Διαβάστε όλα τα κείμενα του φακέλου – αφιερώματος του «Ημεροδρόμου» «Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο» ΕΔΩ
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ
1 Νόθο δημοψήφισμα για την επάνοδο στο θρόνο του Γεωργίου Β΄. Τα επίσημα αποτελέσματα όπως ανακοινώθηκαν από την κυβέρνηση Τσαλδάρη: Εγγεγραμμένοι εκλογείς 1.921.725. Σύνολο ψηφισάντων 1.664.920. Έγκυρα ψηφοδέλτια 1.661.060. Υπέρ της επιστροφής του βασιλιά 1.136.289. Κατά της επιστροφής του βασιλιά 524.771.
3 Προσφυγή της Ουκρανίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας για το «ελληνικό ζήτημα».
5 Η ΚΕ του ΕΑΜ χαρακτηρίζει νόθο, άκυρο και ανύπαρκτο το δημοψήφισμα και ζητά συγκρότηση «κυβέρνησης των κομμάτων που αποδέχονται τη λαϊκή κυριαρχία» καθώς και «εκλογές για Συντακτική Συνέλευση».
11 Το ΠΓ του ΚΚΕ με ανακοίνωσή του «αποκρούει αποφασιστικά την κατηγορία, ότι το ΚΚΕ ανασυσταίνει τον ΕΛΑΣ, δημιουργεί λεύτερες περιοχές με κυβέρνηση στο βουνό κλπ.», σημειώνει ότι «όλα αυτά είναι επινοήσεις και εφευρέσεις της κυβέρνησης που της χρειάζονται για να χτυπήσει το λαϊκό κίνημα» και προσθέτει πως «μπροστά στο γκρεμό που στέκει η Ελλάδα διακηρύσσει για μια ακόμη φορά, ότι ο δρόμος του αλληλοσπαραγμού του εμφυλίου πολέμου μόνο αποτέλεσμα θα ’χει να ολοκληρώσει την καταστροφή της Ελλάδας».
12 Στο Παρίσι στο περιθώριο της Διάσκεψης της Ειρήνης ο Κ. Τσαλδάρης θέτει στον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Μπερνς τις διεκδικήσεις των Αθηνών (κυρίως για τη Βόρειο Ήπειρο)
12 Στη Σόφια ο Γιάννης Ιωαννίδης, εκ μέρους της ηγεσίας του ΚΚΕ, δίνει στον Γκεόργκι Δημητρώφ έκθεση «Για την κατάσταση στην Ελλάδα και τα επείγοντα προβλήματα του κινήματός μας», για να διαβιβασθεί στην ηγεσία του ΚΚ της Σοβιετικής Ένωσης.
15 Η κυβέρνηση απαγορεύει τη διεξαγωγή συνεδρίου του ΕΑΜ και τον εορτασμό των πέντε χρόνων από την ίδρυσή του.
19 Οι στρατηγοί του ΕΛΑΣ, Σαράφης, Μπακιρτζής, Καλαμπαλίκης, Τσαμάκος, Ματσούκας μαζί με άλλους 28 μόνιμους αξιωματικούς εξορίζονται στους Φούρνους Ικαρίας.
24 Αντάρτες καταλαμβάνουν την Δεσκάτη- Ιδρύεται Αρχηγείο Ανταρτών στη Θεσσαλία.
25 Σε ομιλία του στη Θεσσαλονίκη ο Κ. Τσαλδάρης χαρακτηρίζει τις βόρειες γειτονικές χώρες ως εμπρηστές του πολέμου στην Ελλάδα.
26 Σε συνεδρίαση του ΠΓ του ΚΚΕ καθορίζονται οι προϋποθέσεις για να αποφευχθεί ο εμφύλιος πόλεμος (οικουμενική κυβέρνηση με συμμετοχή του ΕΑΜ, αποχώρηση των άγγλων, γενική πολιτική αμνηστία, λαϊκή συμφιλίωση, αποκατάσταση δημοκρατικών και συνδικαλιστικών ελευθεριών, αδιάβλητες εκλογές για Συντακτική Συνέλευση κ.λπ.).
27 Ο Γεώργιος Β΄ επιστρέφει στην Ελλάδα.
30 Αγγλικές ενισχύσεις από την Αίγυπτο αποβιβάζονται στον Πειραιά.
ΔΙΕΘΝΗ
11 Ανακοινώνονται τα τελικά αποτελέσματα του δημοψηφίσματος στη Βουλγαρία: Για τη Λαϊκή Δημοκρατία ψήφισαν 3.832.001 ψηφοφόροι, ποσοστό 92, 79%. Για τη Μοναρχία ψήφισαν 175.007, ποσοστό 4,24%. Άκυρα 122.526.
19 Οι « Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» μπορούν να εξασφαλίσουν την ειρήνη σημειώνει σε ραδιοφωνική του ομιλία ο Ουίνστον Τσώρτσιλ.
