Μικρές κυρίες – Little Women
2019
Διάρκεια: 135’
Σκηνοθεσία: Γκρέτα Γκέργουιν
Πρωταγωνιστούν: Σέρσια Ρόναν, Φλόρενς Πιού, Έμα Γουάτσον, Λόρα Ντερν, Ελίζα Σκάνλεν.
‘Αυτό το βιβλίο είναι ένα δικό μου κομμάτι’ είπε σε συνέντευξη της η Γκέργουιν για το διάσημο μυθιστόρημα της Λουίζα Μέη Άλκοτ Μικρές Κυρίες που διασκεύασε και σκηνοθέτησε στη δεύτερη της ταινία. Και διασκεύασε με το νυστέρι, κάτι αρκετά ριψοκίνδυνο για ένα μυθιστόρημα που έχει διαβαστεί από εκατομμύρια αναγνώστες τόσο στις Η.Π.Α. όσο και στον υπόλοιπο κόσμο και έχει πάρει τη θέση του στο πάνθεον των κλασικών μυθιστορημάτων, μαζί με τον Όλιβερ Τουίστ και τους Άθλιους. Πολλοί θεατές δεν της το συγχώρεσαν ενώ οι κριτικοί επαίνεσαν την νεωτερική της ματιά στο πασίγνωστο μυθιστόρημα. Αν κάθομαι να γράψω ένα κείμενο για μια ταινία που μάλλον δεν μου άρεσε, είναι γιατί ανήκω κι εγώ στο φανατικό κοινό της Μέη Άλκοτ. Οι Μικρές Κυρίες ήταν κομμάτι και της δικής μου εφηβείας και κάθε μεταφορά του έργου στον κινηματογράφο μου προκαλεί, αν μη τι άλλο, το ενδιαφέρον.
Η Γκέργουιν βλέπει με μια φρέσκια, καινούργια ματιά την ιστορία της Τζο, της Μεγκ, της Μπέθ και της Έιμυ. Τις τέσσερεις κόρες της οικογένειας Μάρτς που ενσαρκώνουν τέσσερεις πτυχές της γυναικείας ψυχοσύνθεσης. Δεν αφηγείται την ιστορία γραμμικά, όπως η προηγούμενη μεταφορά του μυθιστορήματος το 1994, αλλά ακολουθεί την Τζο, την αδερφή με την οποία μάλλον ταυτίζεται η συγγραφέας, σε μια καταιγιστική διαδρομή μεταξύ παρελθόντος και παρόντος.. Αντιμετωπίζει τις τρεις αδερφές ως icons, μην μπαίνοντας στον κόπο να βάλει π.χ. ένα μικρό κορίτσι να υποδυθεί την εννιάχρονη Έιμυ του πρώτου μέρους του βιβλίου και φωτίζει με ένα γλυκό καφεκίτρινο φως τις αναμνήσεις από το παρελθόν, ενώ αφήνει το παρόν να κυλάει μέσα σε ένα ψυχρό μπλε. Ρίχνει φως με πολλή ευαισθησία και οξυδέρκεια σε πολλές σκηνές του βιβλίου και αναδεικνύει τους χαρακτήρες μέσα από τις αντιδράσεις τους. Η φωτογραφία είναι εκπληκτική – αλλά αυτό για τις αμερικάνικες ταινίες καταντάει και λίγο repetition, όλες οι παραγωγές που έχουν οσκαρικές φιλοδοξίες έχουν και πολλή καλή φωτογραφία. Στο Χόλιγουντ, τα έχουμε πει, δουλεύουν οι καλύτεροι τεχνικοί του παγκόσμιου κινηματογράφου.
Η Τζο – το alter ego της συγγραφέως αλλά και της σκηνοθέτιδας – είναι η απόλυτη πρωταγωνίστρια. Εμφανίζεται ως μια γυναίκα που πνίγεται από τις δεσμεύσεις που η πουριτανική κοινωνία επιβάλλει σε αυτή και το φύλο της και θέλει να εκφράσει το δικό της λόγο και να αφήσει το ταλέντο της να αναπνεύσει. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει προσπαθώντας να επιβιώσει και να αναδείξει το ταλέντο της μέσα σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο δεν έχουν αλλάξει και πολύ. Κι η Γκέργουιν μαζί με άλλες γυναίκες δημιουργούς δίνει έναν σκληρό αγώνα για να αναδείξει το ταλέντο της μέσα στον ανδροκρατούμενο κόσμο της αμερικάνικης κινηματογραφικής βιομηχανίας. Ή τουλάχιστον αυτό μαθαίνουμε εδώ.
