Στο πλαίσιο της εξαγγελθείσας “ψυχιατρικής μεταρρύθμισης” δημιουργείται ο Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ).
—(*) του Ηλία Μιχαλαρέα -Δρ. Ψυχολογίας- Δρ. Γεωγραφίας. Επιστημονικά Υπεύθυνος Μονάδας Απεξάρτησης «Διάπλους» της Ψυχιατρικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Κέρκυρας.
Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα δηλώσεις του αρμόδιου υφυπουργού για θέματα εξαρτήσεων και χωρίς να έχει προηγηθεί καμία ενημέρωση ή συζήτηση με τους εμπλεκόμενους φορείς, τους εργαζομένους σε αυτούς, τους συλλόγους γονέων, τους φορείς του ευρύτερου αντιναρκωτικού κινήματος, ανακοινώθηκε η δημιουργία ενιαίου φορέα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων.
Στο νέο φορέα που θα έχει καθεστώς ΝΠΙΔ, εντάσσονται όλες οι μέχρι σήμερα μονάδες υποκατάστασης, τα θεραπευτικά προγράμματα, τα κέντρα πρόληψης και κατά πάσα πιθανότητα οι ΜΚΟ και άλλοι ιδιωτικοί φορείς που δραστηριοποιούνται παράνομα μέχρι σήμερα στο χώρο των εξαρτήσεων.
Με αυτό τον τρόπο, συγχωνεύονται οι θεραπευτικές μονάδες του Εθνικού Συστήματος Υγείας (Διάπλους ΓΝΚέρκυρας, 18 άνω ΨΝΑθηνών, Ιανός, Αργώ του ΨΝΘεσσαλονίκης), το ΚΕΘΕΑ, οι μονάδες υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ, τα κέντρα πρόληψης και πιθανόν όλοι οι ιδιωτικοί φορείς.
Σε ότι αφορά στο ΕΣΥ, αποσπώνται οι υπηρεσίες απεξάρτησης από την ψυχική υγεία και συρρικνώνεται και άλλο η παροχή αποκλειστικά δημόσιων και δωρεάν υπηρεσιών οι οποίες στο εξής θα λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια κόστους – οφέλους, ενώ τίθενται σοβαρά ζητήματα εργασιακών σχέσεων ( ζητήματα κινητικότητας εργαζομένων, ελαστικών σχέσεων εργασίας κλπ).
Ο νέος φορέας θα διοικείται αποκλειστικά από διορισμένες διοικήσεις, διορισμένους διευθυντές στις υπό δημιουργία διευθύνσεις, διορισμένα μέλη στην υπό δημιουργία επιστημονική επιτροπή που θα έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα.
Οδηγούμαστε έτσι σε ένα υδροκέφαλο – Αθηνοκεντρικό σχήμα, την στιγμή που οι επιδημικές διαστάσεις που έχει πάρει τόσο η χρήση, όσο και η εξάρτηση απαιτούν τομεοποιημένες αποκεντρωμένες δομές.
Βέβαια, οι αλλαγές που συντελούνται σε ότι αφορά στα χαρακτηριστικά του εξαρτημένου ατόμου (πολυτοξικομανία, χρήση νέων ουσιών κλπ), και στην παραγωγή – διακίνηση νέων συνθετικών ουσιών (Ξυλαζίνη, συνθετικά κανναβινοειδεί κλπ), επιβάλλουν δομικές και λειτουργικές αλλαγές στην παροχή των αντίστοιχων υπηρεσιών.
Είναι γνωστό πλέον, πως στην εποχή των νέων συνθετικών ουσιών και της πολυτοξικομανίας, η υποκατάσταση των οπιοειδών πάνω στην οποία βασίστηκαν οι πολιτικές “περιορισμού της βλάβης” έχει αποτύχει και όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα αλλά αντίθετα το οξύνει με διάφορους τρόπους.
Άλλωστε, πολλές από τις νέες ουσίες δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν με τους γνωστούς τρόπους, ούτε στις υπηρεσίες επειγόντων περιστατικών των γενικών νοσοκομείων των ΗΠΑ.
Από αυτή όμως την διαπίστωση, μέχρι των “ξαφνικό θάνατο” των υπαρχουσών υπηρεσιών της χώρας και της λογικές “της νέας επανεκκίνησης”, υπάρχει μια τεράστια απόσταση που δεν θα καλυφθεί με τις θεωρίες περί “αυτορύθμισης” του συστήματος.
Οποιαδήποτε προσπάθεια για αναδιάρθρωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, πρέπει να λάβει υπόψη της πως η χώρα έχει ένα από τα καλύτερα συστήματα παροχής υπηρεσιών απεξάρτησης, αν όχι το καλύτερο στην ΕΕ και αυτό για πολλούς και σύνθετους λόγους που δεν είναι της παρούσης να αναπτύξουμε (κοινωνικός χαρακτήρας της θεραπείας, δράση του αντιναρκωτικού κινήματος, εμπλοκή της οικογένειας κλπ).
Αυτές οι παρεχόμενες υπηρεσίες που διέπονται από τις έννοιες της θεραπευτικής σχέσης και του θεραπευτικού συνεχούς, έχουν οδηγήσει μέχρι σήμερα, στα καλύτερα αποτελέσματα αποθεραπείας μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Δομές όπου δεν θα υπάρχει θεραπευτική σχέση και θεραπευτικό συνεχές, παύουν να είναι θεραπευτικές και θα μετατραπούν μακροπρόθεσμα σε δομές αυτοβοήθειας.
