Οι άθλιες συνθήκες ζωής και εργασίας των ανθρακωρύχων, στα ορυχεία της Αμερικής, την περίοδο 1890 – 1930, οδήγησαν σε μεγάλες αγωνιστικές εργατικές εξεγέρσεις, που στην κορύφωσή τους, το 1914, πήραν τη μορφή της ένοπλης ταξικής αναμέτρησης. Οι Ελληνες ανθρακωρύχοι, ξεριζωμένοι από τον τόπο τους από την σκληρή πραγματικότητα μιας χρεωκοπημένης Ελλάδας και με τις ψεύτικες υποσχέσεις των δουλεμπόρων της εποχής, είχαν καταλήξει στο μακρινό Κολοράντο να δουλεύουν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες στα ορυχεία του Ροκφέλερ και του συναφιού του.
Στις 23 Σεπτέμβρη του 1913 ξεσπάει μια τεράστια απεργία του συνδικάτου Ενωμένων Ανθρακωρύχων Αμερικής (United Mine Workers of America). Στο Νότιο Κολοράντο, με κέντρο την πόλη Λάντλου (Ludlow), οι Ελληνες μαζί με εργάτες από 32 άλλες εθνότητες, συμμετέχουν καθολικά στην απεργία. 13.000 ανθρακωρύχοι παραλύουν τη λειτουργία των ορυχείων. Οι απεργοί, ανάμεσα στα άλλα, διεκδικούν:
- Την καθιέρωση του οκτάωρου (αντί του 12ωρου).
- Την αναγνώριση του συνδικάτου τους.
- Την δυνατότητα να πηγαίνουν σε όποιον γιατρό επιθυμούσαν και όχι στους γιατρούς της εταιρίας.
- Το δικαίωμα να ψωνίζουν από όποιο κατάστημα προτιμούσαν οι ίδιοι, κι όχι από τα καταστήματα της εταιρίας.
- Την κατάργηση του script (η πληρωμή τους δεν γίνονταν σε εθνικό νόμισμα αλλά σε εναλλακτικό νόμισμα της εταιρίας με το οποία μπορούσαν να ψωνίσουν μόνο από τα καταστήματα της εταιρίας)
- Την αυστηρή εφαρμογή των νόμων της Πολιτείας του Κολοράντο όσον αφορά την ασφάλεια των ορυχείων
- Την εφαρμογή των νόμων που αφορούσαν το σύστημα φρουρών της εταιρείας, οι οποίοι είχαν τους εργατικούς καταυλισμούς σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Η Δευτέρα 20 Απρίλη του 1914 έμεινε στην ιστορία του αμερικάνικου εργατικού κινήματος σαν «η Σφαγή του Λάντλοου». Ηταν Δευτέρα του Πάσχα. Στον καταυλισμό των απεργών οι περισσότεροι κοιμούνταν αφού την προηγούμενη γιόρτασαν το ελληνικό Πάσχα. Τρεις ένοπλοι φρουροί της εταιρίας εμφανίστηκαν στο καταυλισμό και απαίτησαν να τους παραδοθούν δυο Ιταλοί συνδικαλιστές. Οι απεργοί αρνήθηκαν. Ο αρχηγός του καταυλισμού των απεργών, ο Λούις Τίκας (ο Ελληνας Ηλίας Σπαντιδάκης από το Ρέθυμνο της Κρήτης) φεύγει για να συναντηθεί με τον ταγματάρχη της Εθνοφρουράς του Κολοράντο Πάτρικ Τζ. Χάμροκ στο σιδηροδρομικό σταθμό στο χωριό Λούντλοου, 800 μέτρα πιο μακριά. Κι ενώ η συνάντηση του Τίκα με τον ταγματάρχη προχωρούσε, η πολιτειακή Εθνοφρουρά μαζί με τους ένοπλους φρουρούς της εταιρίας, επιτέθηκε στον καταυλισμό και ακολούθησε σφαγή.
Οι μάχες μαίνονταν όλη την ημέρα. Η πολιτοφυλακή ενισχύθηκε αργότερα το απόγευμα με ναρκοφύλακες. Το σούρουπο ένα διερχόμενο εμπορευματικό τρένο σταμάτησε στις γραμμές ανάμεσα στα πολυβόλα των εθνοφρουρών και τις σκηνές των απεργών, επιτρέποντας σε πολλούς από τους ανθρακωρύχους και τις οικογένειές τους να αποδράσουν προς μια προεξοχή λόφων στα ανατολικά που ονομάζεται Black Hills.
Στις 7 μ.μ., ο καταυλισμός παραδόθηκε στις φλόγες. Η πολιτοφυλακή κατέβηκε και άρχισε το ψάξιμο και το πλιάτσικο.
Ο Λούις Τίκας είχε παραμείνει στο στρατόπεδο όλη την ημέρα και ήταν ακόμα εκεί όταν ξέσπασε η φωτιά. Αυτός και δύο άλλοι άνδρες συνελήφθησαν από την πολιτοφυλακή. Ο Τίκας και ο υπολοχαγός Καρλ Λίντερφελτ, ο διοικητής του ενός από τους δύο λόχους της εθνοφρουράς, είχαν έρθει αντιμέτωποι πολλές φορές τους προηγούμενους μήνες.
