Την απόσυρση του νομοσχεδίου που προωθεί η κυβέρνηση για την αντιδραστική αναδιάρθρωση του χώρου της απεξάρτησης, με την ίδρυση του λεγόμενου Ενιαίου Οργανισμού (ΕΟΠΕΑ) απαιτούν με μια φωνή μια σειρά φορείς. Πρόκειται για τους φορείς που στις 10 Δεκέμβρη, στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, οργάνωσαν το Ανοιχτό Συνέδριο Φορέων Πρόληψης και Απεξάρτησης, με τη συμμετοχή εκατοντάδων συνέδρων, και έδωσαν στη δημοσιότητα τη Διακήρυξη του Συνεδρίου.
Σε αυτήν το επιστημονικό προσωπικό των φορέων πρόληψης και απεξάρτησης, ο Σύλλογος Εργαζομένων ΚΕΘΕΑ, το Σωματείο Εργαζομένων Κέντρων Πρόληψης, η Ομοσπονδία Συλλόγων Οικογένειας ΚΕΘΕΑ (ΟΣΟΚΕΘΕΑ), ο Σύλλογος Γονέων και Φίλων «Διάπλους», ο Ενιαίος Σύλλογος Εργαζομένων Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής και το Σωματείο Εργαζομένων Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης ξεδιπλώνουν τις θέσεις τους για την ανάγκη ενός δημόσιου και δωρεάν πλέγματος υπηρεσιών πρόληψης και θεραπείας.
Οπως σημειώνεται στη Διακήρυξη, «κοινός τόπος όλων είναι ότι οι άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης, όσο κι αν έχουν κοινά χαρακτηριστικά, δεν είναι ίδιοι μεταξύ τους. Και ότι τα προγράμματα πρόληψης και θεραπείας οφείλουν να είναι διαφορετικά και να προσαρμόζουν τις παρεμβάσεις τους στις ιδιαίτερες ανάγκες του καθενός και της καθεμιάς».
Η Διακήρυξη αναδεικνύει ότι μέσα από τη σκληρή δουλειά των εργαζομένων στον χώρο της πρόληψης και των πολλαπλών προγραμμάτων που είναι σε εξέλιξη, εξασφαλίζεται σήμερα στη χώρα μας «ένα συνεχές της φροντίδας με ορίζοντα την κοινωνική ένταξη, την κοινωνική αλληλεγγύη, την καταπολέμηση του στίγματος και του κοινωνικού αποκλεισμού, κυρίως της αντίληψης ότι η εξάρτηση είναι δρόμος χωρίς επιστροφή».
Και σημειώνει ότι πλέον «οι γενικευμένες αλλαγές στην παραγωγή, στη διακίνηση, στη χρήση και στην εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες, οι μεταβολές στο προφίλ όσων αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης, οι νέες συνθετικές ουσίες, επιβάλλουν έρευνα, αξιολόγηση, εποπτεία, εκπαίδευση, ώστε να ενισχυθεί το σύστημα παροχής υπηρεσιών πρόληψης και θεραπείας της απεξάρτησης. Απαιτούν επεξεργασία νέων απαντήσεων και συνέργειες.
Μπροστά σε αυτές τις προκλήσεις η κυβέρνηση αποφασίζει τη διάλυση του υπάρχοντος δικτύου υπηρεσιών πρόληψης και απεξάρτησης, καταργώντας τις υπάρχουσες δομές και υπηρεσίες. Καταργούνται το ΚΕΘΕΑ, ο ΟΚΑΝΑ και τα προγράμματα απεξάρτησης του ΕΣΥ, και αντικαθίστανται από έναν αθηνοκεντρικό και υδροκέφαλο φορέα με την επωνυμία Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ). Η παρέμβαση αυτή διαλύει ένα δίκτυο με παγκόσμια εύσημα, του οποίου τα θεραπευτικά αποτελέσματα είναι από τα καλύτερα στην Ευρωπαϊκή Ενωση και το οποίο στελεχώνεται από επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό πολύ υψηλού επιπέδου και ευρύτατης εμπειρίας. Και όλα αυτά σε μια χώρα η οποία, χάρη και στη συμβολή των Κέντρων Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας, έχει από τα μικρότερα ποσοστά εισόδου στη χρήση ναρκωτικών ουσιών στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Με τον ΕΟΠΑΕ η ανθρωποκεντρική προσέγγιση, που μέχρι σήμερα χαρακτήριζε τις υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας στη χώρα μας, εκπίπτει σε κλινοκεντρική και νοσοκομειοποιημένη διαχείριση».
Σχέδια ενταγμένα στην καταστροφική πολιτική του «κόστους – οφέλους»
Με βάση τα παραπάνω, οι φορείς που δικαιολογημένα αντιδρούν στην προωθούμενη αντιδραστική μεταρρύθμιση αναδεικνύουν ότι αυτή εντάσσεται στην καταστροφική πολιτική του «κόστους – οφέλους». Πιο συγκεκριμένα, προειδοποιούν μεταξύ άλλων ότι με τις αλλαγές που προωθούνται «η επανένταξη αποκόπτεται από τη θεραπεία και υποβαθμίζεται η υποστήριξη της οικογένειας και των σημαντικών άλλων.