« Νίκη του Έθνους»
«Το συντριπτικόν υπέρ της επανόδου του Βασιλέως Γεωργίου αποτέλεσμα του χθεσινού Δημοψηφίσματος δεν αποτελεί νίκην ενός μόνο κόμματος ή μιας παρατάξεως. Αποτελεί περίλαμπρον νίκην ολοκλήρου του Ελληνικού Έθνους, περιφανή νίκην ολοκλήρου της Ελληνικής Φυλής. Έτσι οφείλομεν να βλέπωμεν το αποτέλεσμα του πανεθνικού Δημοψηφίσματος της 1ης Σεπτεβρίου 1946 και έτσι πραγματικά και δια της ψυχρής λογικής των αριθμών αποδεικνύεται ότι ο Βασιλεύς Γεώργιος επανέρχεται εις την πατρίδα του ως Βασιλεύς, όλων των Ελλήνων. Η «Δημοκρατική» μειοψηφία αποκαλυφθείσα εν όλη της τη εκτάσει, εγένετο ταυτοχρόνως αφορμή και της μαθηματικής τοποθετήσεως των «δημοκρατικών» δυνάμεων και του «Κέντρου» και της ανθελληνικής Άκρας Αριστεράς. Η γυμνότης του πρώτου από απόψεως ουσιαστικής δυνάμεως υπήρξεν αναμφισβητήτως καταπληκτική. Τα ψηφοδέλτια με την λέξιν «Δημοκρατία» τα ριφθέντα υπό των οπαδών του «Κέντρου» αποτελούν μηδαμινόν ποσοστόν των άλλων, των λευκών κομμουνιστικών «δημοκρατικών» ψηφοδελτίων. Κατ’ αυτόν τον τρόπον επαληθεύθησαν πλήρως αι προγνώσεις εκείνων, οίτινες έβλεπον τον «δημοκρατικόν» αγώνα ως ανήκοντα σχεδόν αποκλειστικώς εις τους εν τη χώρα πιστούς του ερυθρού παραδείσου. Διότι μόνον οι κομμουνισταί και οι ευτυχώς ελάχιστοι εμπαθείς «Κεντρώοι» εψήφισαν την άγραφον ή τυπωμένην «Δημοκρατίαν» των…».
«Ελληνικόν Αίμα» 2.9.1946.
« Και όμως ενίκησε η Δημοκρατία!»
« Τα πλήρη και οριστικά αποτελέσματα του χθεσινού δημοψηφίσματος δεν ανακοινώθηκαν ακόμη. Οι αριθμοί όμως που συγκεντρώθηκαν ως τη στιγμή και οι πληροφορίες για τον τρόπο που έγινε η ψηφοφορία αποτελούν ένα καινούριο μεγάλο τίτλο τιμής για τον αδάμαστο ελληνικό λαό. Στις μεγάλες πόλεις στον Πειραιά, στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο, στη Λάρισα , στην Έδεσσα και σ’ ολόκληρη την Κρήτη, ο δημοκρατικός χείμαρρος υπερεκάλυψε τη νοθεία και τη μοναρχική βία. Σ’ όλες αυτές τις μεγάλες πόλεις, παρ’ ότι οργίασε η αυθαιρεσία, η υπερβασία και η πλαστογραφία του λαϊκού φρονήματος η Δημοκρατία πήρε πάνω απ’ τα 50% των ψήφων. Η ίδια η πρωτεύουσα πλησιάζει τα 50% παρά το γεγονός ότι η οργάνωση της νοθείας απασχολούσε ως την τελευταία στιγμή ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό.
Έτσι δεν μένουν στην κυβέρνηση για να πανηγυρίζει τη νίκη του Γεωργίου παρά τα αποτελέσματα που έβγαλαν ασύδοτοι στο Μωριά, στη Ρούμελη και στη Θεσσαλία οι βασιλικοί λήσταρχοι. Μπορεί η κυβέρνηση χωρίς ντροπή να εμφανίζει τη θεσσαλική ύπαιθρο και πόλεις ακόμα της Θεσσαλίας κατά 99% υπέρ του Γλύξμπουργκ. Αλλά αυτό και μόνο, το ότι η πανδημοκρατική Θεσσαλία παρουσιάζεται ως μοναρχική αποτελεί συντριπτική ήττα του μοναρχοφασισμού και του πλαστού δημοψηφίσματος που επεχείρησε για εξαπάτηση…».
«Ριζοσπάστης» 2.9. 1946.
«Ο Αμερικανικός στόλος καταπλέει εις τα ελληνικά ύδατα»
Κατ’ εγκύρους πληροφορίας μας, εις τον κατάπλουν της ισχυράς μοίρας του Αμερικανικού στόλου ήτις, με επικεφαλής το αεροπλανοφόρον «Φραγκλίνος Ρούζβελτ» φθάνει εις τα Φαληρικά ύδατα την Πέμπτην, θα προσδοθή τόνος άκρας επισημότητος εκ μέρους της Ελληνικής Κυβερνήσεως.
Τα Αμερικανικά πολεμικά, τα οποία πιθανώτατα θα είναι περισσότερα εις αριθμόν των ήδη εξαγγελθέντων ότι θα πλεύσουν εις Φάληρον και Θεσσαλονίκην, θα προϋπαντήσουν εις το ανοικτόν πέλαγος μονάδες του Ελληνικού στόλου, αίτινες θ’ αποτελέσουν τιμητικήν συνοδείαν…».
« Ελληνικόν Αίμα» 2.9.1946
Καταγγελία του Γκρομύκο στο Συμβούλιο Ασφαλείας
«Λονδίνο 11. (Ιδ. Υπ.)- Αγγέλλεται από τη Νέα Υόρκη ότι σήμερα το βράδυ το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ συνέχισε τη συζήτηση πάνω στην ουκρανική προσφυγή για την Ελλάδα.
