«Μισώ αυτή τη χώρα. Μου έφαγε τα σπλάχνα. Μου τα ’φαγε. Τη μισώ. Ναι, τη μισώ, τη μισώ. Δεν μπορεί μια γυναίκα να ζήσει με τέτοια σπλάχνα μέσα της. Οσο το σκέφτομαι, μου ’ρχεται να ξεράσω τον ίδιο τον εαυτό μου. Νιώθω σαν ξέρασμα. Μπορεί και να ’μαι. Μια γυναίκα… δεν είναι σαν μια χώρα που αξιοποιεί τα ερείπιά της, τους τάφους της… που τα ξεπουλάει όλα για εθνικό συνάλλαγμα… ζώντας απ’ αυτά. Εγώ δεν θέλω να ’μαι χώρα. Δεν είμαι χώρα. Δεν θέλω να είμ’ αυτή η χώρα. Αυτή η χώρα είναι νεκρόφιλη, γεροντόφιλη, κοπρολάγνα, σοδομίστρια, πουτάνα, μαστροπός και φόνισσα. Εγώ θέλω να είμαι η ζωή, θέλω να ζήσω, θα ’θελα να ζήσω, θα ’θελα να μπορούσα να ζήσω, θα ’μουν ευτυχισμένη τώρα αν ήθελα να ζήσω…».
Ομερτά
«Πεθαίνω σαν χώρα», Δημήτρης Δημητριάδης (εκδ. Σαιξπηρικόν, 2010). Είναι από εκείνα τα κείμενα που λένε αυτό που θέλουν στα ίσα. Χωρίς αφηγηματικές ωραιοποιήσεις και λεκτικούς εντυπωσιασμούς. Λιτότητα. Σκέψεις· θυμωμένες. Δυστυχώς, διαχρονικές.
Θυμήθηκα τον Δημητριάδη, έπειτα από όσα είπε ο Παύλος Ασλανίδης, πατέρας του 26χρονου Δημήτρη που δολοφονήθηκε στα Τέμπη από το ελληνικό κράτος. «Δεν μας σέβονται καθόλου κι όσο περνάει ο καιρός, κάθε μέρα που περνά μάς βρίζουν όλο και περισσότερο με τη συμπεριφόρά τους»[Εφ.Συν, 3/3/24].
Πού να βρει το δίκιο του αυτός ο άνθρωπος; Ποιος να του το δώσει; Απέναντί του, άνιωθα ανθρωπάρια που «κινούνται μόνο για το χρήμα». Έγκλημα, συγκάλυψη, ο νόμος της σιωπής. Ό, τι βλέπαμε στα σίριαλ, τώρα μπροστά μας, ως πραγματικότητα στην «prime time» ζώνη της καθεστωτικής αποκτίνωσης. «Ούτε στην Κολομβία» δεν γίνονται όσα έγιναν σ’ αυτήν την υπόθεση, θα πει ο κύριος Ασλανίδης. «Είναι ένα σύστημα που προστατεύει ο ένας τον άλλον, ομερτά».
Δημοκρατία σε κρίση
Το καταλαβαίνουν όλοι πια. Υπάρχουν πολιτικές ευθύνες και το κουκούλωμα που επιχειρείται ξεπερνά τα όρια της (εκβιαστικής) συναίνεσης της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Αυτό δείχνουν άλλωστε και τα ευρήματα των νέων δημοσκοπικών ερευνών. Το 77% των ερωτηθέντων στη δημοσκόπηση της Alco (τ/σ Alpha) συμφωνεί ότι «γίνεται προσπάθεια συγκάλυψης».
Νομίζω ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι σ’ αυτό το δείγμα δεν περιλαμβάνονται μόνο οι γνωστοί «εχθροί του καθεστώτος», αλλά και νεοδημοκράτες. Ένας κόσμος που σήμερα, έναν χρόνο μετά το έγκλημα, νιώθει ακόμη πιο έντονα την πληγή που άνοιξαν στο κοινωνικό σώμα τα Τέμπη.
Μια πληγή που δεν κλείνει. Τουναντίον. Ανοίγει ακόμη περισσότερο, αμφισβητώντας (όχι πάντα προς το προοδευτικότερο) την ίδια τη φύση του πολιτειακού status quo.
Τα πρώτα 50 χρόνια είναι δύσκολα
Ειρωνεία της τύχης αποτελεί το γεγονός ότι αυτή η αμφισβήτηση συμπίπτει χρονικά με τους επετειακούς εορτασμούς για τα 50 χρόνια της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Και, για να μη μιλάμε στον αέρα, ας δούμε μερικά από όσα παρουσίασε σε Έκθεση της η «Pew Research» [Εφ.Συν, 3/3/2024].
Σύμφωνα με το διεθνές Ινστιτούτο:
-Το 74% των Ελλήνων είναι δυσαρεστημένοι από τη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
-Το 56% προτιμά «κυβερνήσεις τεχνοκρατών».
-Το 15% προτιμά ακόμη και μία στρατιωτική κυβέρνηση.
-Το 29% θεωρούν παράγοντα βελτίωσης της δημοκρατίας την εκλογή περισσότερων θρησκευόμενων προσώπων.
Ενδιαφέρον έχει επίσης το γεγονός ότι ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό, της τάξης του 41% υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει τουλάχιστον ένα κόμμα που να αισθάνεται ότι τους εκπροσωπεί, με το 55% αυτού του ποσοστού να δηλώνουν αριστεροί και το 52% κεντρώοι.
Ιδεολογική ηγεμονία της δεξιάς;
Στον αντίποδα, βρίσκονται οι δεξιοί ψηφοφόροι εκ των οποίων 7/10 δηλώνουν ότι ταυτίζονται με ένα τουλάχιστον κομματικό σχηματισμό της δεξιάς.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Ρωτώ σχετικά τον Γιάννη Παντελάκη, έμπειρο πολιτικό συντάκτη της «Lifo» και συγγραφέα. Όπως εξηγεί στον «Ημεροδρόμο», υπάρχουν αλήθειες που απουσιάζουν από τον δημόσιο διάλογο. «Μια από αυτές είναι ότι μεγάλη πλειονότητα της κοινωνίας έχει γυρίσει την πλάτη στην πολιτική, δεν συμμετέχει στις εκλογές (ρεκόρ αποχής 47,17% τον Ιούνιο), ενημερώνεται από μονόπλευρα ΜΜΕ, δεν ενδιαφέρεται για όσα συμβαίνουν. Απλά ιδιωτεύει».
Η άλλη αλήθεια σύμφωνα με τον συνομιλητή μου είναι πως αρκετοί βλέπουν απαντήσεις στα αδιέξοδα στα δεξιότερα της Ν.Δ. κόμματα. «Ο Βελόπουλος αγγίζει δημοσκοπικά το 9-10%».
Το κερασάκι στην τούρτα; Η πολυδιασπασμένη κεντροαριστερά- αριστερά που δεν είναι ελκυστική και δεν προσφέρει εναλλακτική λύση. «Το εκρηκτικό μείγμα εκμεταλλεύεται η κυβέρνηση γέρνοντας σε βαθιά συντηρητικές επιλογές για να αποτρέψουν διαρροές προς τα δεξιά, πλήττει το κράτος δικαίου, ενισχύει καταστολή και αστυνόμευση, επηρεάζει τα ΜΜΕ. Ένας φαύλος κύκλος αδιεξόδων οδηγεί την χώρα σε άγνωστα και ίσως επικίνδυνα μονοπάτια».
Δημοκρατορία
Τα αδιέξοδα, τα οποία επεσήμανε ο κύριος Παντελάκης συζήτησα με τον κ. Δημήτρη Καλτσώνη, αναπληρωτή καθηγητή Θεωρίας Κράτους και Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Σύμφωνα με τον Έλληνα ακαδημαϊκό: «Η ποιοτική οπισθοδρόμηση της δημοκρατίας δεν αποτελεί ελληνική ιδιοτυπία. Αντίθετα, χαρακτηρίζει την ιστορική περίοδο που διανύουμε».
Ο λόγος; Πολύ απλά, γιατί μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, ο υπάρχον αρνητικός συσχετισμός δύναμης για τα κατώτερα στρώματα αποτελεί ευκαιρία για «μια γιγάντια αντιστροφή», που θα απαλλάξει μια και καλή τις ελίτ και το πολιτικό τους προσωπικό από «το σύνολο των κατακτήσεων του 20ού αιώνα, οι οποίες υπήρξαν καρπός της συγκρότησης και ανόδου του εργατικού κινήματος, των επαναστάσεων του αιώνα αυτού και της μεγάλης αντιφασιστικής νίκης των λαών το 1945».
Αυτές οι συνθήκες βέβαια δεν αποκλείεται να φέρουν εξεγέρσεις και επαναστάσεις, κάτι που, όπως επισημαίνει ο κύριος Καλτσώνης προβλέπεται και από ακραιφνείς υποστηρικτές του καπιταλιστικού συστήματος.
«Γι’ αυτό οι κυρίαρχες τάξεις και στην Ευρώπη φροντίζουν να περιορίσουν τη δημοκρατία, να την καταστήσουν σιδερόφραχτη, να θωρακίσουν το οικονομικό σύστημα έναντι τέτοιων απειλών. Η σιδερόφραχτη δημοκρατία διατηρεί ωστόσο τον κοινοβουλευτικό μανδύα και τον ελεγχόμενο πολυκομματισμό».
Είναι πιο βολικός αυτός ο δρόμος στην προσπάθεια να καμφθεί κάθε προσπάθεια αμφισβήτησης των μέτρων αναδιανομής του πλούτου σε βάρος των ασθενέστερων;
Αναντίρρητα, ναι, απαντά στον «Ημεροδρόμο» ο ακαδημαϊκός και συγγραφέας, υπογραμμίζοντας παράλληλα την ιδιαίτερη συμβολή της ΝΔ σ’ αυτήν την κατεύθυνση ως ένα κόμμα που παραδοσιακά είναι στενά συνδεδεμένο με την ντόπια ολιγαρχία.
Ίσοι απέναντι στο άδικο
Κλείνοντας την κουβέντα μας με τον κύριο Καλτσώνη έχω ήδη διαμορφώσει στο μυαλό μου ένα μοτίβο μέσα στο οποίο, πολιτικές που επιβλήθηκαν και απέτυχαν στην δεκαετία του 1980, επανέρχονται στο προσκήνιο, ακόμη πιο επιθετικά, με νέα εργαλεία και μέσα επιβολής.
Ένα από αυτά, η καταστολή και η ευλαβική τήρηση του δόγματος «Νόμος και τάξη». Όπως διαβάζω στο άρθρο του Αναπληρωτή καθηγητή Νομικής ΔΠΘ, Κώστα Κοσμάτου σχετικά με τον νέο Ποινικό Κώδικα: «Με το νέο νομοθέτημα η φυλακή για όλους μας είναι ‘’κοντά’’. Όταν μια ποινή φυλάκισης άνω του ενός έτους για να μην εκτιθεί πρέπει να μετατραπεί και να ‘’πληρωθεί’’, και πάνω από δύο έτη οδηγεί αναπόδραστα στη φυλακή, ανεξάρτητα από την ποιότητα του ποινικού παρελθόντος του καταδικασθέντος, όταν δηλαδή πρακτικά η αναστολή εκτέλεσης της ποινής γίνεται η εξαίρεση κι όταν ο χρόνος εγκλεισμού αυξάνεται, οι μνήμες της ‘’σωφρονιστικής αποικίας’’ του Κάφκα αποτελούν ορατό εφιάλτη» [Εφ.Συν, 3/3/2024].
Ισχυρά λόμπι, περιορισμένες μπίζνες
Φτάσαμε δηλαδή στο σημείο εκείνο στο οποίο ο ελληνικός καπιταλισμός ωρίμασε τόσο- σάπισε, δηλαδή- ώστε να οδηγηθούμε σε ένα τύποις δημοκρατικό πολίτευμα, όπου τα λόμπι παραγγέλνουν νομοθετήματα, η κυβέρνηση σπεύδει να το πράξει, κανείς δεν λογοδοτεί πουθενά και οι «από κάτω» βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα της φυλακής;
Ρώτησα σχετικά τον κύριο Νίκο Στραβελάκη, Διδάσκων Καθηγητή στο Τμήμα Οικονομικής Έρευνας του ΕΚΠΑ. «Η Ελλάδα είναι μια αδύναμη καπιταλιστική οικονομία που βρίσκεται σε φαύλο κύκλο», μου εξηγεί. Για να προσθέσει πως ο «βασικός λόγος είναι ότι παρόλο που οι μισθοί έχουν καταβαραθρωθεί, οι τιμές δε λένε να πέσουν. Οπότε παρόλο που είναι- σ.σ. η Ελλάδα- η χαρά των fund και της διαπλοκής οι μπίζνες παραμένουν περιορισμένες και οι επενδύσεις ελάχιστες».
Πώς αντιστεκόμαστε;
Το ερώτημα είναι κάλπικο. Σκόπιμα. Και αυτό γιατί το ζήτημα δεν είναι το πώς, αλλά, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, αν έχουμε πλέον τα ψυχικά αλλά και τα οικονομικά αποθέματα για να αντισταθούμε. Το λέω αυτό γιατί πια δεν είμαστε στο 2010, ούτε καν στο 2015. Έχουμε ζήσει μέσα σε μια δεκαπενταετία, δύο μεγάλες κρίσεις. Έχουμε φάει ξύλο, έχουμε διαψευσθεί, έχουμε παραιτηθεί.
Μπορεί πάλι να κάνω λάθος. Δεν ξέρω. Μακάρι να κάνω. Νιώθω όμως ότι μετά από όλα αυτά ένα γενικόλογο κατά τη γνώμη μου κάλεσμα σε πράξεις αντίστασης, χωρίς άμεσο πολιτικό επίδικο δεν θα προσφέρει πολλά σε μια εποχή ο αντίπαλος έχει όλα τα μέσα στη διάθεσή του.
Αν από κάπου όμως μπορούμε να εμπνευστούμε είναι από ανθρώπους όπως ο σπουδαίος Κεν Λόουτς. Τι έκανε στην «Τελευταία Παμπ»; Πρότεινε! Ανέδειξε τα παραδοσιακά υλικά της τάξης μας ως την αναγκαία και ικανή συνθήκη για να υπάρξει επιτέλους ο συντονισμός και η οργάνωση των κοινωνικών συμμαχιών που θα αντιμετωπίσουν την θανατοπολιτική του νεοφιλελευθερισμού.
Δύναμη- Αλληλεγγύη- Αντίσταση. Προσέξτε, όχι ως άμεση λύση, αλλά ως έμπνευση, ως το πρωτόγαλα ενός γνήσια ριζοσπαστικού οράματος για τη δημοκρατία, μα και για την ριζική αναδιανομή του πλούτου προς όφελος αυτών που τον παράγουν.
Ζητείται έμπνευση επομένως με στόχο την ελπίδα.
