Νέα στοιχεία, με πρωταγωνιστές αρχαιοκάπηλους, αρχαιοπώλες και … αρχαιολόγους, που αποδεικνύουν την αρχαιοκαπηλική προέλευση και τη σκοτεινή διαδρομή μέχρι το “ξέπλυμα” τους των κυκλαδικών ειδωλίων της συλλογής Στερν, την οποία η ελληνική κυβέρνηση νομιμοποίησε με πρωτοφανή και σκανδαλώδη τρόπο, φέρνει στο έρευνα του δημοσιογράφου Νικόλα Ζηργάνου που δημοσιεύεται στη ΕφΣυν και στον ιστότοπο www.wearesolomon.com.
Σύμφωνα με τα όσα παρουσιάζονται και τεκμηριώνονται με φωτογραφικό υλικό από το κατασχεθέν αρχείο του Ιταλού αρχαιοκάπηλου Τζιανφράνκο Μπεκίνα και σχετικά έγγραφα, το κυκλαδικό ειδώλιο αριθμ. 29 – για το οποίο ο αρχαιολόγος Χρ. Τσιρογιάννης αποκάλυψε στις 30 Σεπτεμβρίου σε συνέντευξη του στην Athens Voice ότι ταυτίζεται με κυκλαδικό ειδώλιο που εμφανίζεται σε φωτογραφία η οποία περιέχεται στο αρχείο του Ιταλού αρχαιοπώλη, καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία σε Ελλάδα και Ιταλία, Τζιανφράνκο Μπεκίνα – από το 1980 “βγαίνει” μαζί με άλλα κυκλαδικά ειδώλια στην αρχαιοκαπηλική αγορά προκειμένου να πουληθεί και εν τέλει να ξεπλυθεί. Από το κατασχεθέν αρχείο του αρχαιοκάπηλου Τζιανφράνκο Μπεκίνα προκύπτει ότι ο Ιταλός αρχαιοκάπηλος ήταν κάτοχος του επίμαχου κυκλαδικού ειδωλίου. Το συγκεκριμένο ειδώλιο δεν συνοδευόταν από νόμιμους τίτλους, δεν υπάρχει προηγούμενος κάτοχος, ο Μπεκίνα το μεταπώλησε σε άλλον αρχαιοκάπηλο σε μια προσπάθεια να το «ξεπλύνει»
Οπως περιγράφεται στην έρευνα αρχικά, στις 24 Νοεμβρίου 1980 έγινε προσπάθεια να πουληθεί στους Lance και Roberta Entwistle, οι οποίοι έχουν αρχαιοπωλείο στο Λονδίνο τιμή πώλησης 65.000$ από την Ούρσουλα Μπεκίνα, διευθύντρια της γκαλερί (αρχαιοπωλείου) Antike Kunst Palladion και σύζυγος του Τζιανφράνκο Μπεκινα, ιδιοκτήτη της εταιρείας με έδρα τη Βασιλεία της Ελβετίας. Η συγκεκριμένη αγοραπωλησία δεν ευοδώθηκε.
Ωστόσο σε έναν φάκελο του αρχείου Μπεκίνα, εμφανίζονται συνολικά πέντε φωτογραφίες κυκλαδικών ειδωλίων που αντιστοιχούν σε 3 μορφές ειδωλίων μεταξύ των οποίων και εκείνο που περιλαμβάνεται στη συλλογή Στερν και αποκάλυψε ο Χρ. Τσιρογιάννης. “”Στις 28 Μαρτίου 1981 ο Μπεκίνα πουλάει και τα τρία κυκλαδικά αντικείμενα της φωτ. 6 στον Ιάπωνα αρχαιοπώλη Noriyoshi Horiuchi ο οποίος έχει αρχαιοπωλείο στο Τόκιο”, σύμφωνα με την έρευνα του Ν. Ζηργάνου. Στο μεταξύ ” από τις 5 Μαρτίου 1981 η Pat Getz-Preziosi, η αρχαιολόγος η οποία πολλά χρόνια αργότερα βοήθησε τον συλλέκτη Λέοναρντ Στερν να δημιουργήσει τη συλλογή του με τα κυκλαδικά και τον συμβούλευε -κατά δήλωσή του- ώστε να αποφύγει να αγοράσει αρχαιότητες προερχόμενες από αρχαιοκαπηλία, στέλνει επιστολή στον Τζιανφράνκο Μπεκίνα”. Με αυτή την επιστολή ζητάει από τον Μπεκίνα την άδεια να δημοσιεύσει ένα εκ των τριών προαναφερόμενων κυκλαδικών ειδωλίων.
Η διαδρομή της πώλησης όπως περιγράφεται βήμα – βήμα στην έρευνα είναι η εξής:
Σε επιστολή του ο Ιταλός αρχαιοκάπηλος αναφέρει: «Παράδοση: ένα ειδώλιο (ύψος 56,2 εκ.) παραδόθηκε απευθείας (πρόκειται για το ειδώλιο για το οποίο έγραψε η Getz-Preziosi στον Μπεκίνα, ζητώντας φωτογραφίες και άδεια δημοσίευσης) και ένα ειδώλιο και μία φιάλη προς παράδοση με φορτωτική στην Ιαπωνία».
