Σαράντα πέντε χρόνια από το φασιστικό πραξικόπημα στη Χιλή και τον ηρωικό θάνατο του προέδρου Αλιέντε, o Ντόναλντ Τραμπ ( αυτός για τον οποίο ο Αλέξης Τσίπρας είπε πως «ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει την πολιτική είναι ορισμένες φορές διαβολικός, αλλά γίνεται για το καλό») ετοιμάζει, όπως αποκάλυψαν οι Τάιμς της Νέας Υόρκης, ένα ακόμη στρατιωτικό πραξικόπημα στη Βενεζουέλα για την ανατροπή του εκλεγμένου προέδρου Μαδούρο. Τούτες τις ώρες που ουδείς γνωρίζει τι μπορεί να μας ξημερώσει είτε στη γειτονιά μας ( με τις αμερικανικές απειλές για τη Συρία) είτε στη μακρινή Βενεζουέλα αξίζει να θυμηθούμε μια άκρως διδακτική ιστορία από ένα άλλο αμερικανοκίνητο πραξικόπημα που έγινε πριν από 16 χρόνια στην μαρτυρική αυτή χώρα της Λατινικής Αμερικής. Και το κυριότερο να θυμηθούμε πώς απέτυχαν τα σχέδια των αμερικανών και της ντόπιας πλουτοκρατίας χάρις στην κινητοποίηση του λαού της , των πατριωτών αξιωματικών, την σταθερή στάση του προέδρου Ούγκο Τσάβες, αλλά και την αποφασιστική παρέμβαση του Φιντέλ Κάστρο που έδωσε , για μια ακόμη φορά, ένα μάθημα επαναστατικής πολιτικής.
Εκείνες τις δραματικές ώρες του Απρίλη του 2002 περιέγραψε το 2004 με τον δικό του, τον ξεχωριστό του τρόπο ο Φιντέλ στον Ιγνάσιο Ραμονέ διευθυντή τότε της παρισινής Le MondeDiplomatique. Η περιγραφή περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Ραμονέ «Εκατό ώρες με τον Φιντέλ- Βιογραφία σε δύο φωνές» σελ. 477-480, εκδόσεις Πατάκη , Αθήνα 2007. Άς την παρακολουθησουμε…
H φυγή των κεφαλαίων και η οικονομική ασφυξία
Ιγνάσιο Ραμονέ: Παρακολουθήσατε από κοντά την εξέλιξη της κατάστασης στη Βενεζουέλα, ιδιαίτερα τις προσπάθειες αποσταθεροποίησης εναντίον του προέδρου Τσάβες;
Φιντέλ Κάστρο: Ναι, παρακολουθήσαμε με μεγάλη προσοχή τα γεγονότα. Ο Τσάβες μας επισκέφτηκε όταν βγήκε από τη φυλακή , πριν από τις εκλογές του 1998. Φάνηκε πολύ γενναίος γιατί τον κατηγόρησαν πολύ που ταξίδεψε στην Κούβα. Ήρθε και μιλήσαμε. Ανακαλύψαμε έναν άνθρωπο καλλιεργημένο, έξυπνο, πολύ προοδευτικό, έναν αυθεντικό μπολιβαριανό. Ύστερα κέρδισε τις εκλογές. Πολλές φορές. Άλλαξε το Σύνταγμα. Με την τρομερή υποστήριξη του λαού, των πιο ταπεινών ανθρώπων. Οι αντίπαλοι προσπάθησαν να του προκαλέσουν οικονομική ασφυξία. Από τη Βενεζουέλα, στα περίφημα σαράντα χρόνια της δημοκρατίας που προηγήθηκε του Τσάβες, υπολογίζω ότι πρέπει να είναι γύρω στα διακόσια δισεκατομμύρια δολάρια αυτά που διέφυγαν. Η Βενεζουέλα θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερο βαθμό εκβιομηχάνισης από τη Σουηδία και να έχει την παιδεία της Σουηδίας αν πραγματικά υπήρχε μια διανεμητική δημοκρατία, αν αυτοί οι μηχανισμοί είχαν λειτουργήσει, αν υπήρχε κάτι αληθινό και αξιόπιστο σ’ όλη εκείνη τη δημαγωγία και όλη τη διαφήμιση.
Από τη Βενεζουέλα, από τότε που ήρθε η κυβέρνηση του Τσάβες στην εξουσία μέχρι που εφαρμόστηκε ο νομισματικός έλεγχος, τον Ιανουάριο του 2003, διέφυγαν-υπολογίζουμε- γύρω στα τριάντα δισεκατομμύρια δολάρια, διαφυγή κεφαλαίων. Έτσι, όλ’ αυτά τα φαινόμενα που κάνουν , όπως θεωρούμε εμείς, αφόρητη την παρούσα κατάσταση πραγμάτων στο ημισφαίριό μας.
