Υπάρχουν άνθρωποι στη ζωή μας που μας καθορίζουν, χωρίς οι ίδιοι να το επιδιώκουν. Στη δική μου ζωή (ας μου επιτραπεί να γράψω σε πρώτο πρόσωπο) ο Γιώργος Μανιάτης, ήταν-είναι ένας τέτοιος άνθρωπος.
Πρώτη γνωριμία, όπως και για πολλούς από τους φοιτητές του, στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθήνας, όπου δίδασκε. Όσοι παρακολούθησαν τα μαθήματα του αντιλαμβάνονται ότι ο Γιώργος Μανιάτης κατάφερνε να είναι, παράλληλα, ένας δάσκαλος που είχε τον σεβασμό των φοιτητών του, κι ένας συνομιλητής που δεν χρησιμοποιούσε την έδρα για να «κυριαρχήσει». Αντίθετα, ο τρόπος και το περιεχόμενο της διδασκαλίας του άφηνε πάντα ουσιαστικούς προβληματισμούς, φιλοσοφικούς, ιδεολογικούς, αισθητικούς, που ακόμα και χρόνια μετά «έσκαγαν» στην πορεία της ζωής.
Είχα την τύχη, χρόνια μετά από το πανεπιστήμιο, να ξαναβρώ τον Γιώργο Μανιάτη. Η ανταπόκριση του ήταν εκείνη που γνωρίζουν όλοι οι παλιοί φοιτητές του, οι οποίοι τον έψαξαν ξανά για ζητήματα σπουδών: Μια ισότιμη πνευματική επικοινωνία μαζί με τη βοήθεια του δασκάλου που σου άνοιγε ορίζοντες.
Οι σποραδικές συναντήσεις με τον Γιώργο Μανιάτη έγιναν συχνότερες. Οι συζητήσεις αποκτούσαν μια έκταση που περιείχε ιδεολογικά, φιλοσοφικά και αισθητικά ζητήματα κι έφταναν μέχρι τον (αγαπημένο του) Ολυμπιακό και τα πιο καθημερινά θέματα. Ο Γιώργος Μανιάτης, παρά τον πλούτο της γνώσης του και την υψηλή διαλεκτική της σκέψης του, επέμενε στο φυσιολογικό: Να συμπεριφέρεται και να στέκεται με το καμάρι του «κανονικού ανθρώπου».
Η θλίψη για την απώλεια του Γιώργου (δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη την κουβέντα που μου είπε με τόσο απλό τρόπο – «είμαστε φίλοι») είναι αβάσταχτη για πολλούς ανθρώπους που τον γνώρισαν. Το ίδιο και για μένα.
Μόνη «παρηγοριά» είναι ότι ακόμα και η απώλεια δεν στερεί κάτι που έτσι κι αλλιώς συνέβαινε: Παραμένει, δηλαδή, η εσωτερική επικοινωνία, η συνομιλία και ο διάλογος, με το σύνολο της προσωπικότητας του, με τις κουβέντες που κάναμε, με τα κείμενα του. Η διαδικασία αυτή λειτουργούσε και θα λειτουργεί με τον «απόλυτο όρο» του Γιώργου (που ποτέ δεν τον έλεγε αλλά το καταλάβαινες από τη συναστροφή μαζί του): Η διαφωνία κι ο προβληματισμός – πάντα ισότιμα – να είναι κάτι τόσο φυσιολογικό και αναγκαίο, να είναι κάτι απαραίτητο για τη διαλεκτική αντιμετώπιση των πραγμάτων και τελικά της ίδιας της ζωής.
«Δεν καθορίζει η συνείδηση τη ζωή, αλλά η ζωή καθορίζει τη συνείδηση» έγραφαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς, στη «Γερμανική Ιδεολογία». Με τον Γιώργο μπόρεσα να αντιληφθώ το φιλοσοφικό,ιδεολογικό, πολιτικό και υπαρξιακό βάθος του περιεχομένου αυτής της πυκνής φράσης.
Ο ίδιος ο Γιώργος, άλλωστε, μέσα (και) από τα κείμενα του κατάφερνε να μας φέρνει ακόμα πιο κοντά με τον μαρξισμό:
«Σύμφωνα με το διαλεκτικό υλισμό το περιεχόμενο και η μορφή αποτελούν μια διαλεκτική ενότητα. Είναι δύο αδιαχώριστες όψεις ενός φαινομένου και δεν μπορεί να απομονωθεί η μια από την άλλη.
Το περιεχόμενο συνιστά την ουσία ενός φαινομένου και η μορφή και η έκφραση την εσωτερική του δομή (δε θα πρέπει να θεωρηθεί η μορφή σαν επιφανειακή απεικόνιση του περιεχομένου). Για το διαλεκτικό υλισμό, η διαλεκτική ενότητα μορφής – περιεχομένου δεν αποτελεί ταυτότητα – σ’ αυτή την περίπτωση δε θα είχαμε διαλεκτική σχέση, αλλά μεταφυσική ταύτιση.
Η μορφή και το περιεχόμενο είναι στοιχεία μιας ενότητας που επιδρούν το ένα με το άλλο και ταυτόχρονα διατηρούν τη σχετική τους ανεξαρτησία. Καθοριστικότερο σε τελευταία ανάλυση σε αυτή τη σχέση είναι το περιεχόμενο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορεί να απολυτοποιηθεί, μηχανιστικά σαν μοναδικός και κατ’ εξοχήν πόλος της σχέσης.
Ιδιαίτερα στην περιοχή της τέχνης μηχανιστικές απολυτοποιήσεις και σχηματοποιήσεις ενός ή άλλου στοιχείου οδηγούν σε διαστρέβλωση της ουσίας του καλλιτεχνικού φαινομένου, σε υποβάθμιση ή άρνηση της ίδιας της τέχνης. Περιεχόμενο και μορφή αντανακλώνται στη συνείδηση από την αντικειμενική πραγματικότητα, όχι με μηχανιστικό υλιστικό τρόπο, αλλά σύμφωνα με τη διαλεκτική έννοια της αντανάκλασης» (Γιώργος Μανιάτης , «Ο φορμαλισμός στην αστική τέχνη και αισθητική», Πρακτικά του συμποσίου «Τέχνη και Ιδεολογία» του ΚΣ της ΚΝΕ και της Πολιτιστικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ (Απρίλιος 1983), Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1984, σ. 119 -120).