Ενώ δύο πολιτοφύλακες κρατούσαν τον Τίκα, ο Λίντερφελτ έσπασε το κοντάκι του όπλου του πάνω στο κεφάλι του. Ο Λούις Τίκας και οι άλλοι δύο αιχμάλωτοι ανθρακωρύχοι βρέθηκαν αργότερα νεκροί. Ο Τίκας είχε πυροβοληθεί στην πλάτη. Τα σώματά τους κείτονταν κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών του Κολοράντο και του νότιου σιδηροδρόμου για τρεις ημέρες μπροστά σε διερχόμενα τρένα. Οι αξιωματικοί της πολιτοφυλακής δεν επέτρεπαν στους ανθρακωρύχους να πάρουν τα πτώματα μέχρι που ένας ντόπιος μέλος του σιδηροδρομικού συνδικάτου απαίτησε να τους πάρουν για ταφή.
Κατά τη διάρκεια της μάχης, τέσσερις γυναίκες και 11 παιδιά κρύφτηκαν σε ένα λάκκο κάτω από μια σκηνή, όπου παγιδεύτηκαν όταν η σκηνή από πάνω τους πυρπολήθηκε. Δύο από τις γυναίκες και όλα τα παιδιά σκοτώθηκαν. 20 γυναικόπαιδα και δυο συνδικαλιστές έπεσαν νεκροί.
Για τα γεγονότα εκείνης της Δευτέρας 20 Απρίλη 1914, για τη Σφαγή του Λάντλοου, καταδικάστηκε για φόνο ένας από τους ηγέτες της απεργίας, ο John R. Lawson, αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο του Κολοράντο τελικά ανέτρεψε την καταδίκη.
Είκοσι δύο εθνοφύλακες, ανάμεσά τους 10 αξιωματικοί, οδηγήθηκαν στο στρατοδικείο . Ο Λίντερφελτ θεωρήθηκε υπεύθυνος για τους θανάτους του Τίκα και άλλων απεργών που τα πτώματά τους φανέρωναν ότι εκτελέστηκαν, αλλά τελικά αυτός και όλοι οι άλλοι αθωώθηκαν.
Ο «Πόλεμος των Δέκα Ημερών» — η ένοπλη εξέγερση
Μετά τη Σφαγή ξέσπασε η μεγάλη ένοπλη εξέγερση, που αποκαλέστηκε «Πόλεμος των Δέκα Ημερών». Μέσα σε λίγες μέρες, ο αντάρτικος στρατός του συνδικάτου, κυρίως Έλληνες και Ιταλοί απεργοί, έτρεψε σε φυγή την Εθνοφρουρά και κατέλαβε ολόκληρο το Νότιο Κολοράντο. Όλες οι πηγές της εποχής μαρτυρούν πως οι Έλληνες, στην πλειοψηφία τους ετοιμοπόλεμοι Κρητικοί, με εμπειρία στον ανταρτοπόλεμο, ήταν η κύρια αιτία της στρατιωτικής υπεροχής των απεργών. Για να αποκατασταθεί η εξουσία του Κυβερνήτη του Κολοράντο μέσα στην ίδια του την πολιτεία, η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγκάστηκε να στείλει τον Ομοσπονδιακό Στρατό σαν ειρηνευτική δύναμη.
Η ιστορία αυτής της εξέγερσης αποσιωπήθηκε για πολλούς λόγους. Ο Ροκφέλερ έριξε πολλά εκατομμύρια στα μέσα ενημέρωσης για να αποκατασταθεί η εικόνα του στην κοινή γνώμη. Η πολιτεία αμήχανη από την στρατιωτική ήττα προτίμησε κι αυτή να την ξεχάσει. Και τέλος, οι ίδιοι οι απεργοί απέφευγαν να μιλούν για τα γεγονότα φοβούμενοι τις διώξεις για αυτούς και τις οικογένειές τους.
«LUDLOW οι Ελληνες στους Πολέμους του Ανθρακα»
Τον Μάρτη του 2016, παρουσιάστηκε στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, η εξαιρετική κινηματογραφική δουλειά του Λεωνίδα Βαρδαρού «LUDLOW οι Ελληνες στους Πολέμους του Ανθρακα», η οποία τιμήθηκε με το βραβείο της Βουλής «Ανθρώπινες Αξίες» στην ενότητα «Καταγραφή της Μνήμης». Η διεύθυνση παραγωγής έγινε από τα μέλη της Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας«Αποστόλης Μπερδεμπές».
Η ταινία ανέβηκε στο Vimeo, ελεύθερα για τους φίλους της, ευγενική προσφορά της Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Αποστόλης Μπερδεμπές», τον Ιούνιο 2018.
Μπορείτε να την παρακολουθήσετε εδώ:
Ενα ντοκιμαντέρ πλούσιο σε ενημερωτικό υλικό, καλογυρισμένο, κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον. Η έρευνα για το ντοκιμαντέρ ξεκίνησε με τις μαρτυρίες των απογόνων των αγωνιστών του Λάντλοου και τις ιστορίες σημερινών κατοίκων της περιοχής που κρατούν ζωντανή την προφορική παράδοση. Ακολούθησαν πολύωρες συζητήσεις με ιστορικούς, καθηγητές και μελετητές, συνδικαλιστές, δημοσιογράφους και συγγραφείς που ασχολούνται με το θέμα. Η τεκμηρίωση στηρίζεται σε αρχειακό υλικό – φωτογραφίες, βίντεο, έντυπα, εφημερίδες, τραγούδια – σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στις ΗΠΑ.