Το «μάθημα» της Χιλής
Iγνάσιο Ραμονέ: Στις 11 Απριλίου του 2002 έγινε στο Καράκας πραξικόπημα εναντίον του Τσάβες, παρακολουθήσατε εκείνα τα γεγονότα;
Φιντέλ Κάστρο: Όταν μάθαμε ότι εκείνη η διαδήλωση της αντιπολίτευσης είχε παρεκκλίνει και πλησίαζε στο Μιραφλόρες ( σ.σ. το προεδρικό μέγαρο της Βενεζουέλας), ότι υπήρχαν οι προβοκάτσιες, οι πυροβολισμοί, τα θύματα, και ότι ορισμένοι αξιωματικοί είχαν στασιάσει και είχαν εκδηλωθεί δημόσια εναντίον του Προέδρου, ότι η προεδρική φρουρά είχε αποσυρθεί, και ότι ο στρατός πήγαινε να τον συλλάβει, τηλεφωνώ στον Τσάβες γιατί ξέρω ότι είναι ανυπεράσπιστος και ότι είναι άνθρωπος με αρχές και του λέω: «Μη θυσιαστείς, Ούγο! Μην κάνεις ό,τι και ο Αλιέντε! Ο Αλιέντε ήταν μόνος του , δεν είχε ούτε ένα στρατιώτη. Εσύ έχεις μεγάλο μέρος του του στρατού. Μην παραιτηθείς! Μην εγκαταλείψεις!».
Ιγνάσιο Ραμονέ: Τον παρακινούσατε να αντισταθεί με το όπλο στο χέρι;
Φιντέλ Κάστρο: Όχι, το αντίθετο. Αυτό έκανε ο Αλιέντε και το πλήρωσε ηρωικά με τη ζωή του. Ο Τσάβες είχε τρεις λύσεις: να οχυρωθεί στο Μιραφλόρες και να αντισταθεί μέχρι θανάτου. να απευθύνει έκκληση στο λαό , για εξέγερση, και να εξαπολύσει ένα εμφύλιο πόλεμο. ή να παραδοθεί, χωρίς να εγκαταλείψει, ούτε να παραιτηθεί. Εμείς τον συμβουλέψαμε ν επιλέξει το τρίτο. Το οποίο ήταν αυτό που και ο ίδιος είχε αποφασίσει να κάνει. Γιατί, επιπλέον , αυτό διδάσκει η ιστορία, κάθε ηττημένο σε τέτοιες συνθήκες ηγέτη αν δεν τον σκοτώσουν , ο λαός απαιτεί την επιστροφή του και αργά ή γρήγορα ξαναπαίρνει την εξουσία.
Ιγνάσιο Ραμονέ: Εσείς εκείνη τη στιγμή, προσπαθήσατε να βοηθήσετε με κάποιον τρόπο τον Τσάβες;
Φιντέλ Κάστρο: Εμείς μπορούσαμε ν ενεργήσουμε μόνο χρησιμοποιώντας τα διπλωματικά μέσα. Συγκαλέσαμε μέσα στη νύχτα όλους τους διαπιστευμένους στην Αβάνα πρέσβεις και τους προτείναμε να συνοδεύσουν το Φελίπε ( Πέρες Ρόκε) τον Υπουργό Εξωτερικών μας στο Καράκας για να σώσουν τον Τσάβες, νόμιμο Πρόεδρο της Βενεζουέλας. Προτείναμε να στείλουμε δύο αεροπλάνα για να τον φέρουμε σε περίπτωση που οι πραξικοπηματίες αποφάσιζαν να τον στείλουν στην εξορία.
Ο Τσάβες είχε φυλακιστεί από τους πραξικοπηματίες στρατιωτικούς και είχαν χαθεί τα ίχνη του. Η τηλεόραση μετέδιδε και ξαναμετέδιδε της είδηση της «παραίτησής» του για να ακινητοποιήσουν τους οπαδούς του, το λαό.
Το τηλεφώνημα που άλλαξε την κατάσταση
Όμως, κάποια στιγμή επιτρέπουν στον Τσάβες να κάνει ένα τηλεφώνημα και καταφέρνει να μιλήσει με την κόρη του Μαρία Γκαμπριέλα. Και της λέει ότι δεν έχει παραιτηθεί, ότι δεν έχει εγκαταλείψει. Ότι είναι ένας «πρόεδρος που έχει συλληφθεί». Και της ζητάει να διαδώσει την είδηση. Η κόρη έχει τότε την τολμηρή ιδέα να με πάρει και με ενημερώνει. Μου επιβεβαιώνει ότι ο πατέρας της δεν έχει παραιτηθεί.
