Απουσιολογίου συνέχεια.
Ένας από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς του μεταπολεμικού μας θεάτρου, ο Μάριος Ποντίκας, αποχώρησε στα ογδόντα του χρόνια, παρόλο που παρέμενε ένας έφηβος στη σκέψη, στις αναζητήσεις, στις αμφιβολίες που εξέφραζε με κάθε ευκαιρία, πρώτα απ’ όλα για το δικό του έργο. Καλοπροαίρετα αυστηρός όταν έπρεπε, κρυβόταν όταν ήθελε πίσω από το αμυδρό αμφίσημο μειδίαμά του, μόλις διακρινόμενο πίσω από τα μουστάκια του, ενώ τα μάτια του σε κάρφωναν παιχνιδιάρικα, κάτω από τα πλούσια φρύδια.
Τα έργα του παρουσιάστηκαν από νωρίς σε καθιερωμένα θέατρα, όπως το Θέατρο Τέχνης, το Εθνικό, το ΚΘΒΕ, το Θέατρο Στοά. Και έτυχαν αναγνώρισης. Η κριτική της εποχής τον κατέταξε στο νεορεαλιστικό θέατρο, αν όχι στην ηθογραφία, που επικρατούσε την εποχή εκείνη, και ίσως όχι άδικα.
Ωστόσο, θα έλεγε κανείς, ότι την αίσθηση αυτή ενέτειναν και οι σκηνοθετικές αναγνώσεις, που τόνιζαν τα ρεαλιστικά στοιχεία τόσο υποκριτικά όσο και οπτικά, όπως απέδειξε εξ αντιθέτου μια νέα προσέγγιση του έργου του «Ο Γάμος» στην τολμηρή σκηνοθεσία των Κ. Παπακωνσταντίνου-Α. Μαρίνου, στο Θέατρο Σταθμός, στις αρχές του 2020. Ένα έργο που έθετε με τόλμη, σαράντα χρόνια πριν, το φλέγον σήμερα θέμα τού πότε χαρακτηρίζεται ως βιασμός, νομικά και κοινωνικά, ένας βιασμός, αλλά και τις συνέπειές του. Ένα έργο που προγραμματίζεται, τον ερχόμενο Οκτώβριο, να παιχτεί από την Ομάδα Νάμα, στο Θέατρο Επί Κολωνώ…
Εξάλλου, ο Μάριος Ποντίκας, πάντα ανήσυχος, ανικανοποίητος, τόσο σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις μας όπως και σε μετέπειτα γραπτά του, τόνιζε ότι σε σχέση με τα έργα του εκείνα ένιωθε ότι έχει «μετακινηθεί»: «Η βασανιστική αυτοκριτική, η αδηφάγος αμφιβολία […] με οδήγησαν σιγά σιγά σε μια μετακίνηση από το κανονικό και οικείο στο μη κανονικό και ανοίκειο» (από το προλόγισμα στην έκδοση των «Απάντων των Θεατρικών» του από τις εκδόσεις Αιγόκερως, 2007). Συμπληρώνοντας: «Μερικά [από τα έργα μου] θα επιθυμούσα να ξαναδώ στη σκηνή, όχι όμως ως φωτοαντίγραφα της πρώτης σκηνικής τους παρουσίασης». Και νομίζω ότι η νέα, φρέσκια προσέγγιση του «Γάμου» του πρόσφερε, λίγα χρόνια πριν, αυτή την ικανοποίηση.
Παρόλα αυτά, ο ευρισκόμενος σε «αδιάλειπτη αυτοαναίρεση» Ποντίκας αναμετριόταν, την τελευταία εικοσαετία, με νέους τρόπους γραφής: ίσως η αρχή έγινε με το «Ο δολοφόνος του Λαΐου και τα κοράκια» (Θέατρο Στοά ‒Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, σκηνοθεσία Γιάννης Αναστασάκης, 2004), μια ανασημασιοδότηση της τραγωδίας του Οιδίποδα, ή, σωστότερα, μια αντι-τραγωδία, πίσω από την οποία αναφύονται πλείστες όσες διακειμενικές αναφορές.
Η αναμέτρησή του με αρχαιόμυθα διακείμενα θα συνεχιστεί με το έργο του «Η Κασσάνδρα απευθύνεται στους νεκρούς», το οποίο θα αποτελέσει εύφορο υλικό για την επιτυχημένη παράσταση του Θεάτρου Άττις, σε σκηνοθεσία Θεόδωρου Τερζόπουλου. Το κείμενο θα ενσωματωθεί στη συνέχεια, ως πρώτο μέρος, στο Σκηνικό Τρίπτυχο «Χλιμίντρισμα» (εκδ. Μωβ Σκίουρος, 2015), στο οποίο η Κασσάνδρα συναντάται με τον Κένταυρο Χείρωνα και τις Ερινύες. Ο Μάριος Ποντίκας έχει πλέον περάσει σε μια νέα εποχή γραφής που ξεφεύγει από τον νεορεαλισμό που τον είχε χαρακτηρίσει, και συνδιαλέγεται με τα πλέον σύγχρονα δραματουργικά ρεύματα.
Και όπως είχε γράψει ο ίδιος: «δεν πιστεύω ότι είμαι συγγραφέας επειδή έγραψα, αλλά επειδή θα γράψω».
Δεν ήταν μόνο η συνεργασία μας σε κάποιες επιτροπές που μας έφερε κοντά, αλλά, νομίζω, μια βαθιά αλληλοεκτίμηση, και αναμφισβήτητα η εκτίμηση που ένιωσα εγώ για έναν συγγραφέα που βρισκόταν σε διαρκή αναζήτηση, προοδευτικό, ανοικτό σε νέα ρεύματα και ιδέες. Η συμμετοχή του στην Επιτροπή της ηλεκτρονικής επανέκδοσης του εμβληματικού για τα γράμματα και τις τέχνες περιοδικού «Χάρτης» αποδεικνύει αυτή τη διαρκή αναζήτηση αλλά και θέληση για προσφορά στον πολιτισμό μας.
Ένας σημαντικός δημιουργός, ένας μειλίχιος άνθρωπος, ένας αγαπητός φίλος έφυγε από κοντά μας και το ελληνικό θέατρο έμεινε, ουσιαστικά, ακόμη φτωχότερο.
Ο Μάριος, ένας ακούραστος, αμφισβητίας, σκανδαλιάρης έφηβος.
Ο εκλεκτός Μάριος Ποντίκας.
*Ομότιμος Καθηγητής Παν/μίου Πατρών