Πρώτος πήρε το λόγο ο αντιπρόσωπος της Σοβιετικής Ένωσης Γκρομύκο που τόνισε στην αρχή ότι η βρετανική κυβέρνηση είναι υπόδικη για τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα στην Ελλάδα.. «Κάθε κατά συνέπεια άρνηση ή διάψευση από μέρους της βρετανικής κυβέρνησης είτε στη Βουλή των Κοινοτήτων είτε στο Συμβούλιο Ασφαλείας δεν μπορεί παρά να έχει ελάχιστη αξία. Πώς μπορεί να αρνηθεί κανείς το γεγονός ότι η αγγλική αποστολή υπό τον στρατηγό Γουίκαμ ελέγχει σήμερα απόλυτα την αστυνομία και τις ελληνικές φυλακές; Δεν είναι αυτό αδιαμφισβήτητη απόδειξη της βρετανικής επέμβασης στα εσωτερικά της Ελλάδας;
Χιλιάδες γεγονότα θα μπορούσε να αναφέρει κανείς από τα οποία να αποδεικνύεται η επέμβαση της Αγγλίας. Η παρουσία των βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα δεν έχει καμμία νομική βάση, αφού το υπ’αριθ. 99 άρθρο του ελληνικού Συντάγματος του 1911 αναφέρει ρητά ότι δε μπορούν να παραμείνουν ξένα στρατεύματα εκτός αν ψηφισθεί ειδικός νόμος.
Όμως σήμερα τέτοιος νόμος δεν υπάρχει. Ας αποδείξει ο Βρετανός αντιπρόσωπος ότι τα αγγλικά στρατεύματα παραμένουν στην Ελλάδα νόμιμα. Αυτό δεν θα το πετύχει.
Συνεχίζοντας ο Γκρομύκο ανάφερε ότι άκουσε να λέγεται ότι τάχα η παρουσία των βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα είναι παράγοντας σταθερότητας.
«Μήπως άραγε είπε, και τα αμερικανικά πολεμικά στάλθηκαν στη Μεσόγειο για να σταθεροποιήσουν την πολιτική κατάσταση της Ελλάδας; Γνωρίζουμε καλά πόσο τα κανόνια συντελούν στη σταθεροποίηση…».
«Ριζοσπάστης» 12.9.1946.
Οι εμπρησμοί των δασών
«Μια από τις πιο τερατώδεις ενέργειες που κάνει το καθεστώς των «λαοπροβλήτων» είνε οι συστηματικοί εμπρησμοί των δασών- ακριβώς όπως έκαναν οι Γερμανοί και οι Ιταλοί- για να μη βρίσκουν άσυλο οι κυνηγημένοι από την κρατική ή χίτικη τρομοκρατία πρόσφυγες που καταφεύγουν στα βουνά. Το γεγονός που διαπιστώθηκε και από ξένους ανταποκριτές αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα των μοναρχικών. Και από την εθνικο- οικονομική του πλευρά… συμπληρώνει την «ανοικοδόμηση» της χώρας».
«Ριζοσπάστης» 12.9.1946.
«Ευρισκόμεθα προ πραγματικής εμπολέμου καταστάσεως»
Απόσπασμα από αυστηρώς απόρρητη έκθεση ( 16 Σεπτεμβρίου 1946) προς τον αρχηγό ΓΕΣ:
«… Εσωτερική κατάστασις
Ευρισκόμεθα προ πραγματικής εμπολέμου καταστάσεως εις τας Βορείους Επαρχίας, με κέντρον βάρους δράσεως των αναρχικών την Θεσσαλίαν, διότι η Επαρχία αύτη συνδέει δια ξηράς την λοιπήν Ελλάδα με τας Βορείους Επαρχίας.
Οι αναρχικοί επικρατούσιν απάσης της ορεινής περιοχής της Θεσσαλίας με επίκεντρον τα υψίστης σημασίας δια τον επιδιωκόμενον υπ’ αυτών σκοπόν της αποκοπής, όρη Όλυμπος-Πιέρρια-Χάσια.
Μετά την επίτευξιν του σκοπού αυτού, βάσει προδιαγεγραμμένου πάντοτε σχεδίου κατευθυνομένου έσωθεν και έξωθεν κατέρχονται εις τας πεδινάς περιοχάς Θεσσαλίας, αποκόπτουσιν έργα, συγκοινωνίαν, καταστρέφουσιν γεφύρας Σιδηροδρομικάς, τοποθετούσιν Ναρκοπέδια ώστε να επιτύχωσιν την πλήρη αποκοπήν προς τας Βορείους Επαρχίας και να εκμηδενήσωσι το ηθικόν του Ελληνικού Λαού.
Όταν επιτευχθή τούτο, εν συνδυασμώ με εισβολήν εις τας Βορείους Επαρχίας έξωθεν, θα επιχειρηθή εις το εσωτερικόν επέκτασις της αναρχίας, προσβολή αστικών κέντρων ως: Λεβάδεια, Θήβαι, Χαλκίς, Άμφισσα, Πρωτεύουσα.
Την κατάστασιν ταύτην θα πρέπει ν’ αντιμετωπίση ο Στρατός όστις ούτω θα κληθή να διεξάγη την πλέον απαισίαν και δυσχερή μορφήν αγώνος κατά του εισβολέως επί των συνόρων και εις το εσωτερικόν.
Ηθικόν λαού
Εκ της παρατηρουμένης καταστάσεως της αναρχίας ο Ελληνικός λαός διήλθε διαφόρους ψηχολογικάς φάσεις. Ήδη οι μεν κάτοικοι των αναρχουμένων περιοχών ή κατήλθον εις τα Μεγάλα αστικά κέντρα και παραμένουσι νήστεις αναμένοντες παθητικώς το μοιραίον ή υπό την απειλήν της βίας εγκαταληφθέντες υπό του Κράτους, έδωσαν γην και ύδωρ αποτελούντες σήμερον εκόντες άκοντες τους τροφοδότας και πληροφοριοδότας των αναρχικών.
