–Στην Εφημερίδα Ροδιακή 8.3.2019 και ιστότοπος roaming.gr
–Στην εφημερίδα Καρπαθιακά Νέα, του Νάσου Μπράτσου (3)
–Στην εφημερίδα Λαμιακά χρονικά (4)
–Στο βιβλίο του Γιάννη Διακογιάννη Ι ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΙ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣ, Εκδόσεις Προσκήνιο
–Στο βιβλίο του αγωνιστή Κλαδάκη Μάρκου «Ιστορία του Συντάγματος Δωδεκανησίων Εθελοντών»
—ΤΟ Ε.Μ.Π.Α. ΣΤΗΝ ΚΩ Aφιέρωμα Κ. Κογιοπουλου από το βιβλίο του ΚΩΣ 1912-1948 kostaskogiopoulos.wordpress.com — ΚΩΣ 1912 – 1948. ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ
