Ο σημαντικός θεατρικός συγγραφέας και πεζογράφος Μάριος Ποντίκας πέθανε σε ηλικία 80 ετών στις 17 Σεπτέμβρη 2022.
Από τους κορυφαίους του μεταπολιτευτικού «ρεαλιστικού νεοελληνικού θεάτρου», με επιτυχίες που άφησαν εποχή, ο Μάριος Ποντίκας έγραψε διαχρονικά και επίκαιρα κείμενα.
Ο Μάριος Ποντίκας γεννήθηκε στη Μυτιλήνη, το 1942. Ήταν απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών της Αθήνας. Για μεγάλο χρονικό διάστημα απασχολήθηκε στην διαφήμιση ως κειμενογράφος – δημιουργικός συντελεστής. Είχε διασκευάσει κείμενα της ελληνικής πεζογραφίας για την τηλεόραση (Χαμένη ‘Ανοιξη του Στρ.Τσίρκα, Η αγάπη άργησε μια μέρα της Λ. Ζωγράφου, κ.α).
Έργα του έχουν παρουσιαστεί στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν (Ο γάμος), στο Εθνικό Θέατρο (Τρομπόνι, Ορθός Λόγος, Θεατές), στο Θέατρο ΣΤΟΑ (Θεατές, Εσωτερικαί Ειδήσεις, Κοίτα τους, Ο λάκκος και η φάβα, Η πανοραμική θέα μιας νυχτερινής εργασίας, Η γυναίκα του Λωτ -έργο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τη Θεατρική Σκηνή του Α. Αντωνίου με τίτλο ΕΣΤΩ), στο Θεσσαλικό Θέατρο (Η διαθήκη, Εθνική γιορτή), στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (Η γυναίκα του Λωτ, Τρομπόνι) και σε άλλες σκηνές, μεταξύ των οποίων πολλές ερασιτεχνικές.
Είχε εκδώσει δύο συλλογές με πεζογραφήματά του (Δραπέτης γηροκομείου, Κλειδαρότρυπα και άλλες ιστορίες) αρκετά από τα οποία έχουν προδημοσιευθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά. Το 2012 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης το βιβλίο του «Ζήτω», μια ανθολόγηση διηγημάτων από παλαιότερες δημοσιεύσεις τους, και το 2014 το «Κουταμάρες (και μια εξυπνάδα)».
Ακολουθεί ένα κείμενο του Δημήτρη Τσατσούλη, στον Ημεροδρόμο, με το οποίο αποχαιρέτησε τον Μάριο Ποντίκα:
Μάριος Ποντίκας — Ενα αντίο στον αιώνιο έφηβο του θεάτρου
Απουσιολογίου συνέχεια.
Ένας από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς του μεταπολεμικού μας θεάτρου, ο Μάριος Ποντίκας, αποχώρησε στα ογδόντα του χρόνια, παρόλο που παρέμενε ένας έφηβος στη σκέψη, στις αναζητήσεις, στις αμφιβολίες που εξέφραζε με κάθε ευκαιρία, πρώτα απ’ όλα για το δικό του έργο. Καλοπροαίρετα αυστηρός όταν έπρεπε, κρυβόταν όταν ήθελε πίσω από το αμυδρό αμφίσημο μειδίαμά του, μόλις διακρινόμενο πίσω από τα μουστάκια του, ενώ τα μάτια του σε κάρφωναν παιχνιδιάρικα, κάτω από τα πλούσια φρύδια.
Τα έργα του παρουσιάστηκαν από νωρίς σε καθιερωμένα θέατρα, όπως το Θέατρο Τέχνης, το Εθνικό, το ΚΘΒΕ, το Θέατρο Στοά. Και έτυχαν αναγνώρισης. Η κριτική της εποχής τον κατέταξε στο νεορεαλιστικό θέατρο, αν όχι στην ηθογραφία, που επικρατούσε την εποχή εκείνη, και ίσως όχι άδικα.