Οι κάτοικοι των υπολοίπων περιοχών εις ας δεν επεκράτησαν οι αναρχικοί ευρίσκονται εις ψυχολογικήν κατάστασιν ολίγον απέχουσαν της απογνώσεως και εις τα βλέμματα όλων διαγράφεται το αγωνιώδες ερωτηματικόν «Πού πάμε;».
Μέχρι σήμερον τα βλέμματα του λαού ήσαν εστραμμένα προς το Στράτευμα και ητένιζον προς αυτό ως μοναδικήν σανίδα σωτηρίας. Φοβούμεθα ότι εάν συνεχισθή η κατάστασις θα αποσύρη ο λαός και εκ Στρατού τα βλέματά του και άγνωστον που θα τα κατευθύνη. Ήρχισεν ήδη να καταφαίνεται παρομοία τάσις ακόμη και εις τον τύπον.
Συμπέρασμα: Το ηθικόν του υπερηφάνου Ελληνικού λαού κατέπεσεν εις βαθμόν λίαν επικίνδυνον ώστε σήμερον να παριστάμεθα μάρτυρες απροθυμίας του να προσέλθη, οσάκις καλείται ( απόδειξις αι τελευταίαι προσκλήσεις Νήσων-Θεσσαλίας-Δυτικής Μακεδονίας) τούτο πρέπει να επισύρη σοβαρώς την προσοχήν του ΓΕΣ.
Ουχ’ ήττον ο αυτός λαός προ ενός και ημίσεως έτους κατέκλυσεν τα κέντρα κατατάξεως, ίνα σπεύση να καταταγή ως εθελοντής εναντίον των αναρχικών. Εν συμπεράσματι και εις το κεφάλαιον τούτο της καταπτώσεως του ηθικού του Ελληνικού λαού οι αναρχικοί επέτυχον σοβαρά αποτελέσματα…».
Γενικό Επιτελείο Στρατού « Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου (1944-1949)», τ. 2 , σ. 397-398, έκδοση Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1998.
Οι πρώτοι αντάρτες στη Ρούμελη
«Το καλοκαίρι του 1946, παρουσιάστηκαν οι πρώτοι αντάρτες στον κλεφτότοπο των Αγράφων και ειδικότερα στους δήμους Κτημενίων, Δολόπων του Νομού Ευρυτανίας. Ήταν αντάρτες που έφτασαν από το Μπούλκες μα και καταδιωκόμενοι απ’ την περιοχή της Θεσσαλίας και της Ρούμελης.
Στην ρουμελιώτικη περιοχή της Όθρυος ήταν ο Μπελής με κάμποσους καταδιωκόμενους και στον Παρνασσό-Γκιώνα ο Διαμαντής και ο Παπούας με μικρές ομάδες.
Το Λιτόχωρο έδειξε το δρόμο για την ανάγκη να συγκροτήσουν οι καταδιωκόμενοι μικρά τμήματα, οπλισμένα, για ν’ αντιμετωπίσουν τις παρακρατικές συμμορίες και το στρατό, που θα κινούνταν εναντίον τους (…).
Το καλοκαίρι, λοιπόν, του 1946, ακούστηκαν οι πρώτες ντουφεκιές στην κορυφογραμμή Μάρτσα- Τριφύλλα-Βουλγάρα, που βρίσκονται πάνω απ’ τους συνοικισμούς του Κλειστού, Πλάτανο- Μεσοχώρι Κορύτσας. Και οι αψιμαχίες συνεχίζονταν με τους χωροφύλακες των γύρω αστυνομικών σταθμών και τμημάτων της Εθνοφρουράς. Οι αντάρτες, όπως δείχνουν τα πράγματα είναι λίγοι, οπλισμένοι καλά κι αιφνιδιάζουν μικρές δυνάμεις του στρατού ή της χωροφυλακής. Έτσι, στις 18.9.46 στη θέση Νεράιδα, γίνεται επίθεση από το τμήμα του Μπελή και διαλύουν δύναμη της χωροφυλακής.
Στις 19.9.46, όπως μαρτυρεί ο Παύλος Κουτούμπας ( Μιαούλης) έφεδρος αξιωματικός απ’ το Κερασοχώρι Ευρυτανίας, τμήμα ανταρτών υπό τους Κίτσιο Κουρώζη και Σπύρο Τσιλιγιάννη (Λευτέρη) και με τη συμμετοχή του ίδιου, μπήκε στο Κερασοχώρι, πυρπόλησε τα χαρτιά του Ειρηνοδικείου και πήρε υλικά. Και τα γεγονότα έμπαιναν στο δρόμο τους…».
Βασίλης Αποστολόπουλος «Το χρονικό μιάς Εποποιίας- Ο ΔΣΕ στη Ρούμελη», σ.18, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1995.
