Ο μεγάλος σπαραγμός του Μαχητή του Δεκέμβρη ΄44 Μίκη Θεοδωράκη: “ΔΙΟΝΥΣΟΣ”. Μια αριστουργηματική λαϊκή όπερα, το σχεδόν άγνωστο μουσικό έργο του που συνεχώς θα επιστρέφει από το μέλλον με το διαχρονικό περιεχόμενο των ποιητικών στίχων που γράφτηκαν από τον ίδιο. Ένα από τα τρία μεγαλύτερα μουσικά έργα του, όπου ξετυλίγεται και κωδικοποιείται επικά με υπέρτατη αισθητική η μεγαλύτερη ιστορική στιγμή του 20ου αιώνα στη Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία!!!
4/12/1944 -10/12/1944
ΟΣΟΙ ΑΓΑΠΗΣΑΝ ΚΕΙΤΟΝΤΑΙ ΝΕΚΡΟΙ
ΟΣΟΙ ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΑΝ ΕΙΝΑΙ ΟΔΗΓΟΙ
…………………………………………………….
ΣΤΙΣ 10 ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ
ΠΟΜΠΗ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ
ΑΓΟΡΙΑ ΚΑΙ ΚΟΡΙΤΣΙΑ
ΣΚΟΤΩΜΕΝΑ
ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ ΠΕΡΝΟΥΝ
ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΑ
ΚΙ Η ΑΝΟΙΞΗ ΣΚΕΠΑΖΕΙ
ΜΕ ΑΝΘΟΥΣ
ΙΔΑΝΙΚΑ
ΚΟΡΜΙΑ ΑΔΕΡΦΩΜΕΝΑ
……………………………………………………
Ο Δεκέμβρης του ΄44 εκτοξεύει σε μια, σχεδόν, “μυθολογική” ιστορική πραγματικότητα την υπερήφανη συγκλονιστική ηρωϊκή ελεγειακή ήττα της αντίστασης του επαναστατημένου Ελληνικού λαού στους δρόμους της Αθήνας. Τα μυδραλιοβόλα των Άγγλων από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης θέριζαν τα κορμιά της πρωτοπόρας επαναστατικής ελληνικής νεολαίας. Μια ιστορική πραγματικότητα που οι «νικητές» ντροπιασμένοι θέλησαν να την εξαφανίσουν από τις σελίδες της ιστορίας με νύχια και με δόντια και πάνω απ όλα με τον θάνατο που σκόρπισαν απ άκρη σ άκρη στα ματωμένα οδοφράγματα της Αθήνας. Αλλά ότι γράφει δεν ξεγράφει… Ας μας καταθέσουν οι «νικητές» πέρα από τις φασιστικές καρικατούρες παράτες και παρελάσεις τους, τα δικά τους ποιήματα, τις δικές τους μουσικές, τους δικούς τους ύμνους για το προδοτικό πισώπλατο χτύπημα του επαναστάτη λαού.
Ανασύροντας από το αρχείο μου το βινίλιο του 1985: ΔΙΟΝΥΣΟΣ του ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΔΩΡΑΚΗ, διαπιστώνω ότι το ένθετο πληροφοριακό υλικό του, σχεδιασμός – παράθεση των στίχων του και το ίδιο το πεζό χειρόγραφο κείμενο του Μίκη, όπου περιγράφει τη δραματουργική σεναριακή ιδέα του, είναι μια παρακαταθήκη που θα επιστρέφει εσαεί από το μέλλον ως μια μυθική φυλλάδα-κληρονομιά των ιστορικών πόθων του λαού των ελληνικών γραμμάτων και της γλώσσας μας.
Σταχυολογώντας στο διαδίκτυο κάποιες καταθέσεις πλοηγών, άλλες ανώνυμες κι άλλες επώνυμες, παραθέτω μια ανώνυμη και μια επώνυμη.
