Πριν από μερικά χρόνια βρέθηκα σε ένα ταξί, στο Κόρκ, στο νότο της Ιρλανδίας. Ο οδηγός που τον έλεγαν Kieran και ήταν γύρω στα εξήντα, είχε διάθεση για συζήτηση και άρπαξα την ευκαιρία αφού πάντα πίστευα ότι ανακαλύπτεις καλύτερα την πραγματικότητα ενός τόπου που επισκέπτεσαι για λίγες ώρες ή ημέρες αν μιλήσεις με τους απλούς ανθρώπους που ζουν και εργάζονται εκεί. Μετά από τις απαραίτητες πληροφορίες για την διαδρομή, ξεκίνησε να μου διηγείται την ιστορία του. Είχε λοιπόν τέσσερις κόρες που τις μεγάλωσε δουλεύοντας μόνο εκείνος, καθώς η γυναίκα του φρόντιζε τις υποχρεώσεις του σπιτικού. Δεν ήταν φυσικά πλούσιοι, αλλά καμάρωνε που καταφέρανε να τις αναθρέψουν χωρίς ελλείψεις και να τις βοηθήσουν να σπουδάσουν. Οι κόρες του ήταν πια παντρεμένες και είχε δει εγγόνια από όλες. Το παράπονό του ήταν πως σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, η ζωή τους δεν έχει αλλάξει και πολύ. Εκείνος συνεχίζει να δουλεύει όπως τότε, ενώ η γυναίκα του “πήρε προαγωγή” όπως έλεγε, με το ιρλανδικό χιούμορ του, και μεγαλώνει πια πέντε εγγόνια, καθώς οι κόρες του δουλεύουν με ελαστικά ωράρια, όπως και οι άντρες τους, και δυσκολεύονται να τα φέρουν βόλτα. Παρόμοιες ιστορίες ήρθαν στο μυαλό μου και από την Ελλάδα. Αυτή την ιστορία θα μπορούσε να τη διηγηθεί και κάποιος συνομήλικος του Kieran στην Ιταλία, την Κύπρο, ακόμα και την Γερμανία. Γιατί πίσω από τους αριθμούς και την ανάπτυξη που μας περιγράφουν, οι άνθρωποι δεν απολαμβάνουν αυτή την ευημερία. Κάθε άλλο. Η οικονομική ανισότητα εντείνεται συνεχώς σε όλη την Ευρώπη.
Η οικονομική και η κοινωνική ανισότητα, δεν είναι μια μακρινή αφηρημένη έννοια που παρατηρείται σε μεμονωμένες περιπτώσεις, όπως πρόσφατα στη Χιλή, που έχει βιώσει απόλυτα τα αποτελέσματα των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών του Πινοσέτ και των οικονομολόγων της σχολής του Σικάγο. Ούτε είναι φαινόμενα που έκαναν την εμφάνισή τους σήμερα όπου σύμφωνα ακόμα και με τους υπέρμαχους του καπιταλισμού, το σύστημα διέρχεται κρίση και αντιμετωπίζει αδιέξοδα. Βρίσκονταν πάντα εδώ και δεν έφυγαν ποτέ. Ζώντας στα πλαίσια του άκρατου νεοφιλελεύθερου μορφώματος που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση, στρουθοκαμηλίζει όποιος δεν βλέπει την πραγματικότητα.
Η ομαδοποίηση μέσω αρχέτυπων, εκφρασμένων αριθμητικά με λογικές μέσων όρων, ισοπεδώνει τις έννοιες και οδηγεί στη λήθη μιας υπαρκτής διαφορετικότητας. Όλοι οι άνθρωποι, αν και βιολογικά όμοιοι, ακόμα και εντός της ταξικής τους θέσης δεν είναι ίσοι απέναντι στη φύση όταν είναι ενταγμένοι σε μία κοινωνία που έχει προκαθορίσει τις οικονομικές σχέσεις με τον τρόπο που είναι σήμερα. Ακόμα και στη θεωρητικά ιδεώδη καπιταλιστική κοινωνική διάρθρωση, εκεί όπου όλοι λαμβάνουν ευκαιρίες, αυτές δεν θα μπορούσαν να είναι ίσες. Είναι προφανές ότι ποιοτικά δεν θα ήταν ίδιες, αλλά ακόμα πιο εμφανώς θα διέφεραν ποσοτικά. Σε αυτή την ιδεώδη θεωρητική διάρθρωση, κάποιοι θα είχαν το δικαίωμα να αποτύχουν, ακόμα και παραπάνω από μία φορά. Στην πράξη όμως μιλάμε για μια ουτοπία. Μία αντίφαση που είναι μπροστά μας καθημερινά σε όλη την πορεία της ζωής μας.
