Μέτωπο ενάντια στην επιχειρούμενο ξήλωμα του μνημειακού συνόλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης. Οι αρχαιολόγοι καλούν σε κινητοποιήσεις
Tα αρχαία και τα μνημειακά κατάλοιπα δεν τα «κουβαλάει» κανείς όπου θέλει, όταν το θέλει και για όποιον σκοπό το θέλει. Υπάρχουν κανόνες, όρια, ιστορικές, πολιτισμικές και ηθικές αξίες που πρέπει να διαφυλαχθούν και η διαχείρισή τους είναι μέρος των προς διαφύλαξη αξιών διότι συνιστά και αυτή αξία… Εκτός αν εισέλθουμε στον κόσμο της απαξίας.
Tα αρχαία στο Μετρό της Θεσσαλονίκης – όπως και κάθε υλικό ίχνος της ιστορίας που έχει την «ατυχία» να βρεθεί στο δρόμο των εργολάβων- δεν είναι τα Lego των αναπτυξιολόγων και αναπτυξιολάγνων, ούτε η «Μονόπολη» για να ρίχνονται πάνω τους τα ζάρια του «κερδίζω – χάνεις». Εάν, όμως, έχουμε περιέλθει σε τέτοιο επίπεδο κατάντιας, δεν είναι χωρίς αίτια και ούτε οφείλεται σε καθυστερημένη ενηλικίωση ή ιδεοψυχαναγκαστικές εμμονές.
Η διαμάχη που ξέσπασε το 2013 για την τύχη του μνημειακού συνόλου που αποκαλύφθηκε στο σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης, όπου η κυβέρνηση και τη Αττικό Μετρό επέμεναν ότι αρχαία και μετρό είναι αδύνατο να συστεγαστούν αγνοώντας επιδεικτικά την διεθνή εμπειρία εδράζεται σε μία ιδεολογική και πολιτική βάση: ο εργολάβος και η τσέπη του προηγούνται των αρχαίων… Τότε, με την κινητοποίηση των αρχαιολόγων, της επιστημονικής κοινότητας και των πολιτών αποδείχθηκε ότι τα αρχαία και το μετρό μπορούν να συνυπάρξουν και πρέπει να συνυπάρξουν διότι στην προκειμένη περίπτωση το σημαντικό και το κρίσιμο είναι διατηρηθεί ακέραιο ένα μοναδικό ιστορικό αποτύπωμα της ιστορίας της πόλης.
Σήμερα, ο αρχαιολογικός και επιστημονικός κόσμος βρίσκεται ξανά αντιμέτωπος με τη μανιώδη και σκανδαλώδη βιασύνη της κυβέρνησης να τελειώνει με τα μοναδικό και εξαιρετικό σημαντικό εύρημα στο σταθμό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη. Και αυτό όταν:
- Επιστήμονες, αρχαιολόγοι, επιστημονικοί και τεχνικοί φορείς, διεθνείς επιστημονικοί φορείς ενώνουν τις φωνές τους και κάνουν έκκληση να μην αποσπαστούν τα αρχαία από το τόπο που βρέθηκαν.
- Υπάρχουν γνωμοδοτήσεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και Υπουργικές Αποφάσεις για τη μη μεταφορά των αρχαίων, υπάρχουν μελέτες και κατασκευαστικά έργα που είναι σε εξέλιξη και υπάρχει και ένα μνημειακό σύνολο το οποίο προφανώς και δεν είναι το ποτηράκι που ενοχλεί στο τραπέζι κανενός εργολάβου και κανενός πρωθυπουργού.
