Από eksegersi.gr
Ο Σταύρος Παναγιώτου δεν είναι σκηνοθέτης. Δάσκαλος στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση είναι. Καθηγητής Αγγλικών που διδάσκει στα σχολεία της Κορινθίας. Αντιλαμβανόμενος τα καθήκοντά του όπως τα συνοψίζει η λέξη «δάσκαλος», δημιουργεί στα σχολεία που υπηρετεί μαθητικές ταινίες, στις οποίες πρωταγωνιστούν τα παιδιά, οι μαθητές του, και οι συνάδελφοί του εκπαιδευτικοί. Ταινίες που ξεφεύγουν από τα καθιερωμένα «χαρωπά» πρότυπα που έντεχνα πλασάρει η κυβερνώσα ιδεολογία. Οι μαθητικές ταινίες του Παναγιώτου, χωρίς να χάνουν το χαρακτήρα τους, ξύνουν την επιφάνεια και αποκαλύπτουν κοινωνικές πληγές, ανοίγοντας δρόμους για προβληματισμό. Οχι μόνο από τα παιδιά αλλά και από τους ενήλικες.
Εχουμε παρουσιάσει-σχολιάσει τις δυο πρώτες μαθητικές ταινίες που δημιούργησε ο Σταύρος Παναγιώτου στο 10ο Δημοτικό Σχολείο Κορίνθου (DYSTOPIA__CORINTH 2097) και στα Δημοτικά Σχολεία Σολομού Κορινθίας και Ζευγολατιού (ΑΣΦΑΛΤΟΣ ΠΑΝΤΟΎ – Θες εργάτη;). Από τα λινκ που παραθέσαμε μπορείτε να οδηγηθείτε στις παρουσιάσεις και να παρακολουθήσετε τις ταινίες (η πρώτη πήρε το πρώτο βραβείο στον 11ο Διεθνή Μαθητικό Διαγωνισμό Ταινιών Μικρού Μήκους, «Σινεμά Διάβασες;). Σας προτρέπουμε να το κάνετε, έχει τη σημασία του.
Φέτος, ο Σταύρος Παναγιώτου υπηρετούσε στο Δημοτικό Σχολείο Εξαμιλίων. «Διαφορετικό» Σχολείο. Η διαφορετικότητά του έγκειται στο ότι σ’ αυτό το σχολείο πηγαίνουν και τα παιδιά από τον μεγάλο καταυλισμό Ρομά των Εξαμιλίων. Που είναι και η πλειοψηφία των μαθητών (γύρω στο 80% Ρομά και τα υπόλοιπα Μπαλαμέ – για να κάνουμε την κατάταξη στη γλώσσα των Ρομά). Και βέβαια, η ζοφερή κοινωνική πραγματικότητα δεν μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητο έναν ευαίσθητο κοινωνικό παρατηρητή, ο οποίος δεν αντιλαμβάνεται το ρόλο του δασκάλου ως «πάγια αντιμισθία» σε μια σχέση εργαζόμενου με το κράτος-εργοδότη. Θα ήταν παράδοξο αν ο Παναγιώτου δεν έστρεφε το φακό του σ’ αυτή την κοινωνική πραγματικότητα, αν δεν αποφάσιζε να κάνει τη φετινή μαθητική ταινία του πάνω σ’ αυτό το θέμα.
Εκεί, όμως, ήταν που ορθώθηκαν τα εμπόδια. Γιατί δεν ευδοκίμησε μια ωραία προσπάθεια, γράφαμε στις 20 του περασμένου Μάρτη. Το ρεπορτάζ μιλούσε για έναν διευθυντή σχολείου που «την είδε»… Ντίνο ντε Λαουρέντις και ήθελε να εγκρίνει το σενάριο, τον τρόπο των γυρισμάτων και την ίδια την ταινία στο τέλος. Γράφαμε συγκεκριμένα:
Τι φοβάται ο διευθυντής του σχολείου και αρνείται την πραγματοποίηση της ταινίας, ειδικά αν σκεφτούμε πως και ο ίδιος, κατέχοντας θέση στη διοικητική ιεραρχία της εκπαίδευσης, έχει ίδιον όφελος από την προβολή του σχολείου, το οποίο διοικεί (τα κριτήρια της κακόφημης αξιολόγησης της Κεραμέως είναι γνωστά);
Φοβάται ότι με την ταινία θα έρθει στο φως η ζοφερή πραγματικότητα, η σκληρή αλήθεια της ζωής των μαθητών Ρομά, που θα ξεπηδήσει αναπόφευκτα μέσα από την αγνότητα και τον αυθορμητισμό των παιδιών. Μια αλήθεια που προσπαθεί να κρύψει επιμελώς κάτω από το χαλί η κυβέρνηση Μητσοτάκη και ολόκληρος ο αστισμός, που από τη μια διαφημίζουν τις προσπάθειες που τάχα κάνει το σύστημα για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των Ρομά και από την άλλη βάζουν φραγμό και σαμποτάρουν κάθε κίνηση που θα ανάψει μια μικρή φλογίτσα ανάπτυξης της προσωπικότητας, όπως είναι η επαφή με τον πολιτισμό, στα παιδιά των φτωχών και περιθωριοποιημένων κοινωνικών στρωμάτων.
