Χρειάζονται πολλά, τον κόσμο για ν’ αλλάξεις:
Οργή κι επιμονή. Γνώση κ’ αγανάκτηση.
Γρήγορη απόφαση, στόχαση βαθιά
ψυχρή υπομονή, κι ατέλειωτη καρτερία.
Κατανόηση της λεπτομέρειας και κατανόηση του συνόλου.
Μονάχα η πραγματικότητα μπορεί να μας μάθει πώς
την πραγματικότητα ν’ αλλάξουμε.
Το έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ, θεωρητικό και καλλιτεχνικό, παραμένει επίκαιρο στο σήμερα, ακριβώς όπως τη στιγμή που το έγραφε. Παραμένει επίκαιρο καθώς άνοιξε τον δρόμο για μια τέχνη που μέσα από τη διαμόρφωση κριτικής στάσης και σκέψης έχει σταθερό μέλημα και φροντίδα να βοηθήσει τους καταπιεσμένους, να τους οδηγήσει στα σωστά συμπεράσματα για τις αιτίες των δεινών τους και για τον τρόπο που θα μπορέσουν να τα εξαλείψουν.
Πλευρές αυτού του σπουδαίου έργου, δίνοντας έμφαση και στη μουσική που έγραψαν για έργα του οι σπουδαίοι Κουρτ Βάιλ και Χανς Αϊσλερ, θα φωτίσει η εκδήλωση που διοργανώνει η η Τομεακή Οργάνωση Καλλιτεχνών της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ σήμερα, στις 8.30 μ.μ., στην αίθουσα εκδηλώσεων του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» (Αγίου Γεωργίου 8, πλατεία Καρύτση) με τίτλο «Συνάντηση Μπρεχτ – Αϊσλερ – Βάιλ ενάντια σ’ έναν κόσμο γερασμένο».
Θα μιλήσει η Ελένη Μηλιαρονικολάκη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνη του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ.
Θα ακολουθήσει καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Σε αυτό οι Γιώργος Ιατρού και Γιώργος Σαμαρτζής θα ερμηνεύσουν, με συνοδεία πιάνου ή του μουσικού συνόλου, αποσπάσματα από:
«Die Dreigroschenoper« («Οπερα της Πεντάρας», των Μπέρτολτ Μπρεχτ – Κουρτ Βάιλ), «Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny» («Η άνοδος και η πτώση της πόλης του Μαχαγκόνι», των Μπ. Μπρεχτ – Κ. Βάιλ), «Die Rundkοpfe und die Spitzkοpfe» («Στρογγυλοκέφαλοι και Σουβλεροκέφαλοι», των Μπ. Μπρεχτ – Χανς Αϊσλερ).
Συμμετέχουν οι μουσικοί: Φλάουτα: Ana Chifu – Ελευθερία Πολογεώργη, Κλαρινέτα: Κώστας Τζέκος – Μαρία Σαρρή – Ειρήνη Αμανατιάδου, Σαξόφωνα: Φώτης Αθανασίου – Στέργιος Πολύζος, Φαγκότα: Δημήτρης Ντακοβάνος – Δημήτρης Κουφαλάκος, Τρομπέτες: Νίκος Σαρρής – Χριστίνα Καλαμπαλίκη, Τρομπόνι: Σταύρος Κλαβανίδης, Τούμπα: Κωνσταντίνος Ασλανίδης, Κρουστά: Παναγιώτης Ζιάβρας, Κιθάρα: Πτολεμαίος Αρμάος, Κοντραμπάσσο: Γιώργος Ρούλος, Πιάνο: Παναγιώτης Γιαννακάκης, Ακορντεόν: Χρήστος Ζερμπίνος. Υπό τη μουσική διεύθυνση του αρχιμουσικού Γιώργου Ζιάβρα
Καθοδηγώντας τη σκέψη του κοινού
Είναι κοινή παραδοχή πως το επικό θέατρο του Μπρεχτ άλλαξε ριζικά την τέχνη του θεάτρου και του έδωσε τη σύγχρονη μορφή του. Είναι λάθος όμως να συλλάβει κανείς αυτό το θέατρο απλά ως ένα σύνολο νέων τεχνικών, ακριβώς επειδή η ίδια τους η ύπαρξη είναι στενά δεμένη με την κοσμοθεωρία του.