Η επιστροφή του Γεωργίου
« Ημείς, Γεώργιος Β΄ ελέω Θεού Βασιλεύς των Ελλήνων…
Όχι « ελέω Θεού». Δεν είναι δεδομένη από αοράτους δυνάμεις η εξουσία που περιβάλλει τον Γεώργιον. Ο Βασιλεύς Γεώργιος είνε Βασιλεύς αιρετός. Η δύναμις του προέρχεται από τον Λαόν. Η εξουσία του του εδόθη από την λαϊκήν ψήφον. Όχι μίαν ψήφον της 1ης Σεπτεμβρίου μόνον. Και από την ψήφον της 31ης Μαρτίου. Διότι και τότε ο Λαός έκλεισε τα μάτια και δεν εψήφισε κόμματα, ή πρόσωπα , αλλά εκείνους που θα του έφερναν τον Βασιλέα. Κατά το δημοψήφισμα δεν εψηφίσθη τόσον η βασιλευομένη δημοκρατία, ως πολίτευμα, όσον ο Γεώργιος Β΄, ως Επιμενίδης αρμόδιος να σώση την Πολιτείαν από τας συνεπείας του άγους, ή Θησεύς, ικανός ν’ αποκτείνη τον Μινώταυρον! Όχι η βασιλευομένη μόνον, αλλά και προσωπικώς ο Γεώργιος…».
«Ακρόπολις» 29.9.1946.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ
2 Oμάδες ανταρτών μπαίνουν στη Νάουσα. Ανατινάζουν το κτίριο της Ασφάλειας και παραμένουν στην πόλη όλη τη νύχτα.
2-3 Διαβουλεύσεις Λαϊκών- Φιλελευθέρων μετά την παραίτηση της κυβέρνησης του Κ. Τσαλδάρη. Ο Γεώργιος Β΄ αναθέτει νέα εντολή στον Τσαλδάρη.
10 Αρχίζει στο στρατοδικείο της Λάρισας η δίκη 58 δημοκρατικών αξιωματικών και στρατιωτών που κατηγορούνται για στάση. Πεντακόσιες συλλήψεις πολιτών στο Βόλο.
11 Γίνεται γνωστό στην Αθήνα πως η κυπριακή Εκκλησία αποφάσισε να στείλει επιτροπή στο Λονδίνο και να ζητήσει την Ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα.
12 Στο «Ριζοσπάστη» δημοσιεύεται κατάλογος δεκάδων καθηγητών Πανεπιστημίου και ανωτέρων υπαλλήλων που απολύονται στο πλαίσιο της «εξυγίανσης» των δημοσίων υπηρεσιών. Ακολουθούν διώξεις των κατωτέρων υπαλλήλων- Στην Αθήνα απαγορεύεται ο γιορτασμός της απελευθέρωσης της πρωτεύουσας- Στη Θεσσαλονίκη η Ασφάλεια κλείνει τα γραφεία του ΕΑΜ.
15 Οι άνδρες διλοχίας του στρατού που συμμετείχε σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή της Κατερίνης στασιάζουν και προσχωρούν στους αντάρτες.
23 Στη Βουλή των Κοινοτήτων εργατικοί βουλευτές ασκούν σκληρή κριτική στην πολιτική της βρετανικής κυβέρνησης στην Ελλάδα.
26-28 Μετά από σύσκεψη στην Τσούκα Αντιχασίων στην οποία παίρνουν μέρος ο Μάρκος Βαφειάδης και οι καπετάνιοι μεγάλων μονάδων του ΕΛΑΣ Κικίτσας (Σαράντης Πρωτόπαπας), Κίσσαβος (Γιώργης Μπλάνας) και Λασάνης (Θανάσης Γκένιος) ανακοινώνεται η ίδρυση του Γενικού Αρχηγείου των ανταρτών.
31 Το ΕΑΜ δημοσιοποιεί κατάλογο 1.262 αξιωματικών των Ταγμάτων Ασφαλείας που υπηρετούν στο στρατό- Συμβούλιο του Στέμματος: Οι Γ. Παπανδρέου, Σοφ. Βενιζέλος και Π. Κανελλόπουλος δέχονται πιέσεις για να συμμετάσχουν στην κυβέρνηση.
ΔΙΕΘΝΗ
1 Απόφαση του Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης. Δώδεκα κορυφαίοι ναζί καταδικάζονται σε θάνατο, ένας σε ισόβια δεσμά, πέντε σε ποινές κάθειρξης και τρεις αθωώνονται.
14 Εκατοντάδες χιλιάδες αιγύπτιοι διαδηλώνουν ζητώντας την απομάκρυνση των βρετανικών στρατευμάτων.
15 Λήγει η Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι.
16 Οι δέκα κορυφαίοι ναζί οδηγούνται στην αγχόνη (άλλοι δύο από τους καταδικασθέντες σε θάνατο ο Μάρτιν Μπόρμαν που δικάστηκε ερήμην πιστευόταν ότι είναι νεκρός και ο Χέρμαν Γκέρινγκ αυτοκτόνησε λίγο πριν οδηγηθεί στο ικρίωμα).
Δίκη 4 αξιωματικών και 54 στρατιωτών για εσχάτη προδοσία
«Λάρισα, 10 ( Του ανταποκριτού μας).- Την πρωίαν σήμερον ήρχισεν ενώπιον του Β΄ τμήματος του εκτάκτου στρατοδικείου Λαρίσης η εκδίκασις της υποθέσεως τεσσάρων αξιωματικών και 54 οπλιτών της 42ας Ταξιαρχίας κατηγορουμένων επί στάσει, εσχάτη προδοσία, μεταδόσει στρατιωτικών μυστικών κλπ.