Τότε αποφασίσαμε να αναλάβουμε την υπεράσπιση της δημοκρατίας στη Βενεζουέλα, αφού είχαμε αποδείξεις ότι χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ισπανία- η κυβέρνηση του Χοσέ Μαρία Αθνάρ- που τόσο πολύ μιλούν για δημοκρατία και τόσο επικρίνουν την Κούβα, υποστήριζαν το πραξικόπημα. Ζητήσαμε από τη Μαρία Γκαμπριέλα να το επαναλάβει και μαγνητοφωνήσαμε τη συνομιλία της με το Ράντυ Αλόνσο, τον παρουσιαστή του προγράμματος Mesa redonda (Στρογγυλό τραπέζι) της κουβανικής τηλεόρασης που είχε μεγάλο διεθνή αντίκτυπο.
Επιπλέον καλέσαμε όλο τον ξένο τύπο που είναι διαπιστευμένος στην Κούβα- πρέπει να ήταν τέσσερις το πρωί!- τους ενημερώσαμε και τους βάλαμε να ακούσουν τη μαρτυρία της κόρης του Τσάβες. Αμέσως, το CNN το μετέδωσε και σ’ όλη τη Βενεζουέλα η είδηση μεταδόθηκε σαν αστραπή.
Ιγνάσιο Ραμονέ: Κι’ αυτό τι επιπτώσεις είχε;
Φιντέλ Κάστρο: Αυτό το άκουσαν οι πιστοί στον Τσάβες στρατιωτικοί που είχαν εξαπατηθεί με το ψέμα της παραίτησης και τότε πραγματοποιείται μια επαφή μ’ ένα στρατηγό που είναι υπέρ του Τσάβες. Του επιβεβαιώνω προσωπικά ότι αυτό που είπε η κόρη του Τσάβες είναι αλήθεια και ότι πια ο κόσμος ολόκληρος ξέρει ότι ο Τσάβες δεν έχει παραιτηθεί. Μιλάω πολλή ώρα μαζί του, με ενημερώνει για τη στρατιωτική κατάσταση, για το ποιοι ανώτεροι στρατιωτικοί είναι με τον Τσάβες και ποιοί όχι. Καταλαβαίνω ότι τίποτα δεν έχει χαθεί, γιατί οι καλύτερες μονάδες των Ενόπλων Δυνάμεων, οι πιο μάχιμες, οι καλύτερα εκπαιδευμένες, ήταν υπέρ του Τσάβες.
Του λέω εκείνου του αξιωματικού ότι το πιο επείγον είναι να μάθουν πού κρατείται ο Τσάβες και να στείλουν εκεί πιστές δυνάμεις για να τον σώσουν. Μου ζητάει τότε να μιλήσω με τον ιεραρχικά ανώτερό του και μου τον δίνει στο τηλέφωνο. Του επαναλαμβάνω αυτό που δήλωσε η κόρη του Τσάβες και ότι αυτός εξακολουθεί να είναι ο συνταγματικός Πρόεδρος. Του θυμίζω την απαραίτητη αφοσίωση, του μιλάω για τον Μπολιβάρ και για την ιστορία της Βενεζουέλας… Κι’ αυτός ο ανώτερος αξιωματικός , με μια χειρονομία πατριωτισμού και πίστης στο Σύνταγμα, μου δηλώνει ότι αν είναι αλήθεια πως ο Τσάβες δεν έχει παραιτηθεί αυτός εξακολουθεί να είναι πιστός στο συλληφθέντα πρόεδρο.
Ο «Ανθρωπιστικός εκβιασμός»
Ιγνάσιο Ραμονέ: Όμως εκείνη τη στιγμή δεν είναι ακόμα γνωστό πού βρίσκεται Τσάβες, έτσι;
Φιντέλ Κάστρο: Στο μεταξύ ο Τσάβες είχε μεταφερθεί στο νησί Ορτσίλα. Βρίσκεται σε απομόνωση. Ο αρχιεπίσκοπος του Καράκας , ο Μπαλτάσαρ Πόρρας, πηγαίνει να τον δει και τον συμβουλεύει να παραιτηθεί. «Για να αποφευχθεί ένας εμφύλιος πόλεμος», του λέει. Του κάνει ανθρωπιστικό εκβιασμό. Του ζητάει να γράψει ένα γράμμα λέγοντας ότι παραιτείται.
Ο Τσάβες δεν ξέρει τι γίνεται στο Καράκας, ούτε στη χώρα. Έχουν ήδη προσπαθήσει να τον εκτελέσουν , αλλά το εκτελεστικό απόσπασμα των στρατιωτών που πήρε εντολή να πυροβολήσει αρνήθηκε και απείλησε να στασιάσει. Πολλοί από τους στρατιωτικούς που φρουρούν τον Τσάβες είναι διατεθειμένοι να τον υπερασπιστούν και να εμποδίσουν τη δολοφονία του.