- Η λύση της συνύπαρξης των αρχαίων με το Μετρό έχει εγκριθεί σε επίπεδο τεχνικής έκθεσης (από το 2017), έχει αρχίσει ήδη να υλοποιείται (καταχώθηκαν οι αρχαιότητες, έγινε η ανασκαφή και η μεταφορά των αρχαιοτήτων από τα φρεάτια, έπεσε η πλάκα οροφής), έχουν πληρωθεί οι μελέτες ΟΜ1 (Οριστική Μελέτη 1) και το καλοκαίρι κατατέθηκε η μελέτη σε επίπεδο ΟΜ2 (Οριστική Μελέτη 2)
Παρ’ όλα αυτά η Αττικό Μετρό σταμάτησε κάθε εργασία στη βάση της εγκεκριμένης λύσης και ξεκίνησε μια αγωνιώδη προσπάθεια να «αποδείξει» ότι αυτή η λύση δεν είναι εφικτή. Αυτοί οι ίδιοι που κόπτονται για την επιτάχυνση του έργου έχουν σταματήσει όλο το έργο, σε όλους τους σταθμούς εξ’ αιτίας, ισχυρίζονται, των αρχαίων. Η κομβική στιγμή ήταν τότε που ο πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια της ΔΕΘ – αυτοκρατορικώ τω τρόπω και με αλαζονεία χιλίων πιθήκων, δίχως να προηγηθεί καμία θεσμική διαδικασία – ανακοίνωσε τη μεταφορά των αρχαίων του σταθμού Βενιζέλου σε άλλο χώρο.
Ο τρόπος που έγινε αυτή η ανακοίνωση τυχαίος δεν είναι. Οι μηχανισμοί και τα όργανα του κράτους δεν λειτουργούν σε πολιτικό κενό και μέσα σε ένα πέπλο εξαγνισμένης ουδετερότητας. Όταν, ο πρωθυπουργός προκαταλαμβάνει τις γνώμες και τις αποφάσεις υποτίθεται κορυφαίων επιστημονικών συμβουλίων τότε το κυβερνητικό προσωπικό ως κατεξοχήν μηχανισμός εξυπηρέτησης επενδυτών, ολιγαρχών, εργοληπτών και άλλων έχει ήδη διαβεί το όριο της συγκεκαλυμμένης χειραγώγησης και έχει περάσει στο επίπεδο της απροσχημάτιστης υπαγόρευσης.
Αυτή τη στιγμή, φαίνεται, πως βρισκόμαστε ενώπιον της προσπάθειας εξασφάλισης μιας πολιτικά υπαγορευμένης απόφασης για την απομάκρυνση του μοναδικού βυζαντινού σταυροδρομιού από το κέντρο της πόλης. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο καλείται να γνωμοδοτήσει με περίπου συνοπτικές διαδικασίες επί μιας μελέτης της Αττικό Μετρό που θα προσπαθήσει να χωρέσει τα μνημεία στα «παπούτσια» του εργολάβου.
Αυτή η νέα, λοιπόν, μελέτη που θα συζητηθεί αύριο Τέταρτη θα προτείνει την απόσπαση ενός μνημειακού συνόλου 1600 τμ! Δηλαδή, τα αρχαία θα τεμαχιστούν για να περάσουν μέσα από μία τρύπα, θα μεταφερθούν… κάπου και υποτίθεται ότι θα επανατοποθετηθούν – σαν παιδικά τουβλάκια – αλλά απομειωμένα, αλλοιωμένα και φυσικά ευτελισμένα. Αν φυσικά επανατοποθετηθούν, διότι η μέχρι σήμερα εμπειρία λέει τα εξής:
- Το Ζάγανι, ο προϊστορικός οικισμός που ξηλώθηκε χάριν του αεροδρομίου στα Σπάτα, μετά από 20 χρόνια βρίσκεται ακόμα μέσα σε κοντέινερ. Τι έλεγαν τότε; Μα φυσικά ότι θα επανατοποθετηθεί με έξοδα του εργολάβου.
- Το τμήμα του decumanus maximus, του δρόμου που αποκαλύφθηκε στο σταθμό Αγία Σοφία στο Μετρό της Θεσσαλονίκης και αποσπάστηκε για να επανατοποθετηθεί αργότερα, τελικά ΔΕΝ θα επανατοποθετηθεί γιατί τώρα που σχεδίασαν τον σταθμό, ανακάλυψαν ότι… δεν χωράει. Που είναι τώρα; Στα container . Βέβαια, μελέτη επανατοποθέτησης δεν υπήρξε ποτέ, όπως ανάλογη μελέτη δεν έχει κατατεθεί και για το σταθμό Βενιζέλου.
