«Δεν ξέρω αν γεννήθηκα τρελός ή ελαφρόμυαλος, η αλήθεια είναι ότι η βασιλεία μου, δεν ήταν του κόσμου τούτου. Ένοιωθα απόλυτα κύριος και αυτεξούσιος μόνο στο βασίλειο της φαντασίας μου και μόνο κοντά στους μεγάλους νεκρούς γνώρισα αληθινή φιλική ατμόσφαιρα».
Ο Tζορτζ Μπέρναρντ Σω, κριτικός, συγγραφέας δραματουργός και θεατρικός συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1925 και με Όσκαρ το 1938, ο μόνο καλλιτέχνης παγκοσμίως που κέρδισε και τις δύο διακρίσεις, πέθανε σαν σήμερα (2 Νοεμβρίου 1950) πριν από 70 χρόνια, αφήνοντας ένα πλούσιο έργο.
Ο κορυφαίος Ιρλανδός δραματουργός γεννήθηκε στις 26 Ιουλίου 1856, στο Δουβλίνο και πέθανε το 1950, στο Έυγιοτ Σαιντ Λώρενς του Χέρντφορντσαιρ στην Αγγλία. Από μικροαστική οικογένεια με έναν πατέρα, αποτυχημένο έμπορο και αλκοολικό, και μητέρα την Ελισσάβετ Γκέρλυ, επαγγελματία τραγουδίστρια, μαθήτρια του Βάνταλερ Λη και δασκάλα φωνητικής.
Ο Μπέρναρντ από μικρός κατάλαβε τη δύναμη που έχει η μοναξιά που βοηθάει στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και του χαρακτήρα. Τον ευχαριστούσε ο τακτικός απογευματινός περίπατος με την υπηρέτρια του σπιτιού και οι επισκέψεις που έκαναν μαζί σε σπίτια φίλων της. Θλιβερά ανήλιαγα σπίτια ανθρώπων, που τους μάστιζε η φτώχεια. Από τότε όπως είπε και ο ίδιος «Μεγάλωνε μέσα μου η απόφαση ν’ αγωνιστώ με όλα μου τα μέσα για την καταπολέμηση της δυστυχίας, για την ανακούφιση της τάξεως των φτωχών και πασχόντων».
Μικρός συνήθιζε να πηγαίνει στην εκκλησία αλλά σύντομα το έκοψε ενώ αργότερα έγραψε «Αν οι εκκλησίες ήθελαν να εκτελούν το προορισμό τους, έπρεπε χωρίς άλλο να μετατραπούν αυτόματα σε κέντρα ψυχαγωγίας των εργαζομένων, που θα προσέφεραν σε κατάλληλες ώρες μουσική, κλασσική ή χορευτική, θα οργάνωναν ακόμα και θεατρικές παραστάσεις και θα είχαν και ευχάριστα παιχνίδια από αυτά που αγαπούν οι νέοι τις ώρες της σχόλης τους. Τώρα, ίσως ο επίσκοπος του Λονδίνου με αφορίσει, είμαι όμως βέβαιος πως αν εφαρμοζόταν το σύστημα που προτείνω, ο μισθός του θα ήταν πάλι ο ίδιος, όπως και τώρα. Δεν θα είχε λοιπόν να πάθει καμία ζημιά».
Το 1876 μετακόμισε στο Λονδίνο, προσπαθώντας να σταδιοδρομήσει στη δημοσιογραφία και τη συγγραφή. Αρχικά ασχολήθηκε με τις μεταφράσεις και τις επιμέλειες έργων, γνωστών συγγραφέων, αργότερα έγινε γνωστός ο ίδιος πλέον ως κριτικός μουσικής και θεατρικών έργων, με το ψευδώνυμο Corno di Bassetto.
Με τα έργα του αυτά δείχνει πως αρχίζει να προσηλυτίζεται στις αρχές του σοσιαλισμού, χωρίς ίσως ο ίδιος να το καταλαβαίνει. Είναι γεγονός πως είχε ξεπεράσει πια το στάδιο του φιλελεύθερου υλιστή και το πέμπτο του έργο (Ένας ακοινώνητος σοσιαλιστής) An Unsocial Socialist, δείχνει ολοφάνερα τη νέα δημιουργική μέθοδο που ακολουθεί ο συγγραφέας.
Από το 1876 μέχρι και το 1885 είναι μία περίοδος πολύ σκληρή για τον Σω. Ο αληθινός καλλιτέχνης,θα πει αργότερα ο Τζακ Τάννερ στο «Άνθρωπος και Υπεράνθρωπος», προτιμά ν´αφήσει τη γυναίκα του και τα παιδιά του νηστικούς παρά ν’ ασχοληθεί με άλλη δουλειά από την τέχνη του. Έτσι λοιπόν και ο Σω, δεν κέρδιζε ούτε μία πένα από τις εργασίες του και αντιμετώπιζε με θάρρος, αλλά και αρκετή θλίψη τη φτώχεια.