Ανώνυμος: Είναι πραγματικά λυπηρό. “…Όσοι αγαπήσαν κείτονται νεκροί /Όσοι προσκυνήσαν είναι οδηγοί….” Τι έγραψε ο άνθρωπος! Αυτή θα μπορούσε να είναι
η πολιτική ιστορία της Ελλάδας απ’ το τέλος του εμφυλίου και μετά, σε μια μόνο πρόταση: Όσοι αγάπησαν πραγματικά την Ελλάδα και τον λαό, οι πραγματικοί πατριώτες δηλαδή, σκοτώθηκαν και εκτελέστηκαν. Και όσοι προσκύνησαν τον εχθρό και τάχθηκαν ουσιαστικά εναντίον του Ελληνικού λαού και της Ελλάδας, κατέκτησαν τις θέσεις και τα αξιώματα και οδήγησαν την Ελλάδα εκεί που την οδήγησαν… Δηλαδή οι ήρωες ήταν στην απ’ έξω και τα “χαρτάκια” στην εξουσία! Το κορυφαίο έργο του Μίκη απ όλα, μακράν. Ελάχιστοι το γνωρίζουν και ελάχιστα πέρασε (έως καθόλου).
Χρήστος Ανδρέου: Για τον Διόνυσο του Μίκη Θεοδωράκη θα μπορούσε κανείς να γράφει όχι απλά σελίδες ολόκληρες, αλλά βιβλία ολόκληρα… Νομίζω ότι ο Διόνυσος από μουσικής άποψης συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 5 κορυφαία έργα του Μίκη Θεοδωράκη, για να μην πω ανάμεσα στα 3. Η τεχνική του σε αυτό το έργο σε συνδυασμό με την ενορχήστρωση, δημιουργεί ένα αριστουργηματικό αποτέλεσμα. Αλλά από πολιτικής, κοινωνικής, ιστορικής και φιλοσοφικής πλευράς, νομίζω ότι το έργο αυτό είναι το κορυφαίο έργο του. Με το έργο αυτό χτύπησε καμπανάκια στους Έλληνες την εποχή που δεν άκουγαν τίποτα, διότι ήταν απασχολημένοι με το πως θα ξεκοκαλίσουν τα δανεικά που έπαιρνε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Για άλλη μια φορά προφητικός. Για άλλη μια φορά επιβεβαιώθηκε πλήρως 20-30 χρόνια μετά την στιγμή που μίλησε, με το έργο του. Πάντα αναρωτιόμουν πότε θα έρθει η στιγμή που ο Θεοδωράκης θα εισακουσθεί σε πραγματικό χρόνο, απ’ την στιγμή που λέει και πράττει κάτι. Διότι μέχρι σήμερα, πάντα έλεγε και έπραττε, εν συνεχεία αμέσως έτρωγε την λάσπη και την συκοφάντηση και μετά επιβεβαιωνόταν 20 και 30 χρόνια μετά, αφού το κακό είχε ήδη γίνει. Και αυτό ίσχυε σε όλα. Και στα εθνικά θέματα και στα πολιτικά θέματα και στα κοινωνικά θέματα και στα πολιτιστικά θέματα.
Σημειώματα στο ένθετο του βινίλιου.
Κατατοπιστικό σημείωμα του εκδότη – παραγωγού: Ο Διόνυσος όπως είναι γνωστό, έλαβε μέρος στη μάχη του Μακρυγιάννη, τον Δεκέμβρη του 1944. στις 10 του Δεκέμβρη ο αγγλικός στρατός κατέλαβε την Ακρόπολη. Παρά την υπόσχεσή τους ότι θα σεβαστούν το ιερό μνημείο, από κει πισώπλατα ήρθε το θανάσιμο πλήγμα. Ο Διόνυσος κηδεύτηκε την ίδια μέρα, στις 10 του Δεκέμβρη, μαζί με δεκάδες άλλα αγόρια και κορίτσια που είχαν προσφέρει κι αυτά τα νιάτα τους στην Άνοιξη. Η φανταστική πομπή ξεκίνησε από τη γωνία Τζιραίων και Συγγρού και σε συνέχεια ακολούθησε προς τα αριστερά την Διονυσίου του Αρεοπαγίτου. Ήταν φυσικό η ζωή της Ελλάδας να κινηθεί από τότε με άξονα την πομπή του Διονύσου. Οι Έλληνες φώναζαν: ο Διόνυσος Ζει – ο Λαμπράκης Ζει – ο Πέτρουλας Ζει – ο Παναγούλης Ζει – και ούτω καθεξής. Γιατί φυσικά ο Διόνυσος, παρ’ ότι νεκρός, διατηρούσε, ως ημίθεος, ολοζώντανη την παρουσία του. Περιστοιχισμένος πάντοτε από εφήβους και νύμφες διέτρεχε τη χώρα που θεϊκή μοίρα τον είχε καταδικάσει έκτοτε σε χίλιες δυο δοκιμασίες. Φυσικά, χάρη στο πνεύμα του Διόνυσου, η ψυχή των Ελλήνων ετρέφετο με φως έτσι ώστε πάντοτε να είναι νικητής ο λαός. Να όμως που η πορεία ύστερα από 40 χρόνια οδηγήθηκε αντί για τους ανθισμένους λειμώνες – όπως όλοι το εφαντάζοντο — στην Πνύκα, όπου ήδη έχουν συναθροιστεί οι κάθε λογής θανάσιμοι εχθροί του Διονύσου για να τον καταδικάσουν. Ο δημιουργός του έργου ΔΙΟΝΥΣΟΣ προσπαθεί να περιγράψει τα συγκεκριμένα συμβάντα, ενώ από την άλλη πλευρά προσπαθεί να καταγράψει τις μνήμες, τις γνώμες και τα σχόλια που περνούν από τη σκέψη του Διόνυσου κατά τη διάρκεια της Δίκης και λίγα λεπτά πριν από το τελειωτικό τέλος.