Συγκεκριμένως οι δικαζόμενοι κατηγορούνται ότι κατήρτιζον ομάδας επί τω σκοπώ της προσβολής των αρχών, ότι παρώτρυναν στρατιώτας εις λιποταξίαν, ότι ήρχοντο εις επαφήν με το Κ.Κ. Λαρίσης. Επίσης ήρχοντο εις επικοινωνίαν με στρατιωτικούς άλλων φρουρών προς τον σκοπόν να εξεγερθούν μόλις εδίδετο το σύνθημα από το Κ.Κ.Ε. να εξουδετερώσουν ή να φονεύσουν τους αντιφρονούντας αξιωματικούς και οπλίτας, να καταλάβουν τας αποθήκας πυρομαχικών και εφοδιασμού, να απελευθερώσουν και εξοπλίσουν τους κρατουμένους και να καταλύσουν τας αρχάς της Λαρίσης γινόμενοι κύριοι της καταστάσεως. Εις περίπτωσιν κατά την οποίαν η Ταξιαρχία θα απεστέλετο εις την ύπαιθρον προς αποκατάστασιν της τάξεως, οι κατηγορούμενοι θα ήρχοντο εις επαφήν μετά των συμμοριτών και εις δεδομένην στιγμήν δια συνθηματικών πυροβολισμών θα ηνούντο μαζί των.
Τέλος ούτοι κατηγορούνται ότι μετέδωσαν στρατιωτικά μυστικά εις το Κ.Κ. Λαρίσης. Επί κεφαλής της όλης κινήσεως ήτο ο λοχαγός μηχανικού Δ. Σαραντόπουλος, ο ίλαρχος Γ. Ζαρογιάννης και οι έφεδροι ανθυπολοχαγοί Κ. Κουκουρδέλης και Ι. Τσιρογιάννης.
Η δίκη λόγω του υπερόγκου αριθμού των κατηγορουμένων, θα διαρκέση, καθ’ ά προβλέπεται 20 ημέρας. Πρόεδρος του Στρατοδικείου είναι ο στρατιωτικός δικαστικός σύμβουλος Α΄ Τάξεως κ. Σταμ. Γιαννίρης».
«Ελληνικόν Αίμα» 11.10.1946.
M.A.Y.: « Η ασφαλεστέρα πηγή εξοπλισμού των συμμοριακών ομάδων»
«Δια την εξασφάλισιν της εδραιώσεως της τάξεως εις τας εκκαθαριζομένας υπο του στρατού περιοχάς απεφασίσθη από του Οκτωβρίου του 1946 η συγκρότησις στατικών τοπικών μονάδων, αίτινες θα ανελάμβανον την ασφάλειαν της περιοχής των και θα απήλλασσον τον στρατόν τοιούτων στρατιωτικών αποστολών. Τα τοπικά ταύτα τμήματα απεκλήθησαν: Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου ( Μ.Α.Υ.) και Μονάδες Αποσπασμάτων Διώξεως (Μ.Α.Δ.). Αι μονάδες αύται ασφαλώς απετέλεσαν εμπόδιον εις την ανάπτυξιν του συμμοριτισμού και δια τούτο ευθύς εξ αρχής κατέστησαν ο κύριος στόχος της κομμουνιστικής ενόπλου δράσεως και προπαγάνδας και είχον χαρακτηρισθή ως ένοπλοι συμμοριακαί ομάδες της δεξιάς παρατάξεως.
Οι Μ.Α.Υ.: Είναι ένοπλοι χωρικοί, οι οποίοι αμύνονται της ασφαλείας του χωριού των. Δεν είναι στρατιωτικός σχηματισμός και η μαχητική των αξία υπήρξε μικρά, διότι η οργάνωσίς των ήτο πρόχειρος, χωρίς στελέχη επί κεφαλής και άνευ πειθαρχίας και ενότητος. Κυρίως δεν ήσαν συνειθισμένοι να πειθαρχούν εις το πεδίον της μάχης. Ο εξοπλισμός των κατ’ αρχήν απετελείτο από ατομικά όπλα και αυτόματα, είτε χορηγούμενα υπό της υπηρεσίας, είτε αγοραζόμενα εκ του λαθρεμπορίου τη πρωτοβουλία των κατοίκων.
Δεν παρετηρήθη εκ μέρους των κατοίκων συνολική προθυμία εξαπλώσεως της οργανώσεως ταύτης εκ φόβου μήπως τιμωρηθούν υπό των ενόπλων συμμοριτών, δι ό και εχρησιμοποίησαν πολιτικά μέσα, δια να απαλλαγούν. Τελικώς παρετηρήθη ότι με όσην απροθυμίαν εδέχθησαν τα όπλα, ,με τόσην ευκολίαν και τα παρέδιδαν εις τους αντάρτας εις την πρώτην προσβολήν των. Λόγω της τοιαύτης διαγωγής των απετέλεσαν την καλυτέραν και ασφαλεστέραν πηγήν εξοπλισμού των συμμοριακών ομάδων (…).
Κατά τας συγκρούσεις των μετά των συμμοριτών δεν επέδειξαν πειθαρχία και συνοχήν, υπάρχουν όμως και χωρία, ένθα οι Μ.Α.Υ., επέδειξαν πράγματι αποφασιστικότητα, ανδρείαν και αυτοθυσίαν και κατόρθωσαν να περιφρουρήσουν τα χωρία των (…).
Γενικώς δεν πρέπει να αναμένη τις μεγάλην απόδοσιν εν αντιθέσει προς τον κίνδυνον, όστις δημιουργείται από κοινωνικής πλευράς εκ του εξοπλισμού του αγρότου και του εργάτου εις μίαν εποχήν, καθ’ ήν το Κράτος ευρίσκεται εν αδυναμία να επιβάλη τον νόμον και να κυριαρχήση. Διότι η εξοπλιζομένη σήμερον αγροτική τάξις θα αποτελέση την βάσιν δια τους λαϊκούς αγώνας της αύριον…».