Ο Τσάβες προσπαθεί να κερδίσει χρόνο με τον αρχιεπίσκοπο. Γράφει προσχέδια μιας δήλωσης. Φοβάται ότι μόλις γραφτεί το γράμμα, θα φροντίσουν να τον εξοντώσουν. Δε σκοπεύει να παραιτηθεί. Δηλώνει ότι θα χρειαστεί να τον σκοτώσουν πρώτα. Και τότε δε θα υπάρχει συνταγματική λύση.
Ιγνάσιο Ραμονέ: Στο μεταξύ εσείς εξακολουθούσατε να έχετε την πρόθεση να στείλετε αεροπλάνο για να τον σώσετε και να τον φέρετε στην εξορία;
Φιντέλ Κάστρο: Όχι, μετά από εκείνη τη συζήτηση με τους Βενεζουελάνους στρατηγούς αλλάξαμε σχέδιο. Αφήσαμε στην άκρη την πρόταση του Φελίπε να ταξιδέψει με τους πρέσβεις στο Καράκας. Κι’ ακόμα , κάποια στιγμή φτάνει στ’ αυτιά μας η φήμη ότι οι πραξικοπηματίες προτείνουν να απελάσουν τον Τσάβες στην Κούβα. Κι εμείς αμέσως ανακοινώνουμε ότι, αν στείλουν τον Τσάβες εδώ, θα τον στείλουμε πίσω στη Βενεζουέλα με το πρώτο αεροπλάνο.
Η λαϊκή κινητοποίηση
Ιγνάσιο Ραμονέ: Πώς επιστρέφει ο Τσάβες στην εξουσία;
Φιντέλ Κάστρο: Κάποια στιγμή γίνεται ξανά μια επαφή με τον πρώτο στρατηγό με τον οποίο είχα μιλήσει και μ’ ενημερώνει ότι έχουν πια εντοπίσει τον Τσάβες, που βρίσκεται στο νησί Ορτσίλα. Συζητάμε ποιός είναι ο καλύτερος τρόπος για να τον σώσουν. με πολύ σεβασμό, του δίνω τρεις βασικές συμβουλές: διακριτικότητα, αποτελεσματικότητα, και πολύ ανώτερη δύναμη. Οι αλεξιπτωτιστές της βάσης του Μαρακάι, η καλύτερη μονάδα των βενεζουελάνικων Ενόπλων Δυνάμεων, πιστή στον Τσάβες, αναλαμβάνει τη διάσωση.
Στο μεταξύ, στο Καράκας, ο λαός έχει κινητοποιηθεί ζητώντας να γυρίσει ο Τσάβες, η προεδρική φρουρά έχει καταλάβει ξανά το Μιραφλόρες και απαιτεί και αυτή την επιστροφή του Προέδρου. Προχωρεί στην εκδίωξη των πραξικοπηματιών από το μέγαρο. Ο ίδιος ο Πέδρο Καρμόνα , πρόεδρος του συνδέσμου των εργοδοτών και συντομότατος σφετεριστής Πρόεδρος, σχεδόν συλλαμβάνεται εκεί μέσα στο μέγαρο. Τελικά, ξημερώματα πια της 14ης Απριλίου του 2002, έχοντας διασωθεί από τους πιστούς στρατιωτικούς ο Τσάβες φτάνει στο Μιραφλόρες εν μέσω λαϊκής αποθέωσης. Εγώ σχεδόν δεν κοιμήθηκα εκείνες τις δύο μέρες που κράτησε το πραξικόπημα στο Καράκας, αλλά άξιζε τον κόπο να βλέπεις πώς ένας λαός καθώς και μερικοί πατριώτες στρατιωτικοί υπερασπίστηκαν τη νομιμότητα. Δεν επαναλήφθηκε η τραγωδία της Χιλής…».
Περασμένες εποχές θα μπορούσε να πει κανείς. Πολλά μπορεί να άλλαξαν. Ένα όμως έμεινε ατόφιο και αναλλοίωτο, ιδιαίτερα στις σημερινές δύσκολες για τα λαϊκά κινήματα στιγμές: Η άγρια επιθετικότητα του ιμπεριαλισμού και της πλουτοκρατίας κάθε χώρας και η άρνηση του δικαιώματος ενός λαού να χαράξει το δρόμο ελεύθερα του. Αλλά και από την άλλη πλευρά το δίδαγμα ( όσο κι αν φαίνεται κοινότοπη αυτή η λέξη) πως ένας λαός αποφασισμένος με μια ηγεσία το ίδιο αποφασισμένη μπορεί να αντέξει και να νικήσει. Για να μην «επαναληφθεί η τραγωδία της Χιλής», όπως είπε και ο Φιντέλ…