Το παιχνίδι του Σείριου κι ο Διόνυσος: Κάθε φορά που θέλησα να παίξω σοβαρά, βρήκα απεριόριστη τη συμπαράσταση του φίλου μου Μίκη Θεοδωράκη, εξαίσιου τεχνίτη των ήχων και των αισθημάτων. Είναι αλήθεια πως πολλές φορές διαφωνήσαμε στο παρελθόν μα πάντα στα δευτερεύοντα και στα τριτεύοντα, ποτέ στα πρώτα και πρωταρχικά. Σ’ αυτά υπήρξαμε πάντα συναγωνιστές. Έτσι και τώρα με τον Σείριο. Θέλω να παίξω τον τροχονόμο και τον αρχειοθέτη μιας μουσικής ελληνικής κι επιλεγμένης, που θα ασκήσει επιρροή και σε προέκταση παιδεία, σε ακροατές που δεν έχουν ακόμα εφησυχάσει σε δημοσιογραφικές και κομματικές «υποδείξεις» περί Μουσικής και περί Τέχνης γενικά. Μόλις έμαθε ο Θεοδωράκης το καινούριο παιχνίδι μου, δεν έχασε καιρό, βάζει φτερά κι έρχεται να με βρει στο Σείριο – εκεί που, καθώς γνωρίζετε, «κατοικούν παιδιά» κι εγώ μαζί τους. Και μου ’φερε τη Φαίδρα και τον Διόνυσό του. Πολύ χάρηκα την εμπιστοσύνη του. Και φρόντισα μαζί μ’ αυτόν, μέσα σε αρκετά μερόνυχτα εργασίας, ν’ αποκτήσουν τα πρόσωπα αυτά όλη την ερωτική έλξη που οφείλουν να έχουν, σαν κορυφαία έργα από την πιο πρόσφατη εργασία του. Με τον Διόνυσο ο Μίκης Θεοδωράκης πραγματοποιεί κάτι που μόνο ένας αληθινός τεχνίτης της μουσικής μπορούσε να πραγματοποιήσει. Μια οικοδομημένη προέκταση του λαϊκού, μέσα στην περιοχή του προβληματισμένου έντεχνου τραγουδιού. Πρέπει να προσέξετε πολύ τον Διόνυσο, αφού χαρείτε τη συγκίνηση της πρώτης επαφής μαζί του. Για να διαπιστώσετε τι πάει να πει «έντεχνη λαϊκή μουσική» στα ικανά χέρια ενός γνήσιου μουσικού. Και πως, μες από ευρηματικούς μελωδισμούς και συναρπαστικούς συνδυασμούς ήχων, ξεδιπλώνεται ένα έργο, που μαζί με την εντατική ατμόσφαιρά του, περιέχει μέσα του πικρά μηνύματα των χαλεπών καιρών που ζούμε. Το επικό στοιχείο του Θεοδωράκη στην απόλυτη ωριμότητά του και μακριά από τις μεγαλόπρεπες εκτονώσεις των δρόμων. Το επικό, τέλεια συγκερασμένο με την ελεγεία των πολιτικών απογοητεύσεων και του ενεδρεύοντος Θανάτου. Νιώθω περήφανος που ο Σείριος ανάμεσα στα παιδιά που τον κατοικούν, συμπεριέλαβε και τον συγκλονιστικό ΔΙΟΝΥΣΟ του Μίκη Θεοδωράκη.
Μάνος Χατζιδάκις