Δημ. Γ. Ζαφειρόπουλου υποστρατήγου ε.α. « Ο αντισυμμοριακός αγών 1945-1949» , σ. 101-102 , Αθήνα 1956.
Όμηροι του Στρατού γυναίκες και παιδιά
Από τις ημερολογιακές σημειώσεις του αμερικανού δημοσιογράφου Σάυρους Σουλτσμπέργκερ:
« Αθήνα 25 Οκτωβρίου 1946
Η δεκάτη πέμπτη ελληνική μεραρχία έχει το αρχηγείο της στην Κοζάνη. Μου έκανε εντύπωση μιας ιδιαίτερα άχρηστης μονάδας, αν μπορεί κανείς να κρίνει από το αρχηγείο της. Επικρατούσε μια πελώρια σύγχυση, κι ο στρατηγός δεν ήξερε τη στρατιωτική κατάσταση. Οι συνταγματάρχες δεν ήξεραν καν πού ήταν ο στρατηγός. Η μόνη επαφή με τη Λάρισα ή τη Θεσσαλονίκη γινότανε με οπλισμένες στρατιωτικές συνοδείες. Ακόμα κι όταν φεύγαμε, ο αρχηγός του επιτελείου με συμβούλεψε να μην πάω στη Λάρισα από τη δημοσιά. Πήγα, δίχως ενόχληση.
Στέλνουν οπλισμένες περιπολίες με καμιόνια για να κρατούν το δρόμο ελεύθερο, αλλά σα να μου φαίνεται πως προχωρούν κάπου δυό μίλια στη δημοσιά, και ύστερα κάθονται ώσπου να ’ρθει η ώρα να γυρίσουν πίσω. Διασταυρώθηκα με μια στρατιωτική εφοδιοπομπή που κατευθυνότανε βόρεια, καθώς τραβούσε για κάτω. Την αποτελούσαν κάπου δεκαπέντε ή είκοσι οχήματα, ανάμεσα σ’ αυτά και τέσσερα θωρακισμένα, με τις θυρίδες κατεβασμένες και τα πολυβόλα έτοιμα για δράση.
Για κάποιο περίεργο λόγο, τα θωρακισμένα αυτοκίνητα είταν στη μέση της εφοδιοπομπής αντί στην αρχή ή στο τέλος. Όλα τα άλλα οχήματα, εκτός, από ένα, είταν γεμάτα στρατιώτες με τουφέκια ή «στεν», και τουλάχιστον μ’ ένα πολυβόλο στο κάθε φορτηγό. Μπρος από τούτη τη συνοδεία πήγαινε ένα παλιό φορτηγό γεμάτο γυναίκες και παιδιά. Αυτό το όχημα θα χτυπούσε πρώτο πάνω σε ενδεχόμενη νάρκη.
Ο αρχηγός των δεξιών ομάδων στη Λάρισα ονομάζεται Σούρλας. Έχει δυό αδελφούς. Είδα τον έναν από δαύτους να τριγυρνάει πάνω σε μοτοσυκλέτα. Φαίνεται πως ειδικεύονται στο να δέρνουν άοπλους αντιβασιλικούς. Κουβέντιασα με μια βρεταννή νοσοκόμα που εργάζεται στην ΟΥΝΡΑ ση Λάρισα. Είπε πως οι φυλακές είναι γεμάτες και πως είναι κάτι το φρικτό. Επιθεωρώντας ένα νοσοκομείο, έκανε την παρατήρηση πως δυό βαριά τραυματισμένοι δεν είχαν καμία περιποίηση, αλλά της είπαν να μην ξανακάνει τέτοιες παρατηρήσεις. Αυτοί οι δυό είταν αριστεροί. Πέθαναν. Ολόκληρο σχεδόν το νοσοκομείο είταν γεμάτο τραυματίες από πιστόλι, μαχαίρι ή έκρηξη νάρκης».
Σάυρους Σουλτσμπέργκερ «Πολιτικά Παρασκήνια της Εποχής μας», σε μετάφραση Κοσμά Πολίτη ,σ. 426-427, εκδόσεις Α. Καραβία- Α. Δημητριάδη, Αθήνα 1972.
Η πρώτη διαταγή του Γενικού Αρχηγείου των ανταρτών
«Γενικόν Αρχηγείον Ανταρτών
Επιελικόν Γραφείον Ι
Αριθ. Πρωτ. 1
Η στυγνή δίωξη των αγωνιστών του δημοκρατικού λαού από τον αγγλόδουλο μοναρχοφασισμό και τα όργανά του, που ανάγκασαν χιλιάδες δημοκράτες να βγούνε στα βουνά για να υπερασπίσουν τη ζωή τους, ωδήγησαν στη σημερινή ανάπτυξη του αντάρτικου κινήματος.
Έχοντας υπ’ όψη ότι είναι ώριμη πια η ανάγκη της δημιουργίας συντονιστικού οργάνου για το συντονισμό και την καθοδήγηση του όλου ανταρτικού αγώνα, αποφασίζομε τη δημιουργία του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών, στο οποίο θα υπάγωνται τα αρχηγεία των ανταρτών Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Ηπείρου, Ρούμελης».
Φοίβου Νεοκ. Γρηγοριάδη «Ιστορία του Εμφυλίου Πολέμου 1945-1949 ( Το δεύτερο αντάρτικο)», τ. 3, σ. 737, εκδόσεις Καμ. Χρ. Καμαρινόπουλος.