Στο έγγραφο περιγράφονται τα δύο κυκλαδικά. Το πρώτο, ύψους 56,2 εκ. αναφέρεται ως «ακέραιο, εκτός από ένα σπάσιμο στον λαιμό και το αριστερό πόδι. Συγκολλημμένο, με πατίνα». Το δεύτερο, ύψους 42,3 εκ., αναφέρεται ως «ακέραιο, εκτός από ένα σπάσιμο στο αριστερό πόδι και τα δεξιά δάχτυλα ποδιών». Η περιγραφή φέρει στο πλάι τον αριθμό αναφοράς 381-5, που ταυτίζεται με τις πέντε φωτογραφίες του κατασχεμένου αρχείου Μπεκίνα.
Η συνολική τιμή πώλησης είναι 200.000 ελβετικά φράγκα. Ο Μπεκίνα δίνει και εγγύηση γνησιότητας.
Με ίδια ημερομηνία παρέχει και τιμολόγιο Τη διακίνηση αναλαμβάνει η NALPINA SA BASEL και την παράδοση στην Ιαπωνία η YAMATA TRANSPORT CO. Ltd Fine Arts Tokyo.
Τρεις ημέρες μετά, στις 31 Μαρτίου 1981, οι Ούρσουλα και Τζιανφράνκο Μπεκίνα στέλνουν επιστολή στον Horiuchi. Από την επιστολή συνάγεται ότι ο Horiuchi επισκέφθηκε οικογενειακώς την Ελβετία.
Στις 23 Απριλίου 1981 η Ούρσουλα Μπεκίνα στέλνει επιστολή στον Horiuchi και προωθεί το αίτημα της Getz-Preziosi για δημοσίευση του μεγαλύτερου κυκλαδικού ειδωλίου (56,2 εκ.). Του συστήνει την Getz-Preziosi ως «γνωστή αρχαιολόγο με ειδίκευση στα κυκλαδικά».
Ο κάτοχος προφανώς ανταποκρίθηκε, καθώς το επίμαχο κυκλαδικό ειδώλιο περιλήφθηκε με φωτογραφία και σχόλια, την ίδια χρονιά, από την Getz-Preziosi, σε δημοσίευσή της στο περιοδικό του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης, Metropolitan Museum Journal, Vol. 16 (1981), με τίτλο «Risk and Repair in Early Cycladic Sculpture».
Ομως εκεί, στη λεζάντα (54, 55) της σελ. 19, που συνοδεύει δύο νέες φωτογραφίες (για τις οποίες ευχαριστεί τον Horiuchi) του κυκλαδικού ειδωλίου (ύψος 56,2 εκ.) αναφέρει ότι ανήκει στη συλλογή Horiuchi, με έδρα το Λονδίνο. Αλλά ο Horiuchi ήταν αρχαιοπώλης και όχι συλλέκτης και, όπως είδαμε, είχε παραλάβει από τον Μπεκίνα το κυκλαδικό και το μετέφερε ο ίδιος στο Τόκιο και όχι στο Λονδίνο. Ετσι, η Getz-Preziosi απογαλάκτισε το κυκλαδικό ειδώλιο από τον Μπεκίνα, ο οποίος έκτοτε δεν θα αναφερθεί ποτέ σε κανένα ιστορικό προέλευσης στις συχνές δημοσιεύσεις της για το συγκεκριμένο ειδώλιο σε βιβλία και ανακοινώσεις της.
Στην έκδοση «Cycladica, Five sculptors in Goulandris Collection», 1984, η φωτογραφία του ειδωλίου (σελ. 14) συνοδεύεται με την επισήμανση: «Προέλευση: άγνωστη» και κανένα ιστορικό προέλευσης προηγούμενων κατόχων.
Τα κυκλαδικά ειδώλια τα οποία βρέθηκαν … όλως τυχαίως στα χέρια του Μπεκίνα, πουλήθηκαν το 1981 στον αρχαιοπώλη Horiuchi και επανεμφανίστηκαν, «ξεπλυμένα», ως εξής, όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ.
Το μεγαλύτερο εκτέθηκε το 1990 στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης στο πλαίσιο της έκθεσης «Glories of the Past», της συλλογής Shelby White, χωρίς καμία αναφορά προέλευσης στον σχετικό κατάλογο που υπογράφειη Getz-Preziosi.
Το μικρότερο κυκλαδικό προέλευσης Μπεκίνα – Horiuchi (42,3 εκ.) επανεμφανίστηκε ξαφνικά το 2001, στο βιβλίο της Getz-Preziosi «Personal styles in early Cycladic sculpture». Εκεί, αναφέρεται ως κάτοχος η «Harmon Collection», του Λέοναρντ Στερν. Το ειδώλιο περιλαμβάνεται στα 161 κυκλαδικά της Συλλογής Στερν, αυτής δηλαδή που νομιμοποίησε η κυβέρνηση και που τη νομιμοποίηση αυτή “βάφτισε” επαναπατρισμό μετά από 50 χρόνια!