Όμως ο καπιταλισμός και η οικονομία της ελεύθερης αγοράς κάθε άλλο παρά προσεγγίζει το παραπάνω θεωρητικό πρότυπο. Η μακρινή Χιλή φανερώνει με εμφατικό τρόπο το πραγματικό σκληρό πρόσωπο του καπιταλισμού. Αν και αυτό συμβαίνει χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά μας, στην άλλη άκρη του κόσμου και όχι στη γειτονιά μας, είναι πλέον ορατό ότι οι αντιθέσεις οξύνονται με διαφορετική ταχύτητα και οδηγούν σε σπασμωδικές αντιδράσεις. Η ιστορία δεν βρίσκεται στο τέλος της, και οι αντιφάσεις που εντοπίζονται δεν είναι απλά κάποιες ατέλειες στον καμβά ενός αριστουργήματος. Αν υπάρχει κάποια εναλλακτική, εκείνη δεν βρίσκεται στις ριπές που δεχόμαστε καθημερινά από τα δελτία ειδήσεων στην απλή “καθομιλουμένη” γλώσσα. Δεν έχει απομείνει χρόνος για βαθύτερες αναζητήσεις για εκείνον που προσπαθεί να επιβιώσει, ακροβατώντας ανάμεσα σε δύο κόσμους. Τον κόσμο όπως του παρουσιάζεται όπου κλείνει τα μάτια και ονειρεύεται μία ζωή που ποτέ δεν θα αποκτήσει, ικανοποιημένος σε περιστασιακά από ευκαιριακές απολαύσεις ξένες με τις ανάγκες του, και τον άλλο κόσμο, τον πραγματικό, όπου παλεύει καθημερινά για όσα θα έπρεπε να είναι αυτονόητα και απολύτως εφικτά. Ίσως για έναν κόσμο που καταλάβαν ότι δικαιούνται εκεί κάτω, στη Χιλή.
Θα οδηγήσουν όμως οι αντιδράσεις αυτές σε κάποιο αποτέλεσμα; Θα αλλάξει η ζωή τόσων ανθρώπων που εξεγέρθηκαν ζητώντας μια καλύτερη ζωή; Το ερώτημα αυτό μπορεί να απαντηθεί μόνο αναδιατυπώνοντάς το ως εξής: Θα αλλάξουν οι σχέσεις παραγωγής στη Χιλή, ώστε ο πραγματικός πλούτος να επιστρέφει σε εκείνους που τον παράγουν και πραγματικά τους ανήκει; Αν η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι καταφατική, τότε θα είναι σίγουρα καταφατική και για τα προηγούμενα. Όσο θεραπεύονται τα συμπτώματα της ασθένειας και όχι η ασθένεια καθεαυτή, απλά ανακουφίζεται ο ασθενής από τον πόνο. Τις περισσότερες φορές όμως, η ασθένεια που μένει χωρίς να αντιμετωπίζεται, συνεχίζει την κλιμάκωσή της και πολλές φορές τα συμπτώματα επιστρέφουν εντονότερα ή ο ασθενής καταλήγει. Οι αντιδράσεις στη Χιλή, ή και πρόσφατα κοντά μας στη Γαλλία με τα κίτρινα γιλέκα, είναι καταδικασμένες όταν ο προσανατολισμός και η στρατηγική τους δεν προσδοκούν σε ρήξεις και ανατροπές με το κατεστημένο, αλλά μπορούν να εκτονωθούν με μερικές παροχές-ψίχουλα και κινήσεις εντυπωσιασμού εκ μέρους των κυβερνώντων που αναιρούνται εύκολα με αντιρροπιστικές πολιτικές. Και τότε, τα συμπτώματα της ασθένειας απαλύνονται αλλά η ασθένεια θεριεύει.
Και τότε ο Kieran θα συνεχίζει να δουλεύει στα γεράματα για να στηρίξει τις κόρες του με τα ελαστικά ωράρια απασχόλησης και μεθαύριο τα εγγόνια του που θα φεύγουν μετανάστες ή στρατιώτες σε κάποια “ειρηνευτική αποστολή” σε κάποια γωνιά του πλανήτη, για πολέμους που κάνουν άλλοι.