Πέρα από την περίφημη αποστασιοποίηση ή το gestus σημαντικό ρόλο παίζουν και η μουσική και τα τραγούδια. «Καθήκον» τους δεν είναι να δημιουργούν ατμόσφαιρα, αλλά να σχολιάζουν και συμπεραίνουν, καθοδηγώντας τη σκέψη του κοινού στα σωστά συμπεράσματα. Η μουσική των παραστάσεων που έχουν γράψει κορυφαίοι συνεργάτες του Μπρεχτ – κυρίως ο Χανς Αϊσλερ και ο Κουρτ Βάιλ – έχει μείνει στην Ιστορία και ακούγεται μέχρι σήμερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «Alabama Song», που είχε γράψει ο Κουρτ Βάιλ για το «Μαχαγκόνι» και το διασκεύασαν αργότερα οι Doors και ο Ντέιβιντ Μπάουι μεταξύ άλλων.
Με τον Αϊσλερ…
Ο Χανς Αϊσλερ, ένας από τους σπουδαιότερους κομμουνιστές συνθέτες του περασμένου αιώνα, ήταν ο πιο στενός και μακροχρόνιος συνεργάτης του Μπέρτολτ Μπρεχτ.
Ο Αϊσλερ είχε την τύχη να σπουδάσει μουσική κοντά στον Αρνολντ Σένμπεργκ, έναν από τους ανθρώπους που άλλαξαν τη ροή της μουσικής του 20ού αιώνα, και γρήγορα έγινε ένας από τους αγαπημένους του μαθητές. Το 1925 μετακόμισε στο Βερολίνο, δουλεύοντας ως δάσκαλος πιάνου και γράφοντας τραγούδια για εργατικές χορωδίες. Την επόμενη χρονιά γνωρίζει τον Μπρεχτ και γίνεται μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου γράφει τραγούδια, χρησιμοποιώντας συνήθως στίχους από την ποίηση ή τα θεατρικά έργα του Μπρεχτ. Δημιουργίες αυτής της περιόδου είναι «Το μέτρο», «Η μάνα», «Οι στρογγυλοκέφαλοι και οι σουβλεροκέφαλοι», «Λένιν Ρέκβιεμ». Το 1932 μαζί με τον Μπρεχτ δημιουργούν την ταινία «Kuhle Wampe: Σε Ποιον Ανήκει ο Κόσμος» που χρηματοδοτήθηκε από το KPD, ώστε να καταδείξουν γιατί το καπιταλιστικό σύστημα ήταν υπεύθυνο για τη μαζική ανεργία, την πείνα και την εξαθλίωση που έπληξε εκατομμύρια Γερμανούς. Η ταινία τελειώνει με το «Τραγούδι της Αλληλεγγύης». Στα τέλη του 1934 γράφουν το «Τραγούδι της Ενότητας», το οποίο ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά το 1937, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου, από τον Ερνστ Μπους, που μαζί με τον Αϊσλερ πολεμούσαν στις Διεθνείς Ταξιαρχίες.
Το 1938, ο Αϊσλερ μετανάστευσε στην Αμερική με προσωρινή βίζα, ωστόσο το 1940 δόθηκε εντολή για τη σύλληψη και την απέλασή του. Λόγω ενός λάθους ξεπερνάει τον σκόπελο προσωρινά και βρίσκεται πάλι μαζί με τον Μπρεχτ, όπου το 1943 δημιουργούν την ταινία «Και οι Δήμιοι Πεθαίνουν!» σε σκηνοθεσία Φριτς Λανγκ και βρίσκεται υποψήφιος για Οσκαρ. Καταφέρνει να ζει αξιοπρεπώς συνθέτοντας μουσική για ταινίες. Μέχρι που το 1946, η διαβόητη Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, υπό τον γερουσιαστή Τζόζεφ ΜακΚάρθι, ανοίγει τον φάκελο των 600 σελίδων που είχε το όνομά του. Τον Μάρτιο του 1948 εκδιώχθηκε από τις ΗΠΑ.