Η ομογενοποίηση της απεξάρτησης σημαίνει αποϊστορικοποίηση του συστήματος και των δομών του, δεδομένου ότι ο κάθε φορέας αναπτύχθηκε και λειτουργεί με συνεχείς, στη βάση αντικειμενικών θεραπευτικών αναγκών, επαναπροσδιορισμούς των θεραπευτικών του μεθόδων και των αντίστοιχων κλινικών τους εφαρμογών.
Η επιλογή λοιπόν από τα εξαρτημένα άτομα μιας θεραπευτικής δομής όπως αυτή του 18ανω, του ΚΕΘΕΑ, του Αργώ, του Διάπλου κλπ, γίνεται σε αυτό το πλαίσιο και σε σχέση με τις δικές τους ανάγκες που για τον καθένα είναι ξεχωριστές, αφού δεν υπάρχει ένα ειδικό παθογνωμικό προφίλ που να τους χαρακτηρίζει. Το δικαίωμα στην επιλογή του θεραπευτικού προγράμματος είναι αναφαίρετο. Δεν μπορεί να καταργηθεί και έχει άμεση σχέση με το θεραπευτικό αποτέλεσμα. Ο λεγόμενος θεραπευτικός πλουραλισμός είναι αδιαπραγμάτευτος.
Ο εγκλωβισμός του εξαρτημένου στα διαγνωστικά κριτήρια του οποιουδήποτε DSM…, στην πράξη δεν λέει απολύτως τίποτα. Αντίθετα, γίνεται το άλλοθι για την ιατρικοποίηση της εξάρτησης, που είναι το βασικό εργαλείο ώστε να απογυμνωθεί από κοινωνικές και οικονομικές παραμέτρους που καθορίζουν τις αιτίες που την δημιουργούν και την αναπαράγουν.
Οι δε σκέψεις για το λεγόμενο μητρώο ασθενών έχουν σαν σκοπό την δημιουργία θεσμοθετημένων περιθωρίων, που θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτά αφού η εξάρτηση, όπως προσπαθούν να μας πείσουν, είναι “φυσικό” και όχι κοινωνικό φαινόμενο, ενώ τα χαρακτηρισμένα ως εξαρτημένα άτομα, θα πρέπει να αποδεχθούν την μοίρα των δια “βίου αρρώστων” που πάσχουν από μια “χρόνια υποτροπιάζουσα νόσο του εγκεφάλου”. Η εξάρτηση δεν είναι νόσος, αλλά υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που διαμεσολαβείται από τις ουσίες.
Η χρήση και η εξάρτηση, πέραν όλων των άλλων, είναι ένας ιδιότυπος τρόπος καταστολής και άσκησης κοινωνικού ελέγχου, κυρίως των νέων ανθρώπων που σε συνθήκες ακραίας κοινωνικής κρίσης καταφεύγουν στην χρήση πρωτοεμφανιζόμενων ναρκωτικών ουσιών ώστε να μην “βιώνουν το βίωμα της ύπαρξης”.
Συνεπώς, η συρρίκνωση των θεραπευτικών προγραμμάτων και των προγραμμάτων πρόληψης, η αλλαγή του χαρακτήρα τους μέσω των συγχωνεύσεων, καθώς και η ιδιωτικοποίηση τους με την μορφή ΝΠΙΔ, εκ των πραγμάτων θα πριμοδοτήσει την χειραγώγηση.
Τόσο η πρόληψη όσο και η θεραπεία συνυφαίνονται με την κοινωνία, δεν μπορούν να γίνουν χωρίς αυτήν και έξω από αυτήν. Το ΚΕΘΕΑ, το 18ανω, ο Διάπλους, ο Ιανός, το Αργώ… εξασφαλίζουν τον κοινωνικό χαρακτήρα της απεξάρτησης. Τα ναρκωτικά δεν είναι υπόθεση μόνο των ειδικών, μας αφορούν όλους.
Για τον λόγο αυτό, η κοινωνική πολιτική, η πολιτική του κράτους πρόνοιας δεν μπορούν να αντικατασταθούν από τις πολιτικές των προγραμμάτων τύπου ΕΣΠΑ, Ψυχαργώς κλπ., ή από τις “πλατφόρμες” της περιβόητης “ κοινωνίας των πολιτών” (ΜΚΟ κλπ), που με τόση σπουδή ορισμένοι “προοδευτικοί ειδικοί” προκρίνουν.
Εκτός και αν, πίσω από αυτούς τους πειραματισμούς, κρύβεται η πολιτική επιλογή της υιοθέτησης του Αγγλοσαξονικού μοντέλου (συρρίκνωση σε βαθμό διάλυσης των δημόσιων δομών απεξάρτησης), της σύντομης σωματικής αποτοξίνωσης ( είκοσι ημέρες) στις δομές του ήδη διαλυμένου ΕΣΥ και στην συνέχεια η διοχέτευση αυτών που δεν θα έχουν να πληρώσουν στις εθελοντικές ομάδες αυτοβοήθειας και αυτών που θα μπορούν να αντέξουν το οικονομικό βάρος της θεραπείας τους στις ΜΚΟ και στις ιδιωτικές κλινικές.
Έτσι όμως, στοχοποιείται κάθε μορφή κοινωνικότητας, υποθηκεύεται η ζωή χιλιάδων νέων παιδιών, των οικογενειών τους και κατά συνέπεια το μέλλον αυτής της χώρας.