Ωστόσο, θα έλεγε κανείς, ότι την αίσθηση αυτή ενέτειναν και οι σκηνοθετικές αναγνώσεις, που τόνιζαν τα ρεαλιστικά στοιχεία τόσο υποκριτικά όσο και οπτικά, όπως απέδειξε εξ αντιθέτου μια νέα προσέγγιση του έργου του «Ο Γάμος» στην τολμηρή σκηνοθεσία των Κ. Παπακωνσταντίνου-Α. Μαρίνου, στο Θέατρο Σταθμός, στις αρχές του 2020. Ένα έργο που έθετε με τόλμη, σαράντα χρόνια πριν, το φλέγον σήμερα θέμα τού πότε χαρακτηρίζεται ως βιασμός, νομικά και κοινωνικά, ένας βιασμός, αλλά και τις συνέπειές του. Ένα έργο που προγραμματίζεται, τον ερχόμενο Οκτώβριο, να παιχτεί από την Ομάδα Νάμα, στο Θέατρο Επί Κολωνώ…
Εξάλλου, ο Μάριος Ποντίκας, πάντα ανήσυχος, ανικανοποίητος, τόσο σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις μας όπως και σε μετέπειτα γραπτά του, τόνιζε ότι σε σχέση με τα έργα του εκείνα ένιωθε ότι έχει «μετακινηθεί»: «Η βασανιστική αυτοκριτική, η αδηφάγος αμφιβολία […] με οδήγησαν σιγά σιγά σε μια μετακίνηση από το κανονικό και οικείο στο μη κανονικό και ανοίκειο» (από το προλόγισμα στην έκδοση των «Απάντων των Θεατρικών» του από τις εκδόσεις Αιγόκερως, 2007). Συμπληρώνοντας: «Μερικά [από τα έργα μου] θα επιθυμούσα να ξαναδώ στη σκηνή, όχι όμως ως φωτοαντίγραφα της πρώτης σκηνικής τους παρουσίασης». Και νομίζω ότι η νέα, φρέσκια προσέγγιση του «Γάμου» του πρόσφερε, λίγα χρόνια πριν, αυτή την ικανοποίηση.
Παρόλα αυτά, ο ευρισκόμενος σε «αδιάλειπτη αυτοαναίρεση» Ποντίκας αναμετριόταν, την τελευταία εικοσαετία, με νέους τρόπους γραφής: ίσως η αρχή έγινε με το «Ο δολοφόνος του Λαΐου και τα κοράκια» (Θέατρο Στοά ‒Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, σκηνοθεσία Γιάννης Αναστασάκης, 2004), μια ανασημασιοδότηση της τραγωδίας του Οιδίποδα, ή, σωστότερα, μια αντι-τραγωδία, πίσω από την οποία αναφύονται πλείστες όσες διακειμενικές αναφορές.
Η αναμέτρησή του με αρχαιόμυθα διακείμενα θα συνεχιστεί με το έργο του «Η Κασσάνδρα απευθύνεται στους νεκρούς», το οποίο θα αποτελέσει εύφορο υλικό για την επιτυχημένη παράσταση του Θεάτρου Άττις, σε σκηνοθεσία Θεόδωρου Τερζόπουλου. Το κείμενο θα ενσωματωθεί στη συνέχεια, ως πρώτο μέρος, στο Σκηνικό Τρίπτυχο «Χλιμίντρισμα» (εκδ. Μωβ Σκίουρος, 2015), στο οποίο η Κασσάνδρα συναντάται με τον Κένταυρο Χείρωνα και τις Ερινύες. Ο Μάριος Ποντίκας έχει πλέον περάσει σε μια νέα εποχή γραφής που ξεφεύγει από τον νεορεαλισμό που τον είχε χαρακτηρίσει, και συνδιαλέγεται με τα πλέον σύγχρονα δραματουργικά ρεύματα.
Και όπως είχε γράψει ο ίδιος: «δεν πιστεύω ότι είμαι συγγραφέας επειδή έγραψα, αλλά επειδή θα γράψω».
Δεν ήταν μόνο η συνεργασία μας σε κάποιες επιτροπές που μας έφερε κοντά, αλλά, νομίζω, μια βαθιά αλληλοεκτίμηση, και αναμφισβήτητα η εκτίμηση που ένιωσα εγώ για έναν συγγραφέα που βρισκόταν σε διαρκή αναζήτηση, προοδευτικό, ανοικτό σε νέα ρεύματα και ιδέες. Η συμμετοχή του στην Επιτροπή της ηλεκτρονικής επανέκδοσης του εμβληματικού για τα γράμματα και τις τέχνες περιοδικού «Χάρτης» αποδεικνύει αυτή τη διαρκή αναζήτηση αλλά και θέληση για προσφορά στον πολιτισμό μας.
Ένας σημαντικός δημιουργός, ένας μειλίχιος άνθρωπος, ένας αγαπητός φίλος έφυγε από κοντά μας και το ελληνικό θέατρο έμεινε, ουσιαστικά, ακόμη φτωχότερο.
Ο Μάριος, ένας ακούραστος, αμφισβητίας, σκανδαλιάρης έφηβος.
Ο εκλεκτός Μάριος Ποντίκας.
Δημήτρης Τσατσούλης
Ομότιμος Καθηγητής Παν/μίου Πατρών