Απέναντι της έχει την καλόβολη και συμβατική Μεγκ, την Μπεθ που ζει στον κόσμο της μουσικής και των σκιών, αλλά και την ψυχρή, ρεαλίστρια Έημυ, από την οποία την χωρίζουν ωκεανοί όσον αφορά τη στάση της ζωής αλλά τις ενώνει ένας άντρας: ο γλυκός και ευγενικός Λώρη της διπλανής πόρτας.
Όσο προχωράει η ταινία όμως, αυξάνεται και η διάθεση της Γκέργουιν όχι απλά να ερμηνεύσει με δικό της τρόπο ή να φωτίσει πτυχές αλλά να αναπλάσει την ιστορία. Βάζει στα χείλη των πρωταγωνιστριών της φράσεις που δεν επινοεί και αλλάζει σε βασικά σημεία τις αντιδράσεις των χαρακτήρων. Και αυτό όμως θα ήταν ανεκτό, αν όχι επιθυμητό, στο πλαίσιο της φρέσκιας πένας – κάμερα στιλο – που ανέφερα πιο πάνω. Εκείνο όμως που πραγματικά με εξόργισε, όπως φαντάζομαι και πολλούς από τους φανατικούς αναγνώστες του εμβληματικού νεανικού μυθιστορήματος – ήταν το τέλος. Το οποίο δικαιώνει τη ρήση (μου) πως ο,τι φτιάχνεται στο Χόλιγουντ είναι Χόλιγουντ. Είτε πρόκειται για τους άθλους του Ηρακλή και τον Τρωικό πόλεμο, είτε για κλασικά παιδικα/εφηβικά μυθιστορήματα του 19ου αιώνα όπως η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων και οι Μικρές Κυρίες το Χόλιγουντ απλώνει τη μαγική του χρυσόσκονη και τα κάνει όλα Ντίσνεϋλαντ.
Η Αλίκη του Τιμ Μπάρτον γύρισε από τη χώρα των θαυμάτων όχι σε μια κατάσταση αμφιθυμίας ανάμεσα στον ύπνο και τον ξύπνιο, το όνειρο και την πραγματικότητα, όπως την ήθελε ο Λούις Κάρολ, αλλά ρεαλίστρια και μαχητική, έτοιμη να κατακτήσει οικονομικά τις πέντε ηπείρους και τις επτά θάλασσες κατ’εικόναν και ομοίωση των αποικιοκρατών συμπατριωτών του συγγραφέα. Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, νίκη της Τζο είναι το να γίνει μια σκληρή διαπραγματεύτρια στο οικονομικό τερέν των πνευματικών δικαιωμάτων. Οι γυναίκες ξέρουν να διεκδικούν όσο και οι άντρες.
Μια ιστορία όμως γραμμένη σε εκείνη την πλευρά του Ατλαντικου πρέπει να έχει ένα καλό συναισθηματικό τέλος. Αυτό το είχε και το βιβλίο. Η Μαίη Άλκοτ δεν άφησε μόνη την Τζο στο τέλος. Όμως ο Φρίντριχ Μπάερν της Γκέργουιν δεν είναι ο ηλικιωμένος καθηγητής με το ταπεινό παρουσιαστικό που αγάπησε η Τζο παρ’όλες τις αντιξοότητες, σπάζοντας ακόμα ένα στεγανό για την κοινωνία του 19ου αιώνα, αλλά ένας ωραιότατος νέος που τον κοίταζαν οι αδερφές της και τον λιμπίζονταν. Μια λουστραρισμένη εικόνα. Το δε τέλος, η συνάντηση και η ερωτική εξομολόγηση ανάμεσα στην Τζο και τον καθηγητή, έχασε όλη την απλότητα, την αυθεντικότητα και τον ρομαντισμό του βιβλίου για να γίνει μια από τα ίδια της κάθε τριτοτέταρτης δραμεντί. Το μόνο που έλειπε ήταν να αρχίσουν να τσιρίζουν οι τρεις αδερφές σαν κολεγιάδες που τρελαίνονται από τη χαρά τους! Ή μήπως τσίριζαν και δεν το πρόσεξα;
