Η θέση τόσο της μινωικής όσο και της κλασικής Κυδωνίας ταυτίζεται από τους περισσότερους ερευνητές με τη σύγχρονη πόλη των Χανίων. Τα αποτελέσματα των ανασκαφικών ερευνών, που έχουν πληθύνει τα τελευταία χρόνια, ενισχύουν κάθε μέρα αυτή την άποψη, καθώς έρχεται στο φως η σημαντικότερη πόλη της δυτικής Κρήτης τόσο των προϊστορικών όσο και των ιστορικών χρόνων, αυτή που, σύμφωνα με τις γραπτές πηγές, υπήρξε η Κυδωνία. Με κύριο βοήθημα αυτές τις πολυπληθείς πρόσφατες αρχαιολογικές μαρτυρίες ξεκινά το ξετύλιγμα ενός άλλου μίτου της Αριάδνης, αρχίζει η ανάγνωση ενός «παλιμψήστου», το οποίο αναφέρεται σε αλλεπάλληλα επίπεδα, σε πολλαπλές εποχές, σε διαφορετικούς καιρούς και ανθρώπους.
Το οικόπεδο της οδού Κατρέ 1, στον λόφο Καστέλι των Χανίων, που ανασκάπτει συστηματικά η αρχαιολόγος και επίτιμη διευθύντρια Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ, Μ. Βλαζάκη από το 2006, έχει αναδειχτεί σε τόπο εκπλήξεων. Εκπλήξεις που συνηγορούν μία προς μία στο συμπέρασμα πως “βρισκόμαστε μέσα στο ανάκτορο της Κυδωνίας“. Σε αυτόν το χώρο της οδού Κατρέ, αποκαλύπτεται σταδιακά το ανακτορικό κέντρο και τμήμα του ίδιου του συγκροτήματος του ανακτόρου των Χανίων και της Κυδωνίας των μινωικών και κρητομυκηναϊκών χρόνων. Μια υπόθεση που διατυπώθηκε πρώτη φορά τη δεκαετία του 1980, όταν ήρθε στο φως το περίφημο «Σφράγισμα του Δεσπότη» (Master Impression) και οι αρχαιολόγοι διατύπωσαν τότε το ενδεχόμενο να απεικονίζει να απεικονίζει το ανακτορικό κέντρο των Χανίων, όπως προβάλλεται από την θάλασσα πάνω στον λόφο του Καστελλιού.
Μια σειρά από βάσεις κιόνων σε κομβικό χώρο του μυκηναϊκού ανακτόρου και μαζί ένας ολόκληρος θησαυρός 33 αργυρών νομισμάτων των κλασικών χρόνων, που αποτελεί σπάνιο εύρημα για την Κυδωνία, είναι τα σπουδαιότερα από τα ευρήματα που αποκαλύφθηκαν τον περασμένο Οκτώβριο και Νοέμβριο. Μάλιστα, οι δύο βάσεις ξύλινων κιόνων, που ήρθαν φέτος στο φως, συμπληρώνουν έως έναν βαθμό τη διπλή κιονοστοιχία του μεγάλου υπόστηλου χώρου-αίθουσας του 14ου και 13ου αι. π.Χ., επιβεβαιώνοντας τις πρόσφατα διατυπωμένες απόψεις της ανασκαφέως ότι με τη συστηματική έρευνα στον λόφο, και ειδικά στον χώρο της οδού Κατρέ, αποκαλύπτονται σταδιακά το ανακτορικό κέντρο και τμήμα του ίδιου του συγκροτήματος του ανακτόρου των Χανίων και της Κυδωνίας των μινωικών και κρητομυκηναϊκών χρόνων.