Επόμενος σταθμός είναι η Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, όπου θα ζήσει τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του. «Μπορώ μόνο να φανταστώ τη θέση μου ως καλλιτέχνη σε εκείνο το μέρος της Γερμανίας όπου χτίζονται εκ νέου τα θεμέλια για τον σοσιαλισμό». Ηταν βασικός συνεργάτης του θρυλικού «Μπερλίνερ Ανσάμπλ», που ίδρυσε ο Μπρεχτ.
Πέθανε στις 6 Σεπτεμβρίου 1962, αφήνοντας πίσω του μια σπουδαία παρακαταθήκη τόσο με το πρωτοποριακό έργο του όσο και με τη ζωή του. «Προσπαθούσα από τα νιάτα μου να γράφω μουσική προς όφελος του σοσιαλισμού. Αυτό το έργο ήταν δύσκολο και συχνά γεμάτο αντιφάσεις. Αλλά φαίνεται να είναι το μόνο αξιόλογο έργο για τους καλλιτέχνες της εποχής μας».
…και τον Βάιλ
Η σχέση του Μπρεχτ με τον Βάιλ ξεκίνησε το 1926 στο Φεστιβάλ Νέας Μουσικής στο Μπάντεν – Μπάντεν, εκεί που συγκεντρωνόταν η νέα γενιά των Γερμανών συνθετών και ποιητών. Ο Μπρεχτ ήταν τότε 28 χρονών και ο Βάιλ 26, ενώ είχε ήδη στο ενεργητικό του όπερες και μουσικά θέματα.
Το 1927 παρουσίασαν την πρώτη τους δουλειά, «Το μικρό Μαχαγκόνι», ενώ το 1928 δημιουργούν την «Οπερα της Πεντάρας». Για το νέο έργο του ο Μπρεχτ δανείζεται το θέμα του από την «Οπερα του ζητιάνου» του Τζον Γκέι, που είχε γραφτεί το 1728. Η ιστορική πρεμιέρα δόθηκε στις 31 Αυγούστου 1928 στο Θέατρο του Βερολίνου – μια σειρά εξαιρετικών τραγουδιών που στο σύνολό τους γίνονται επιτυχίες. Τραγούδια όπως η «Τζένη των Πειρατών», «Το τραγούδι της Μπάρμπαρα», «Το τραγούδι των κανονιών», «Ο θάνατος του Μάκι του σουγιά», που ερμηνεύουν οι ηθοποιοί – τραγουδιστές (ανάμεσά τους η πρωτοεμφανιζόμενη και σπουδαία Λότε Λένια, σύζυγος του Κουρτ Βάιλ).
Το 1930, παρουσιάζεται με μεγάλη επιτυχία μια ακόμη σπουδαία δημιουργία τους, η επική όπερα «Ανοδος και πτώση της πόλης Μαχαγκόνι», έργο στο οποίο αποτυπώνεται η σύγκρουση του Μπρεχτ με την αστική κοινωνία. Οπως ο ίδιος έλεγε, η όπερα «έμεινε ζωντανή, παρά το πέρασμα του χρόνου, σαν ντοκιμαντέρ της εποχής του».
Με την άνοδο των ναζί οι δύο δημιουργοί εγκαταλείπουν τη Γερμανία. Τον Μάη του ’33 τα βιβλία του Μπρεχτ καίγονται στην πυρά. Την ίδια χρονιά στο θέατρο των Ηλυσίων Πεδίων ανεβαίνει ένας ακόμα «καρπός» της συνεργασίας τους, «Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα».
Πέθανε το 1950.