Μήπως να μιλήσουμε και για το κυρίαρχο εργολαβικό και κυβερνητικό επιχείρημα, ότι δηλαδή με αυτή τη λύση το έργο θα προχωρήσει ταχύτερα; Οι ειδικοί, δηλαδή οι αρχαιολόγοι και οι τεχνικοί λένε – και μάλλον κάτι θα ξέρουν – ότι αν αποφασιστεί η απόσπαση, θα ακολουθήσουν τα εξής: θα αφαιρεθεί η κατάχωση που έχει γίνει πάνω από τις αρχαιότητες, θα γίνουν εργασίες συντήρησης στις τοιχοποιίες, θα κοπούν οι αρχαιότητες σε τεμάχια για να βγουν από μια τρύπα (γιατί η πλάκα οροφής του σταθμού έχει ήδη τοποθετηθεί ώστε έχει μόνο ένα τέτοιο άνοιγμα), θα ακολουθήσει ανασκαφή των υποκείμενων στρωμάτων, το ΚΑΣ θα κληθεί να γνωμοδοτήσει για την τύχη των νέων αρχαιοτήτων που θα βρεθούν. Όλα αυτά σημαίνουν νέες καθυστερήσεις του έργου, καινούργιες υπερκοστολογήσεις και ρήτρες καθυστέρησης, δηλαδή χρήματα που θα κληθεί να πληρώσει ο φορολογούμενος λαός προς τον εργολάβο!
Ο καταστατικός (αρθρ. 24 του Συντάγματος), οι νόμοι (άρθρο 42 του 3028/2002 – Αρχαιολογικός Νόμος), η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς, η οποία κυρώθηκε με το του ν. 3378/2005 και τέθηκε σε ισχύτην 11.1.2007, η Σύμβαση της Γρανάδας (άρθρα 1 και 5), που θέτουν την υποχρέωση της πολιτείας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και θεωρούν μη επιτρεπτή τη μετακίνηση και πολύ περισσότερο την καταστροφή κάθε κατασκευής, η οποία είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς λόγω του ιστορικού, αρχαιολογικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού, κοινωνικού ή τεχνικού ενδιαφέροντός της, εκτός αν επιτακτικοί λόγοι προστασίας του ίδιου του μνημείου επιβάλλουν την μετακίνησή του, γίνονται απλώς κουρελόχαρτα.
Εν όψει της επιχειρούμενου εγκλήματος στο σώμα της ιστορικής μνήμης και του ανθρώπινου αποτυπώματος στην ιστορία οι αρχαιολόγοι στήνουν μέτωπο προστασίας και διεκδίκησης. Σήμερα, Τρίτη η “Κίνηση Πολιτών Θεσσαλονίκης για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς” καλεί σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας ενάντια στις μεθοδεύσεις της “ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ” να περάσει από το ΚΑΣ την αλλαγή της μελέτης κατασκευής του Σταθμού Βενιζέλου και να ακυρώσει την κατά χώραν διατήρηση των αρχαιοτήτων.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων:
Προκηρύσσει στάση εργασίας των μελών του την Τετάρτη 18/12 από τις 12:00 έως τη λήξη του ωραρίου και καλεί σε συγκέντρωση στο ΥΠΠΟΑ την Τετάρτη 18/12 στις 13.00. Καλεί επίσης, όλα τα Σωματεία του ΥΠΠΟΑ σε κοινή στράτευση για την κατά χώραν διατήρηση του μοναδικού ευρήματος για τη Θεσσαλονίκη. Καλεί, επίσης, την επιστημονική κοινότητα και τους πολίτες σε εγρήγορση προκειμένου να αποτραπεί η απόπειρα ακύρωσης των έως τώρα αποφάσεων, που στρέφονται ενάντια στην τύχη των αρχαιοτήτων. Απευθύνει, δε, έκκληση στα μέλη του ΚΑΣ να μη συναινέσουν στην καταστροφή του σημαντικού αυτού μνημείου, έχοντας κατά νου ότι τυχόν ψήφιση μίας μελέτης-προϊόντος μεθόδευσης αποτελεί στίγμα στην Ελληνική Αρχαιολογική Κοινότητα, όπως αυτή έχει ανοικτά και σε συλλογικό επίπεδο εκφραστεί με σειρά ψηφισμάτων.