Καταργείται η ελεύθερη επιλογή θεραπευτικού προγράμματος μεθόδου, αφού το εξαρτημένο άτομο θα παραπέμπεται για θεραπεία από “ειδική επιτροπή”, όπου αυτή θα κρίνει. Υπονομεύεται έτσι η αποτελεσματικότητα, γιατί η μη επιλογή της θεραπείας είναι πολλές φορές συνυφασμένη με αρνητικό θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Καταργείται η ιστορία της απεξάρτησης, αφού οι επωνυμίες των προγραμμάτων και των μονάδων ήταν η ταυτότητα του θεραπευτικού τους χαρακτήρα και ο τρόπος με τον οποίο έγιναν γνωστές και αγκαλιάστηκαν από την ελληνική κοινωνία.
Η απεξάρτηση ιατρικοποιείται και χάνει τον κοινωνικό της χαρακτήρα. Υποτιμάται ο κεντρικός ρόλος των κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων που ευνοούν τους εθισμούς και τις εξαρτήσεις, η ενεργητική συμμετοχή του ίδιου του ατόμου στη θεραπευτική διαδικασία. Παραβλέπεται ότι η ολιστική αντιμετώπιση της εξάρτησης είναι υπόθεση όλης της κοινωνίας και όχι μόνο των ειδικών».
Νομιμοποιούνται ιδιωτικοί φορείς, συρρικνώνονται δημόσιοι
Ειδικά για τα χαρακτηριστικά του νέου φορέα (ΕΟΠΑΕ) που σκοπεύει να συγκροτήσει η κυβέρνηση, η Διακήρυξη σημειώνει ότι αυτός θα είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και «δεν θα υποστηρίζει την πολυμορφία των θεραπευτικών προτάσεων και προσεγγίσεων, αφού θα είναι αποκομμένος από τις τοπικές κοινωνίες και τις ανάγκες τους. Θα συρρικνώσει τις σημερινές δημόσιες και δωρεάν υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας και θα δημιουργήσει τον απαιτούμενο χώρο για την είσοδο ιδιωτών. Μέσω του ΕΟΠΑΕ εντάσσονται στο πεδίο των εξαρτήσεων ιδιωτικοί φορείς, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων λειτουργεί μέχρι σήμερα παράνομα. Ετσι, οι ιδιωτικοί φορείς νομιμοποιούνται, διατηρούν την αυτοτέλειά τους (τη στιγμή που τη χάνουν οι εγκεκριμένοι δημόσιοι φορείς του Ν. 4139/201) και αποκτούν τη δυνατότητα να αναπτύσσονται σε βάρος των τελευταίων, χρηματοδοτούμενοι από τον κρατικό προϋπολογισμό και ευρωπαϊκά κονδύλια. Η απεξάρτηση ιδιωτικοποιείται.
Με τον ΕΟΠΑΕ οι μονάδες απεξάρτησης των δημόσιων νοσοκομείων (“18 Ανω” στο ΨΝΑ, “Ιανός”, “Αργώ”, “Μέθεξις” στο ΨΝΘ, “Διάπλους” ΓΝΚ) αποσπώνται από το ΕΣΥ και μετατρέπονται από ΝΠΔΔ σε ΝΠΙΔ. Το ΕΣΥ συρρικνώνεται περαιτέρω.
Ειδικά τα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας χάνουν κάθε θεσμική συνέχεια και οποιοδήποτε ρυθμιστικό πλαίσιο λειτουργίας, χωρίς να απαντάται το δυσεπίλυτο θέμα των εργασιακών σχέσεων των εργαζομένων σε αυτά.
Με το νομοσχέδιο για τον ΕΟΠΑΕ αλλάζει η σύνθεση της Εθνικής Συντονιστικής Επιτροπής για την Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων, του νόμου 4139/2013, στην οποία σήμερα μετέχουν οι υπό κατάργηση και συγχώνευση εγκεκριμένοι φορείς πρόληψης και θεραπείας. Μ’ αυτόν τον τρόπο καταλύεται αυτομάτως ο συμμετοχικός τρόπος συγκρότησης της εθνικής πολιτικής για τις εξαρτήσεις, χωρίς να έχει αξιολογηθεί, και αντικαθίσταται από μια παγκοσμίως πρωτότυπη θεσμική μονοκρατορία.
Ο εκάστοτε πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ χρίζεται και πρόεδρος της νέας Εθνικής Συντονιστικής Επιτροπής, αναλαμβάνοντας τον ρόλο και του εθνικού συντονιστή. Αυτό καθιστά τον ΕΟΠΑΕ έναν φορέα που ταυτόχρονα θα σχεδιάζει, θα εφαρμόζει, θα υλοποιεί και θα αξιολογεί τον εαυτό του.
Ο ΕΟΠΑΕ θα διοικείται από διορισμένες διοικήσεις, διορισμένους διευθυντές, διορισμένα μέλη στην Επιστημονική του Επιτροπή, χωρίς εκπροσώπηση των ειδικών επιστημόνων του πεδίου που υπηρετούν σήμερα στους εγκεκριμένους φορείς και χωρίς να δίνεται φωνή στους λήπτες των υπηρεσιών».