Τι κόσμο θέλουμε και έχουμε ανάγκη
Ο αρχιμουσικός Γιώργος Ζιάβρας μιλά για το μουσικό πρόγραμμα
Στο μουσικό σκέλος της εκδήλωσης θα παρουσιάσουμε αποσπάσματα από έργα του Μπέρτολτ Μπρεχτ, καρπούς της μακρόχρονης συνεργασίας του με τους Γερμανούς συνθέτες Κουρτ Βάιλ και Χανς Αϊσλερ.
Θα παρουσιάσουμε την αυθεντική εκδοχή της σουίτας που έγραψε ο Κουρτ Βάιλ, χρησιμοποιώντας τα πιο διάσημα μοτίβα της «Οπερας της Πεντάρας». Ο Βάιλ έγραψε τη σουίτα σε πρώτη φάση για μπάντα ξύλινων και χάλκινων πνευστών, με προσθήκη μπάντζο και πιάνου, και σε δεύτερη φάση για μεγάλη ορχήστρα. Επίσης, θα παρουσιάσουμε απόσπασμα από την «Ανοδο και Πτώση της Πόλης Μαχαγκόνι», πάλι σε μουσική Κ. Βάιλ. Σειρά παίρνουν τραγούδια από το έργο «Οι Στρογγυλοκέφαλοι και οι Σουβλεροκέφαλοι», που έγραψαν οι Μπρεχτ και Αϊσλερ το 1932. Μια εξαιρετικά τραβηγμένη μορφή «κοινωνικού αυτοματισμού», σε σημείο γκροτέσκο και φάρσας, όπου ο κόσμος αντί να χωρίζεται σε πλούσιους και φτωχούς χωρίζεται σε στρογγυλοκέφαλους και οι σουβλεροκέφαλους, όπου οι σουβλεροκέφαλοι φταίνε για όλα και «χρωστάνε» στους στρογγυλοκέφαλους… Βεβαίως θα παιχτούν κι άλλα τραγούδια από το μεγάλο ρεπερτόριο που έχει ο Μπρεχτ με τους Βάιλ και Αϊσλερ.
Το ΚΚΕ έχει φροντίσει να βρει εξαιρετικούς μουσικούς και συντελεστές για την παράσταση. Στην εκδήλωση θα τραγουδήσουν ο Γιώργος Σαμαρτζής, παλαίμαχος στη Λυρική Σκηνή και στη χορωδία της, και ο Γιώργος Ιατρού από τη νέα γενιά, ένας καταπληκτικός βαρύτονος, με μεγάλη καριέρα στο εξωτερικό, ο οποίος τα τελευταία δύο χρόνια εμφανίζεται περισσότερο στην Ελλάδα και είμαστε τυχεροί που βρήκε τον χρόνο να συμμετάσχει στην εκδήλωση.
Με το έργο του ο Μπρεχτ κατάφερε να καταγγείλει με σαρκασμό και μεγάλη έμπνευση το τι συνέβαινε… Κι όμως, σχεδόν 100 χρόνια μετά, συζητάμε πάλι τα ίδια.
Εγώ προσωπικά δεν ξέρω αν εμπιστεύομαι κάποιον άλλον εκτός από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας να πιάσει τον Μπρεχτ στην Ελλάδα. Το έργο του Μπρεχτ είναι σύμφυτο με την ταυτότητά του. Είναι πολύ σημαντικό να αναδεικνύεται το έργο του Μπρεχτ και να γίνονται τέτοιες εκδηλώσεις, γιατί, δυστυχώς, ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα το μουσικό έργο των Μπρεχτ, Βάιλ και Αϊσλερ παίζεται σπανιότατα. Αν και αναμένεται από την ΕΛΣ ένα έργο του τον Απρίλη, είναι σημαντικό ότι το ΚΚΕ μπαίνει σε αυτήν τη διαδικασία, ώστε να γνωρίσουν περισσότεροι αυτό το έργο των τριών αυτών καλλιτεχνών και παράλληλα να συνδεθούν με το τι λέει και πρεσβεύει το Κόμμα, με το τι κόσμο θέλουμε και έχουμε ανάγκη…
Από rizospastis.gr