«Ο Στάλιν για την παρουσία των άγγλων στην Ελλάδα- Δεν την θεωρεί αναγκαία»
« Λονδίνο, 29. ( Ιδ. Υπηρ.).- Το Ρώυτερ μεταδίδει ότι ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας στη νυκτερινή εκπομπή του, στην οποία κάνει λόγο για τις δηλώσεις του αρχιστρατήγου Στάλιν, στον ανταποκριτή του «Ηνωμένου Τύπου», προσθέτει τις εξής ερωτήσεις και απαντήσεις:
ΤΟ ΒΕΤΟ
Ερώτηση: Φρονείτε ότι έγινε κατάχρηση του δικαιώματος του «βέτο» στις συσκέψεις των τεσσάρων υπουργών και στις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ;
Απάντηση: Δεν πιστεύω ότι έγινε κατάχρηση του δικαιώματος του βέτο.
ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΕΣ
Ερώτηση: Ποιά είνε η γνώμη του Κρεμλίνου σχετικά με τη μελλοντική ενέργεια των συμμαχικών δυνάμεων για τη σύλληψη και παραπομπή σε δίκη και άλλων μικροτέρων εγκληματιών πολέμου στη Γερμανία;
Απάντηση: Σχετικά με το ζήτημα, όσο περισσότερο προχωρεί κανείς, τόσο το καλύτερο.
ΤΑ ΠΟΛΩΝΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ
Ερώτηση: Η Ρωσία θεωρεί οριστικά τα δυτικά σύνορα της Πολωνίας;
Απάντηση: Ναι.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Ερώτηση: Ποιά είνε η ρωσική άποψη σχετικά με την παραμονή των αγγλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα; Η Σοβιετική Ρωσία φρονεί ότι η Αγγλία πρέπει να στείλει και άλλα όπλα στη σημερινή ελληνική κυβέρνηση;
Απάντηση: Η Σοβιετική Ένωση θεωρεί ότι η παρουσία αγγλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα δεν είνε αναγκαία.
Ερώτηση: Ποιά είνε η στάση της σοβιετικής κυβερνήσεως σχετικά με την παρουσία αμερικανικών πολεμικών στη Μεσόγειο;
Απάντηση: Της είνε αδιάφορος.
Ο ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Ερώτηση: Ποια είνε η σημερινή δύναμη των ενόπλων ρωσικών δυνάμεων στις χώρες της Πολωνίας, Ουγγαρίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Γιουγκοσλαβίας και Αυστρίας και επί πόσο χρόνο φρονείτε ότι είνε ανάγκη να παραμείνουν οι δυνάμεις αυτές για την περιφρούρηση της ειρήνης;
Απάντηση: Στη Γερμανία, Αυστρία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Ρουμανία και Πολωνία η Σοβιετική Ένωση διατηρεί σήμερα συνολικά 60 μεραρχίες, συμπεριλαμβανομένων και μηχανοκινήτων δυνάμεων. Οι μεραρχίες αυτές ως επί το πλείστον δεν είνε πλήρεις. Μέσα σε δυό μήνες, οπότε θα έχει εκτελεσθεί η διαταγή του Ανωτάτου
Συμβουλίου των Σοβιέτ, που εξεδόθη στις 22 Οκτωβρίου 1946 για την αποστράτευση της επομένης κλάσεως , μόνο 40 μεραρχίες θα παραμείνουν στις χώρες αυτές.
ΤΟ ΔΑΝΕΙΟ
Ερώτηση: Η Σοβιετική Ένωση ενδιαφέρεται ακόμη στο να επιτύχει δάνειο από τις Ηνωμ. Πολιτείες;
Απάντηση: Ναι, ενδιαφέρεται.
Η ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Ερώτηση: Κατά τη γνώμη σας πώς μπορεί να επιβληθεί καλύτερα ο έλεγχος για την ατομική ενέργεια;
Απάντηση: Είνε απολύτως αναγκαίο να επιβληθεί αυστηρός διεθνής έλεγχος».
«Ελεύθερη Ελλάδα» 29.10.1946.
« Η μεγαλοπρεπής κηδεία του αρχικουίσλιγκ Ράλλη»
«Αγανάκτηση προκάλεσε στον ελληνικό λαό η μεγαλοπρεπής κηδεία και οι τιμές που αποδόθηκαν στον Κουίσλιγκ της κατοχής και προδότη του Έθνους Ι. Ράλλη κατά την προχθεσινή κηδεία του.
Υπογραμμίζεται ότι ο Ράλλης, μολονότι καταδικασμένος σε ισόβια δεσμά, είχε αφεθεί ελεύθερος και μεταφέρθηκε πριν πεθάνει στο σπίτι του ενώ χιλιάδες ήρωες και αγωνιστές του λαού σαπίζουν κυριολεκτικά στα μπουντρούμια και πεθαίνουν χωρίς ούτε τη στοιχειώδη ιατρική περίθαλψη. Την κηδεία του Κουίσλιγκ Ράλλη παρακολούθησε αντιπρόσωπος των ανακτόρων και στελέχη του Λαϊκού Κόμματος και της βουλής καθώς και του στρατού, το δε φέρετρό του εσκέπαζε η ελληνική σημαία που τόσο την είχε καταπατήσει και καταπροδόσει».
«Ελεύθερη Ελλάδα» 29.10.1946.
Αύριο: O Nίκος Ζαχαριάδης ζητά και πάλι το σχηματισμό κυβέρνησης με συμμετοχή και του ΕΑΜ-Ιδρύονται τα πρώτα τέσσερα πρόχειρα στρατόπεδα συγκέντρωσης- Οι σχηματισμοί των ανταρτών παίρνουν και επίσημα το όνομα Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας.