Το 1881 έγινε χορτοφάγος, αρχικά για να καταπολεμήσει τις ημικρανίες του, αλλά στη συνέχεια ασπάστηκε πλέον με φανατισμό τις αρχές της χορτοφαγίας, για τρεις λόγους. Ο πρώτος ήταν η αγάπη προς τα ζώα, που και αυτά είναι πλάσματα της φύσης και έχουν το δικαίωμα να ζουν ελεύθερα και εξασφαλισμένα. Ο δεύτερος κοινωνικός, ο Σω πίστευε ότι οι ανάγκες της κρεατοφαγίας υποδουλώνουν τον άνθρωπο, απασχολούνται έτσι τόσοι ζωέμπορες, κτηνοτρόφοι, κρεοπώλες, βοσκοί… οι οποίοι θα ήταν πιο χρήσιμοι στην κυκλοφορία άλλων αγαθών εξίσου απαραίτητων για τη ζωή και ο τρίτος ήταν λόγος προληπτικός για την υγεία. Έγραψε «Σώστε τη ζωή σας και πάψτε να τρώτε κρέας. Σκεφτείτε πως ο Ταύρος, που είναι το δυνατότερο ζώο, είναι χορτοφάγος, νομίζω πως αυτό είναι ακαταμάχητο επιχείρημα για τους χορτοφάγους».
Για τρεις σεζόν παίχτηκαν δέκα έργα του, με σκηνοθεσία του ίδιου του Σω, αν κι επίσημα σκηνοθέτης φαινόταν ο Μπάρκερ. Άρχισε να γράφει νέα έργα κάτω από τη διαχείριση του Μπάρκερ. Στα επόμενα δέκα χρόνια όλα τα έργα του Σω (εκτός από τον “Πυγμαλίωνα”) είχανε παιχτεί από κάποιο θέατρο σε όλη την Αγγλία. Με τα δικαιώματα απ’ αυτά έγινε αρκετά πλούσιος.
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος το 1914 άλλαξε τη ζωή του. Για αυτόν, ο πόλεμος αντιπροσώπευε τη χρεωκοπία του καπιταλιστικού συστήματος, τις τελευταίες προσπάθειες επιβίωσης των αυτοκρατοριών του 19ου αιώνα και την τραγική απώλεια νέων ανθρώπων στ’ όνομα του πατριωτισμού. Οι απόψεις του εκφράζονταν σε σειρά άρθρων κάτω από το γενικό τίτλο «Κοινή Λογική Γύρω Από Τον Πόλεμο». Αυτά τα άρθρα ήταν καταστροφικά για τη δημόσια εικόνα του και τον μετατρέψανε σε απόβλητο της κοινωνίας. Συζητήθηκε ακόμα και το ενδεχόμενο να δικαστεί για προδοσία. Όλη αυτή η κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί η παραγωγικότητά του ως συγγραφέα, αφού στο διάστημα αυτό κατάφερε να γράψει μόνο ένα έργο, το “Heartbreak House”, που δείχνει τη πίκρα και την απόγνωσή του για τους πολιτικούς και τη κοινωνία.
Μετά τον πόλεμο, αποκατέστησε την εικόνα του κι επανήλθε η δημιουργικότητά του, με νέα έργα όπως: “Δημιουργική Εξέλιξη”, “Μαθουσάλας”, “Αγία Ιωάννα”, που θεωρείται το κορυφαίο αριστούργημά του. Το 1925 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας και τα χρήματα, τα δώρισε για μιαν αγγλική έκδοση του έργου του Αύγουστου Στρίντμπεργκ. Το 1938 κέρδισε το Οσκαρ για τη συμμετοχή του στη ταινία «Πυγμαλίων» που ήταν κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου θεατρικού έργου του, ενώ στη διασκευή του σεναρίου συμμετείχε και ο ίδιος ο Μπέρναρντ Σω. Η ταινία έλαβε θετικές κριτικές, αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες του 1938, με 4 υποψηφιότητες αποσπώντας τελικά το Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου.
Όταν ο παρουσιαστής του βραβείου Λόιντ Ντάγκλας ανακοίνωσε το όνομά του αστειεύτηκε λέγοντας: «Η ιστορία του κου Μπέρναρντ Σω είναι πλέον τόσο αυθεντική όσο και 3000 χρόνια πριν» (αναφερόμενος στον αρχαίο ελληνικό μύθο). Ο Μπέρναρντ Σω δεν ενθουσιάστηκε με τη διάκριση αυτή, την οποία θεώρησε μάλιστα προσβλητική. Λέγεται ότι είπε: «Είναι προσβολή για αυτούς να μου παραχωρήσουν βραβείο, σαν να μην είχαν ξανακούσει στο παρελθόν το όνομά μου αν και είναι πιθανόν να μην το έχουν ξανακούσει. Ας στείλουν βραβείο και στο Γεώργιο επειδή είναι βασιλιάς της Αγγλίας».
Πηγές:
*Από το γνωστό βιβλίο του Μπέρναρντ Σω «Αγία Ιωάννα», στο οποίο εμπεριέχεται η βιογραφία του συγγραφέα (Γαλλικές εκδόσεις BERGAD)
* Λογοτεχνική εγκυκλοπαίδεια. Τόμος 1.2.1.08 : Αγγλική γραφή και πολιτισμός στις αρχές του εικοστού αιώνα , 1900-1945.
