Κυριακή 29 Νοέμβρη του 1964, 22 χρόνια μετά, ο εορτασμός της επετείου της ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοπόταμου, μίας από τις κορυφαίες αντιστασιακές πράξεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, για πρώτη φορά οργανώθηκε από το επίσημο ελληνικό κράτος. Η κυβέρνηση της Ένωσης Kέντρου με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου υιοθέτησε τον εορτασμό και το υπουργείο Eσωτερικών διαμόρφωσε το σχετικό πρόγραμμα της εκδήλωσης.
Εκείνη την Κυριακή γύρω απ’ τη γέφυρα του Γοργοποτάμου συγκεντρώθηκαν 15 με 20 χιλιάδες λαού για να γιορτάσουν την 22η επέτειο από την ανατίναξη της γέφυρας. Επιβλητική η παρουσία των αγωνιστών της διωκόμενης, τότε, ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης και των σωματείων τους, με επικεφαλής τον στρατηγό του ΕΛΑΣ Γεράσιμο Αυγερόπουλο. Παρόντες και αγωνιστές του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τον δημοκρατικό στρατηγό Ν. Κοσίντα. Εκεί και η ΕΔΑ, καθώς και η Νεολαία Λαμπράκη με οργανωμένη παρουσία.
Ο γιορτασμός της ανατίναξης της γέφυρας έπαιρνε μεγάλες διαστάσεις και το περιεχόμενό του συνδεόταν με την αναγνώριση της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, τη λευτεριά στους πολιτικούς κρατούμενους και τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ.
Όμως, οι διοργανωτές δεν είχαν προβλέψει την επίσημη παράσταση και απαγόρευαν την κατάθεση στεφάνων από την πλευρά των αντιστασιακών οργανώσεων, γεγονός που είχε προκαλέσει εντάσεις πριν από την έναρξη, αλλά και κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων, λόγω των διαμαρτυριών των αντιστασιακών.
Για να μην οξυνθούν περαιτέρω τα πνεύματα, αποφασίστηκε η σύντμηση του χρόνου της εκδήλωσης και η περικοπή του προγράμματος.
Γύρω στις 1.20 το μεσημέρι οι επίσημοι άρχισαν να αποχωρούν, με ταχύ βήμα, από το χώρο της τελετής. Την στιγμή που πλησίαζαν στα αυτοκίνητά τους ακολουθούμενοι από το πλήθος ακούστηκε μια ισχυρότατη έκρηξη και αμέσως μια δέσμη καπνού και σκόνης υψώθηκε. Κάποιοι υπέθεσαν πως επρόκειτο για τη συμβολική αναπαράσταση του σαμποτάζ και αμέριμνοι έστρεψαν το βλέμμα τους προς το σημείο της έκρηξης. Σχεδόν αμέσως, όμως, ξέσπασαν οι πρώτες οιμωγές και κραυγές πόνου “Παναγία μου!”, “δεν έχω το πόδι μου!”, “μας σκοτώνουν”, “το παιδάκι μου!”. Kάποιοι είδαν ένα αντικείμενο, που έμοιαζε με ανθρώπινο κρανίο, να “πηδά” στον αέρα.
Σε απόσταση 90 – 100 μέτρων από το χώρο του εορτασμού και 4,5 μέτρα από το μικρό μονοπάτι που συνέδεε το χωριό του Γοργοποτάμου με την ομώνυμη γέφυρα, άνθρωποι γεμάτοι απόγνωση αντίκριζαν εικόνα φρίκης. H έκρηξη είχε σκορπίσει τον θάνατο. Λόγω της πυκνότητας του πλήθους στο συγκεκριμένο σημείο, επτά άνθρωποι είχαν χάσει ακαριαία τη ζωή τους, άλλοι έξι χαροπάλευαν (πέθαναν αργότερα στο νοσοκομείο της Λαμίας όπου μεταφέρθηκαν) και πάνω από 45 είχαν τραυματιστεί.
Οι 13 νεκροί ήταν οι:
Γεώργιος Γιαννακούλης
Νικόλαος Δασόπουλος
Κωνσταντίνος Κανούρας
Χρήστος Κεστίνης
Κωνσταντίνος Λεμπέσης
Κική Λιακοπούλου
Κωνσταντίνα Μπότη
Δημήτριος Μυλωνάς
Ηρωδιών Παπαζαχαρίου
Απόστολος Πολύμερος
Ασημούλα Ραχιώτη
Κωνσταντίνος Τσαρουχάς
Δήμος Τσιντικίδης
Λίγες ώρες αργότερα, ο χώρος εκκενώθηκε, ενώ άρχισαν να καταφθάνουν ειδικά συνεργεία εμπειρογνωμόνων. Γρήγορα διαπιστώθηκε πως η έκρηξη οφειλόταν σε νάρκη, την οποία είχε πατήσει ο εορταστής Xρήστος Kεστίνης, βρίσκοντας τραγικό θάνατο.
