Με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο προβάλει στη σελίδα του στο facebook, απόσπασμα από το επεισόδιο της σειράς «Αυτοί που Τόλμησαν/Γιάννης Μηλιάδης» (παραγωγής COSMOTE TV), σε σκηνοθεσία του Βασίλη Κοσμόπουλου, όπου παρουσιάζονται συγκλονιστικά φωτογραφικά στιγμιότυπα από τη απόκρυψη των εκθεμάτων του Μουσείου.
Hταν 11 Νοέμβρη 1940, όταν έφτασε σε όλα τα μουσεία επιστολή με τίτλο «Γενικαί τεχνικαί οδηγίαι για την προστασία των αρχαίων των διαφόρων μουσείων από τους εναερίους κινδύνους».
«Δυστυχώς ήλθε ο πόλεμος και οι Έλληνες αρχαιολόγοι υπέστησαν τη σκληρή δοκιμασία να ξηλώσουν οι ίδιοι με τα χέρια τους τα Μουσεία μας δια να κρύψουν και διαφυλάξουν τα αρχαία από τους κινδύνους του πολέμου», έλεγε ο Εφορος Αρχαιοτήτων Γ. Μηλιάδης, σε ραδιοφωνική συνέντευξη το 1953.
Οι οδηγίες πρότειναν δυο τρόπους: Ο ένας να καλυφτούν τα αγάλματα με σάκους γεμάτους με άμμο, αφού κλειστούν σε ξύλινα πλαίσια, και ο δεύτερος που τελικά προτιμήθηκε, ήταν να ασφαλιστούν τα αγάλματα και να θαφτούν στο πάτωμα της αίθουσας ή στην αυλή του μουσείου ή σε αυλές και υπόγεια δημόσιων ιδρυμάτων.
Σε όλα τα Μουσεία σχηματίστηκαν Επιτροπές Απόκρυψης και Ασφάλισης Αρχαιοτήτων από δικαστικούς και αρχαιολόγους , που με τους φύλακες των μουσείων και των αρχαιολογικών τόπων, τους τεχνίτες των μουσείων, τους εργάτες μερικούς εθελοντές φοιτητές και λίγους ξένους αρχαιολόγους ρίχτηκαν με αυταπάρνηση στον αγώνα για τη διάσωση του πολιτιστικού μας πλούτου.
Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο συστάθηκε μια Επιτροπή Απόκρυψης και Ασφάλισης των εκθεμάτων, με υπουργική απόφαση, με επικεφαλής τρεις Αρεοπαγίτες και μέλη τον γραμματέα της Αρχαιολογικής Εταιρείας Γεώργιο Οικονόμο, τον προσωρινό διευθυντή του μουσείου Αναστάσιο Ορλάνδο, τον καθηγητή Σπυρίδωνα Μαρινάτο, τους εφόρους Γιάννη Μηλιάδη (ο μετέπειτα Εθνοσύμβουλος στην Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), και η Σέμνη Παπασπυρίδη -Καρούζου, την επιμελήτρια Ιωάννα Κωνσταντίνου και ορισμένους μηχανικούς και αρχιτέκτονες του υπουργείου. Στην ομάδα προστέθηκαν και εθελοντές, όπως ο διευθυντής του Αυστριακού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Otto Walter, ο Βρετανός αρχαιολόγος Allan Wace και o ακαδημαϊκός Σπύρος Ιακωβίδης, που ήταν τότε πρωτοετής φοιτητής Αρχαιολογίας.
Όταν οι Γερμανοί κατακτητές επισκέφτηκαν τον χώρο στις 28 Απρίλη 1941 αντίκρισαν τις άδειες αίθουσες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Οι προθήκες άδειες, τα αγάλματα άφαντα. Στις επίμονες ερωτήσεις των Ναζί για το που βρίσκονται τα εκθέματα έπαιρναν την μονότονη απάντηση των αρχαιολόγων: «Τα αρχαία είναι θαμμένα στη γη».
Μετά την απελεύθερωση η αγωνία των αρχαιολόγων ήταν μεγάλη… «Τί είχε γίνει κάτω από το παχύ στρώμα της άμμου, σε ποια κατάσταση βρίσκονταν τα θαμμένα γλυπτά…»
Ο Γιώργος Σεφέρης περιγράφει τις στιγμές της αποκάλυψης όταν τελείωσε ο πόλεμος:
«Τρίτη 4 Ιουνίου 1946
Το μεσημέρι στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Ξεθάβουν τώρα – άλλα σε κάσες και άλλα γυμνά κατάσαρκα μέσα στο χώμα – τα αγάλματα. Σε μια από τις παλιές μεγάλες αίθουσες, γνώριμες από τα μαθητικά μας χρόνια με τη στεγνή όψη που έφερνε κάπως προς τη βαρετή δημόσια βιβλιοθήκη, οι εργάτες δουλεύουν με φτυάρια και με αξίνες. Το δάπεδο, αν δεν κοίταζες τη στέγη, τα παράθυρα και τους τοίχους με τις χρυσές επιγραφές, θα μπορούσε να ήταν ένας όποιος τόπος ανασκαφών. Τα αγάλματα βυθισμένα ακόμη στη γης, φαινόντουσαν από τη μέση και πάνω γυμνά, φυτεμένα στην τύχη. …Ήταν ένας αναστάσιμος χορός αναδυομένων, μια δευτέρα παρουσία σωμάτων που σου έδινε μια παλαβή χαρά.»
Δείτε το απόσπασμα της ταινίας:
***