Τελικά, η ταινία έγινε. Υπό ασφυκτικές συνθήκες. Με γυρίσματα που κράτησαν μόλις τρία πρωινά και ένα απόγευμα και χωρίς τη δυνατότητα του δημιουργού να δουλέψει με άνεση στην προετοιμασία των παιδιών που κλήθηκαν να «υποκριθούν» τους εαυτούς τους. Και δεν μιλάμε για τρία-τέσσερα παιδιά, αλλά για καμιά ογδονταριά παιδιά-μαθητές Δημοτικού. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, το ότι γυρίστηκε η μικρού μήκους ταινία αποτελεί αφεαυτού ένα θαύμα. ‘Η, για να μιλήσουμε με ρεαλιστικούς και όχι μεταφυσικούς όρους, αποτελεί ένα καλλιτεχνικό επίτευγμα. Το γεγονός ότι το επίτευγμα έγινε από ανθρώπους που δεν είναι επαγγελματίες του σινεμά το καθιστά πιο σημαντικό.
Ετσι κι αλλιώς μια μαθητική ταινία έχει εγγενείς δυσκολίες και δεν μπορεί να μην αποπνέει τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα του εγχειρήματος. Και βέβαια, πρέπει να κρίνεται υπ’ αυτό το πρίσμα. Εν προκειμένω, όμως, ο εγγενής ερασιτεχνισμός μιας μαθητικής ταινίας «εξαφανίζεται» από το συγκλονιστικό τρόπο με τον οποίο αναδεικνύεται το θέμα της.
«Γενετικά κατώτεροι» είναι ο τίτλος της ταινίας και αναφέρεται, φυσικά στους Ρομά. Από το πρώτο δευτερόλεπτο ο Παναγιώτου δείχνει ότι δεν αστειεύεται. Οτι δεν πιάνει ένα «αγαπησιάρικο» για φιλάνθρωπους και δικαιωματιστές θέμα, για να εισπράξει κι αυτός μερικά εύσημα κοινωνικής ευαισθησίας. Το απόσπασμα από τη βιβλική «Εξοδο» δίνει το στίγμα της ταινίας: «Εγώ ο Κύριος ο Θεός σου είμαι Θεός ζηλότυπος, που ανταποδίδω τις αμαρτίες των πατέρων επάνω στα παιδιά, μέχρι τρίτης και τετάρτης γενεάς εκείνων που με μισούν. Και κάνω έλεος σε χιλιάδες γενεές εκείνων που με αγαπούν και τηρούν τα προστάγματά μου».
Η ταινία είναι ένα χαστούκι στην κυρίαρχη ηθική και στον κοινωνικό κανιβαλισμό, στη γκετοποίηση και την κοινωνική περιθωριοποίηση, χωρίς να δικαιολογεί καμιά συμπεριφορά. Ούτε αυτή των θυμάτων που γίνονται θύτες, αναπαράγοντας το φαύλο κύκλο. Η ταινία αναζητά την κοινωνική αλήθεια, για να την εκθέσει γυμνή στα μάτια των θεατών της, ζητώντας όχι φιλανθρωπία «για τη σωτηρία της ψυχής», αλλά προβληματισμό για το «δέον γενέσθαι».
Δε θα γράψουμε τίποτα για το «στόρι» της 18λεπτης ταινίας, για να μη χαλάσουμε τη θέασή της. Θα σημειώσουμε μόνο πως κατά την άποψή μας την ίδια αξία με την ταινία έχουν και τα έξι περίπου λεπτά των «making of», λόγω του αυθορμητισμού τους, που αποκαλύπτει πλευρές του εγχειρήματος. Ιδιαίτερα χρήσιμες και από παιδαγωγική άποψη (για κάθε παιδαγωγό υπάρχει πάντα και διαρκώς το ερώτημα: πώς δουλεύουμε με τα παιδιά; Αλίμονο σ’ αυτόν/ην που επαφίεται στις ευκολίες και στη σκευή της Σχολής, περιμένοντας απλά να περάσει το ωράριο για να επιστρέψει στην οικογενειακή θαλπωρή).
Δεν ξέρουμε τι κινηματογραφικές γνώσεις έχει ο επίμονος δάσκαλος-δημιουργός Σταύρος Παναγιώτου. Εμείς, χωρίς ίχνος υπερβολής, θα κατατάσσαμε αυτή τη συγκλονιστική μικρού μήκος ταινία στην παράδοση του Jean Rouch και του γαλλικού Cinéma vérité. Αν δεν είχε όλη αυτή την πίεση, τις απαγορεύσεις, τις τρικλοποδιές, που παραλίγο να ακυρώσουν το εγχείρημα και στο τέλος περιόρισαν ασφυκτικά το χρόνο προετοιμασίας του, είμαστε σίγουροι ότι θα μιλούσαμε για ένα αριστούργημα.
Απολαύστε την:
