Υπόθεση για …δύο (ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ) θα παραμείνει ο έλεγχος των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης (Πόθεν Έσχες) των πολιτικών προσώπων και των άλλων υπόχρεων, αφού παρότι υποτίθεται πως ενισχύεται η ισχύουσα νομοθεσία για τον έλεγχο, από την επιτροπή Ελέγχου Δηλώσεων Περιουσιακής κατάστασης, αποκλείονται το ΚΚΕ και τα υπόλοιπα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης. Αυτά προβλέπει το νομοσχέδιο της κυβέρνησης που προωθείται για ψήφιση στην Βουλή την ίδια στιγμή που στο – ήδη εξαιρετικά προβληματικό – σύστημα Πόθεν Έσχες γίνονται τροποποιήσεις που διατηρούν ορθάνοιχτες τις «τρύπες» των υποδομών ελέγχου.
Επισημαίνουμε πως – με βάση την διάταξη η οποία διατηρείται- η Επιτροπή Ελέγχου Πόθεν Έσχες αποτελείται από 16 μέλη. Εκ των οποίων τα 11 είναι δικαστικοί (Αρεοπαγίτες, Σύμβουλοι Ελεγκτικού Συνεδρίου, Γενικός Επιθεωρητής Δ.Διοικησης) ενώ επίσης μετέχει οι υποδιοικητής της ΤτΕ με έναν αναπληρωτή. Όσον αφορά τη πολιτική εκπροσώπηση η εκάστοτε κυβέρνηση μετέχει με δύο μέλη έναν ορισμένο από το κόμμα εκπρόσωπο και τον Πρόεδρο της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας που προεδρεύει και της επιτροπής. Σε αυτούς προστίθεται και ένας εκπρόσωπος από την αξιωματική αντιπολίτευση. Έτσι,πρακτικά αποκλείονται από την συμμετοχή στην επιτροπή εκπρόσωποι των υπόλοιπων πολιτικών κομμάτων.
Πολιτική απάντηση στο γιατί συμβαίνει αυτό δεν έχει δοθεί από τον εισηγητή του «βελτιωτικού» νομοσχεδίου, υπουργό Δικαιοσύνης Κώστα Τσιάρα, παρότι το θέμα τέθηκε κατά την διάρκεια της συζήτησης του νομοθετήματος στην Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης της Βουλής. Είναι σαφές πως η στάση αυτή δημιουργεί ερωτηματικά και αφήνει παράθυρα για πολλές ερμηνείες ανάμεσα σε αυτές και η τυχόν «διαχείριση» καταστάσεων στο μέλλον μέσω κομματικής συνεννόησης.
Αξίζει να θυμίσουμε ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έφερε το συγκεκριμένο νομοθέτημα για ψήφιση μετά το σκάνδαλο της «Υπόθεσης Πάτση» και των εξωχώριων εταιρειών που δεν είχε περιλάβει στην δήλωση «Πόθεν Έσχες, παρότι αυτό ελέγχθηκε από την αρμόδια επιτροπή. Ουσιαστικά η υπόθεση αυτή ανέδειξε τη βασική αδυναμία του συστήματος ελέγχου που δεν είναι άλλη από την απουσία κάθε δυνατότητας ελέγχου του «Έσχες». Γιατί δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί τέτοιος έλεγχος σε καθεστώς «ελευθερίας διακίνησης κεφαλαίων», δηλαδή το καθεστώς που ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μέλος της οποίας είναι η Ελλάδα. Θυμίζουμε ότι επ’ αυτής της βάσεως παραμένουν σε πλήρη ισχύ οι διατάξεις που δεν επιτρέπουν την ονομαστικοποίηση των μετοχών των εταιρειών μέχρι φυσικού προσώπου, το τραπεζικό και επιχειρηματικό απόρρητο, η ελεύθερη λειτουργία των εταιριών offshore, το καθεστώς αδιαφάνειας στην λειτουργία των τηλεοπτικών καναλιών και πολλά ακόμη.
Στο νομοθέτημα της κυβέρνησης, παρότι κάποιες διατάξεις εξορθολογίζουν ορισμένες διαδικασίες (όπως π.χ η μεταφορά των στοιχείων στις δηλώσεις με ηλεκτρονικό τρόπο από τις πηγές και όχι από τους ίδιους τους υπόχρεους) χάσκουν …τεράστια κενά στο ζήτημα του ελέγχου. Αναφέρουμε ορισμένα ενδεικτικά:
– Από τις κατηγορίες στον αρχικό νόμο του 2003 που θεωρούνταν εισόδημα πλέον εξαιρούνται πλέον με βάση τα άρθρα 20 και 21 τα τα μετρητά άνω των 30.000, τα κινητά στοιχεία άνω των 40.000, τα χρέη προς το δημόσιο, αλλά και τα χρέη από πιστωτικές κάρτες.
– Πλέον θα κατατίθενται χωριστά οι δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης των συζύγων των υπόχρεων, δίχως όμως να καθορίζεται αν αυτές θα εξετάζονται σε συνδυασμό με τις δηλώσεις των υπόχρεων και κυρίως (όσον αφορά τους βουλευτές και τα μέλη της κυβέρνσηης) αν θα δημοσιοποιούνται μαζί με τις δηλώσεις των υπόχρεων. Εύλογα αντιλαμβάνεται κανείς τι σημαίνει αυτό σε επικοινωνιακό επίπεδο εφόσον δεν υπάρξει δημοσιοποίηση.
– Το ποσοστό των υποχρεωτικών δειγματοληπτικών ελέγχων αυξάνεται από 5 σε 7%, ομως με βάση την προηγούμενη διάταξη πολλαπλασιάζεται ο αριθμός των δηλώσεων και έτσι ουσιαστικά υπάρχει μείωση των ελέγχων.
– Επίσης στο άρθρο 28 του νομοσχεδίου ορίζεται πως μία δήλωση «δεν θεωρείται ανακριβής εφόσον αποδεικνύεται η εκ παραδρομής λανθασμένη αναγραφή», πράγμα που σημαίνει ότι οποιοσδήποτε «πιαστεί» να έχει μη δηλωμένα περιουσιακά στοιχεία μπορεί να ισχυριστεί πως αυτό συνέβη από λάθος και να «καθαρίσει» κατά το κοινώς λεγόμενο.
– Όσον αφορά τις παρατάσεις χρόνου το νομοσχέδιο αφήνει τεράστια περιθώρια. Αμέσως μετά την λήξη της προθεσμίας υποβολής οι υπόχρεοι μπορούν να καταθέσουν την δήλωση για έναν μήνα. Μόλις λήξει και ο μήνας αυτός έχουν δικαίωμα δίχως πρόβλημα να καταθέσουν τη δήλωση μαζί με την …επόμενη αφού δίνεται νέα περίοδος χάριτος ενός έτους.
– Εφόσον υπάρξει ζήτημα ελέγχου μίας δήλωσης με βάση το νέο νόμο η άρση του απορρήτου του ελεγχθέντα δεν είναι πια υποχρεωτική αλλά προαιρετική. Δηλαδή είναι στην διακριτική ευχέρεια των ελεγκτικών αρχών εάν θα προβούν στο συγκεκριμένο μέτρο.
– Τέλος η δημοσιοποίηση των Πόθεν Έσχες των βουλευτών και μελών της κυβέρνησης μειώνεται στα 3 χρόνια ενώ έως τώρα προβλέπονταν για το σύνολο της κοινοβουλευτικής τους θητείας.
Υποστηρίζοντας το νομοσχέδιο ο υπουργός Δικαιοσύνης Κώστας Τσιάρας ανέφερε με την μορφή ερωτημάτων: «Τακτοποιείται ένα “άτακτο» εντός εισαγωγικών αποσπασματικό και δυσνόητο νομοθετικό πλαίσιο και οι 49 περιπτώσεις υπόχρεων γίνονται 13 δεν είναι ένα βήμα προόδου; Δεν είναι ένα βήμα που μας βάζει σε μια γενικότερη λογική διευκόλυνσης και πολύ καλύτερης δυνατότητας ελέγχου;».
Επίσης πρόσθεσε ότι «επιτέλους αντί να ζητάνε από τον κάθε υπόχρεο, να ανατρέξει προκειμένου ο ίδιος να βρει το όποιο δικαιολογητικό, από το όποιο τραπεζικό κατάστημα, ή εν πάση περίπτωση απ’ όπου μπορεί να διατηρεί ένα λογαριασμό και να το πηγαίνει στην Ελεγκτική Αρχή δεν είναι πιο εύκολη διαδικασία; Δεν συνιστά, μια πιο διαφανή διαδικασία, η εξουσιοδότηση εκχώρησης δυνατότητας, όλα αυτά τα δικαιολογητικά να λαμβάνονται απευθείας από την ελέγχουσα Αρχή; Από την άλλη πλευρά το γεγονός ότι μέχρι σήμερα είχαμε το 4% των ελέγχων ως θεσπισμένο όριο. Το ότι αυξάνεται αυτό το όριο, είναι τεράστιος αριθμός. Αυτή είναι η αλήθεια και πρέπει να εκσυγχρονίσουμε όσο γίνεται περισσότερο τη διαδικασία».