Το επίσημο πόρισμα από τις έρευνες που ακολούθησαν υιοθέτησε την εκδοχή του ατυχήματος από παλιά νάρκη που είχε τοποθετηθεί εκεί το 1947 και δεν είχε περισυλλεχθεί κατά την εκκαθάριση της περιοχής δέκα χρόνια αργότερα.
Ο Αντιστασιακός Φοίβος Τσέκερης σε περιγραφή των γεγονότων της 29.12.1964, στα οποία υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας, που δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη της 6ης Δεκέμβρη 2005, σημείωνε: «…Τη μέρα εκείνη πάνω από 10.000 κόσμος απ’ όλη την Ελλάδα είχαν προσέλθει στον τόπο της εκδήλωσης. Κανείς δε φανταζόταν το κακό που θα ακολουθούσε. Μια δυνατή έκρηξη τους συντάραξε όλους. 13 σκοτώθηκαν και 45 τραυματίστηκαν. Επρόκειτο για νάρκη αμερικανικής παραγωγής πρόσφατα κατασκευασμένης και όχι «ξεχασμένης» από τον πόλεμο, όπως παρουσιάστηκε αρχικά. Αίσθηση προκάλεσε το γεγονός ότι οι πολιτικοί που παραβρίσκονταν, τότε — μεταξύ τους και ο Γ. Παπανδρέου — μετά τις ομιλίες τους έφυγαν εσπευσμένα, σχεδόν φυγαδεύτηκαν, πριν σκάσει η νάρκη…»
Η τραγωδία συγκλόνισε ολόκληρη την Ελλάδα. Τα ερωτήματα για τις αιτίες που την προκάλεσαν ζητούσαν πιεστικά απάντηση, λόγω και των αντιφάσεων από τις επίσημες έρευνες. Το τότε καθεστώς ξεκίνησε δικαστικές διώξεις, σε βάρος των θυμάτων της αιματοχυσίας, με κύρια κατηγορία ότι πήγαν στο γιορτασμό του Γοργοπόταμου για να οργανώσουν, υποκινήσουν και συμμετάσχουν σε στάση κατά των αρχών.
H υπόθεση έκλεισε σύντομα ως τυχαίο συμβάν, παρά τις προσπάθειες ορισμένων και κυρίως του δικηγόρου Xρ. Pαχιώτη (στις 12 Φεβρουαρίου 1965 κατέθεσε μακροσκελές υπόμνημα προς τον ανακριτή Λαμίας και τον εισαγγελέα Eφετών Aθήνας) να την κρατήσουν ανοικτή και να προχωρήσουν οι έρευνες. Ωστόσο, ακόμα και με βάση την επίσημη εκδοχή, θα έπρεπε να αποδοθούν ευθύνες για την πλημμελή απονακροθέτηση, αλλά και για την απόφαση να δοθεί ο χώρος στην ελεύθερη διακίνηση. Κάτι τέτοιο ουδέποτε συνέβη.
Aντιθέτως, τον Mάιο του 1965, 18 άτομα που βρίσκονταν στις 29 Nοεμβρίου στο χώρο του Γοργοποτάμου, (ανάμεσά τους ο στρατηγός Γεράσιμος Αυγερόπουλος (του ΕΛΑΣ) και ο στρατηγός Ν. Κοσίντας (του ΕΔΕΣ), δικάστηκαν με ποικίλες κατηγορίες (στάση, αντιποίηση αρχής, παράβαση A.N. 942/1946, περιύβριση αρχής, επικίνδυνες σωματικές βλάβες κ.α.) για όσα συνέβησαν πριν, κατά τη διάρκεια αλλά κυρίως μετά τη λήξη της τελετής. Από αυτούς οι 12 καταδικάστηκαν σε ποικίλες ποινές και οι 6 αθωώθηκαν. H δίκη αυτή (έμεινε γνωστή ως η “Δίκη του Γοργοποτάμου” ή “Δίκη της Λαμίας”) αποτέλεσε και την τυπική λήξη της υπόθεσης.
Εγιναν συνολικά τρεις δίκες:
— Η πρώτη στο Πλημμελειοδικείο της Λαμίας (Μάης – Ιούνης 1965), όπου καταδικάστηκαν οι 12 από τους 18 κατηγορουμένους σε ποινές φυλακίσεως έως τρία χρόνια.
— Οι άλλες δύο στο Τριμελές Εφετείο Αθηνών (η μία το Νοέμβρη του 1965 και η άλλη το Φλεβάρη του 1966), όπου χαρακτηριστικό τους στοιχείο είναι η καταδίκη του Γερ. Αυγερόπουλου, καθώς και άλλων στελεχών του αντιστασιακού και αριστερού κινήματος.
Πηγές: Ριζοσπάστης, Αυγή, ethniki-antistasi-dse.gr, sansimera.gr.