Το μινωικό-μυκηναϊκό ανάκτορο του Καστελίου γνώρισε αίγλη και άνθιση και η πτώση του συνδέθηκε με τον μεγάλο σεισμό του 13ου αι. π.Χ. Η αποκάλυψη της μεγάλης θυσίας πολλών ζώων και κυρίως της ανθρωποθυσίας νεαρής κοπέλας, που οι προϊστορικοί Κρήτες θυσίασαν αμέσως μετά τον τρομακτικό σεισμό προκειμένου να εξευμενίσουν τις χθόνιες θεότητες, προκάλεσαν το παγκόσμιο επιστημονικό ενδιαφέρον. Ενδιαφέρον, το οποίο διατηρείται αμείωτο τόσο μετά και τον εντοπισμό, το 2019, του ρήγματος του σεισμού μέσα στον χώρο της ανθρωποθυσίας. Οι αναλύσεις για έλεγχο DNA του σκελετικού υλικού της νεαρής γυναίκας της ανασκαφής αλλά και ατόμων από τάφους της Κυδωνίας της ίδιας περιόδου ολοκληρώθηκαν στην φάση αυτή και κατέδειξαν ότι κατά το β’ μισό
του 14 ου και τον 13 ο αι. οι κάτοικοι της Κυδωνίας παρουσιάζουν ανάμειξη τοπικής και «εισερχόμενης» από την ηπειρωτική Ελλάδα γενετικής παραλλαγής. Στον πληθυσμό αυτό εντάσσεται και η κοπέλα που θυσιάστηκε.
Η έκπληξη, όμως, της φετινής ανασκαφής ήταν ο θησαυρός νομισμάτων του 4ου αι. π.Χ. ,εύρημα ιδιαίτερα σπάνιο για την Κυδωνία, καθώς είναι μια ομάδα από σπάνια νομίσματα που αντιπροσωπεύουν όλη την Κρήτη στα κλασικά χρόνια. Κι αυτό διότι τα ίχνη κατοίκησης των κλασικών χρόνων περιορίζονται κυρίως σε αποθέτες και ελάχιστα οικοδομικά στοιχεία, αν εξαιρέσει κανείς την ανέγερση του τείχους της ακρόπολης της κλασικής Κυδωνίας κατά τον 4 ο αι. π.Χ. Τα νομίσματα προέρχονται από τουλάχιστον δεκατρείς πόλεις, ανάμεσα στις οποίες η Κυδωνία, η Άπτερα, η Πολυρρήνια, η Φαιστός, η Ελεύθερνα, η Φαλάσαρνα, η Γόρτυνα.
Και η παραφωνία της ξενοδοχοποίησης
Κι ενώ η Παλιά Πόλη των Χανίων αποδεικνύεται πως ζει και αναπνέει πάνω σε ένα παλίμψηστο ζωής από την 4η χιλιετία πΧ, έρχεται ως παραφωνία το σχέδιο ξενοδοχοποίησης και τουριστικοποίησης του λόφου Καστέλι, του λόφου δηλαδή που ανασκάπτεται η αρχαία Κυδωνία και το μινωικό ανακτορικό της κέντρο!
Στον λόφο Καστέλλι υψώθηκε το μινωικό ανάκτορο, όπως το αποδίδει το περίφημο «σφράγισμα του δεσπότη», το οποίο βρέθηκε νότια του κτηρίου της Μεραρχίας. Στα κλασικά χρόνια, ο λόφος ήταν η ακρόπολη της αρχαίας Κυδωνίας. Στη βυζαντινή περίοδο ανήκει το εντυπωσιακό βυζαντινό τείχος και στον λόφο ιδρύθηκε μεγάλη βασιλική. Στα βενετσιάνικα χρόνια χτίστηκε το Διοικητήριο των Ενετών και το παλάτι του ρέκτορα. Στην εποχή της τουρκοκρατίας, εδώ ανεγέρθηκε το Οθωμανικό Διοικητήριο και το κονάκι του πασά. Στην ίδια θέση οικοδομήθηκε το κτήριο που υπήρξε το Διοικητήριο της Κρητικής Πολιτείας , το οποίο στη συνέχεια έγινε η έδρα της Μεραρχίας Κρητών.
Εκεί βρίσκονται τα ιστορικά κτήρια του Πολυτεχνείου Κρήτης (παλιοί Στρατώνες, Φυλακές και πρώην Στρατηγείο της V Μεραρχίας). Ενα σύνολο μνημείων που το Πολυτεχνείο σχεδιάζει να μετατρέψει σε ξενοδοχειακή μονάδα (!) με αποκλειστικό κριτήριο το ύψος των εσόδων του, στο πλαίσιο μιας επιχειρηματικής λογικής άμεσου κέρδους. Η 25ετής εκμίσθωσή τους σε ιδιωτική εταιρεία, για να μετατρέψει τα κτήρια σε πολυτελή ξενοδοχειακή μονάδα, βρίσκει αντίθετη την συντριπτική πλειονότητα της τοπικής κοινωνίας… κι αυτό είναι το μόνο ελπιδοφόρο!
