Σαν σήμερα, 28 Οκτωβρίου 1946, ιδρύθηκε το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ που θεωρείται ως η απαρχή της συγκρότησης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ).
Ο ΔΣΕ ήταν λαϊκός στρατός. Στα βουνά της Ελλάδας γεννήθηκε το νέο αντάρτικο, με ψυχή του, το ΚΚΕ. Η μαχητές του πολέμησαν με ηρωισμό απέναντι στη ντόπια άρχουσα τάξη και τους συμμάχους της, Βρετανούς και Αμερικάνους ιμπεριαλιστές.
Κατά τη διάρκεια της τρίχρονης εποποιίας του, στις γραμμές του εντάχθηκαν χιλιάδες αγωνιστές, παιδιά του ελληνικού λαού.
Η δράση του ΔΣΕ στηρίχτηκε στην οργανωτική και πολεμική πείρα του ΕΛΑΣ, η οποία αναπτύχθηκε στη διάρκεια του αγώνα της Κατοχής.
Η ίδρυση του ΔΣΕ
Η απόφαση για την ίδρυση του ΔΣΕ ελήφθη στη 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, τον Φεβρουάριο του 1946. Εκεί αποφασίστηκε το Κόμμα και το κίνημα να περάσει στον ένοπλο αγώνα, μη εγκαταλείποντας και τις ειρηνικές μορφές πάλης. Ωστόσο, το καλοκαίρι του 1946 – κι ενώ το μοναρχοφαστικό καθεστώς της Ελλάδας με την συνδρομή του αγγλομερικάνικου ιμπεριαλισμού είχε εξαπολύσει τη λευκή τρομοκρατία σε κάθε γωνία της Ελλάδας, δολοφονώντας και φυλακίζοντας αγωνιστές – εντάθηκαν και οι ενέργειες του ΚΚΕ για την ενιαιοποίηση των αντάρτικων ομάδων, οι οποίες είχαν ήδη δημιουργηθεί στα βουνά της χώρας. Στόχος ήταν μέχρι το τέλος του 1946 οι ανταρτικές ομάδες να ενιαιοποιηθούν και η δύναμή τους να φτάσει τις 15 – 20 χιλιάδες μαχητές. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς υπολογιζόταν πως υπήρχαν 4.030 μαχητές.
Συγκεκριμένα, η ενοποίηση των αντάρτικών ομάδων – κάτω από ενιαία στρατιωτική καθοδήγηση – έγινε μετά από σύσκεψη στις 26-28 του Οκτώβρη στην Τσούκα Αντιχασίων.
Στη σύσκεψη πήραν μέρος οι καπεταναίοι Μάρκος, Κίσσαβος (Μπλάνας, ο καπετάνιος της θεσσαλικής I μεραρχίας του ΕΛΑΣ στο τέλος της Κατοχής), Κικίτσας (καπετάνιος Πιερίων από την αρχή του κατοχικού αντάρτικου) και Λασσάνης (πολιτικός της 10ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ).
Τότε αποφασίστηκε η ίδρυση του Γενικού Αρχηγείου και η 28η Οκτωβρίου του 1946 θεωρείται και η ημέρα ίδρυσης του ΔΣΕ, τότε εκδόθηκε η υπ’ αριθ. 1 διαταγή για τη συγκρότηση του Γενικού Αρχηγείου των Ανταρτών.
Η ιστορική διαταγή ίδρυσης του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών
«ΓΕΝΙΚΟ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΑΝΤΑΡΤΩΝ
ΕΠΙΤΕΛΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ I
ΑΡΙΘ. ΠΡΩΤ. I
Η στυγνή δίωξη των αγωνιστών και του δημοκρατικού λαού από τον αγγλόδουλο μοναρχοφασισμό και τα όργανά του, που ανάγκασαν χιλιάδες δημοκράτες να βγούνε στα βουνά για να υπερασπίσουν τη ζωή τους, οδήγησε στη σημερινή ανάπτυξη του αντάρτικου κινήματος.
Εχοντας υπόψη ότι είναι ώριμη πια η ανάγκη της δημιουργίας συντονιστικού οργάνου για το συντονισμό και την καθοδήγηση του όλου αντάρτικου αγώνα,
Α π ο φ α σ ί ζ ο υ μ ε
τη δημιουργία του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών, στο οποίο θα υπάγονται τα αρχηγεία Ανταρτών Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Ηπείρου, Ρούμελης.
Σταθμός Διοίκησης Γενικού Αρχηγείου
28 Οκτώβρη 1946».
Ο αντάρτικος στρατός με τη διαταγή αριθμός 19 της 27/12/1946 ονομάστηκε «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας».
Τι προηγήθηκε
Τα ξημερώματα τις 31 Μαρτίου 1946, ομάδα 33 αγωνιστών επιτέθηκε στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου, άντρο βασανιστηρίων. Η επίθεση στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου σηματοδότησε την επίσημη έναρξη του ένοπλου αγώνα. Στο μεταξύ, ομάδες ανταρτών είχαν αρχίσει να συγκροτούνται σε όλη την Ελλάδα ήδη από τα τέλη του 1945 – αρχές του 1946 -, με δράση τουλάχιστον 2 μήνες πριν από την επίθεση στο Λιτόχωρο. Κατά μία εκτίμηση, τον Μάρτη του 1946 οι ανταρτοομάδες αυτές αριθμούσαν 2.500 – 3.000 μαχητές. Μετά από την επίθεση στο Λιτόχωρο, η συγκρότησή τους σημείωσε σημαντική αύξηση.
Τον Ιούνιο του 1946, οι μικρές και ασύνδετες ομάδες καταδιωκόμενων αγωνιστών αρχίζουν να συγκροτούν μεγαλύτερα τμήματα (Συγκροτήματα) δύναμης 70 – 150 μαχητών, με επικεφαλής έναν διοικητή και έναν καπετάνιο και οπλισμό αποτελούμενο κυρίως από ατομικά τυφέκια, μερικά οπλοπολυβόλα και ελάχιστα πυρομαχικά.
Σύμφωνα με τα αρχεία της «ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ»:
Το πρώτο Συγκρότημα δημιουργήθηκε στα τέλη του Μάη του 1946 στο Δομοκό, με επικεφαλής τον Νάκο Μπελή.
Μέσα στον Ιούνη συγκροτήθηκαν επίσης Συγκροτήματα:
— Στη Θεσσαλία (με επικεφαλής τον Μήτσο Τόλη – Πάστρα).
— Στα Αγραφα: Το Ανατολικό (Νικηταράς), το Κεντρικό (Αγραφιώτης – Ιταμος), το Δυτικό (Χρήστος Κορόζης – Κίτσος Παπαϊωάννου).
— Στη Ρούμελη (Διαμαντής, Κουτρούκης, Κορόζης, Πελοπίδας, Χρυσιώτης, Παλαιολόγου, Παπούας, Καραλίβανος κ.ά.).
— Στον Κόζιακα (Νίκος Φόντας).
— Στο Νότιο Όλυμπο (Αλευράς, Γρεβενίτης, Κίσσαβος, Καψάλης κ.ά.).
— Στο Πήλιο (Φεραίος, Σπάρτακος, Καρατζάς). Στην Καλαμπάκα (Κατσαντώνης). Στο χώρο Βίτσι – Βαψώρι – Βίγλα και Κορέστια (Πέτσος, Γρανίτης, Γαρέφης και Χανής). Στο Ράντοσι (Αλέκος Αγγελίδης).
— Στα Χάσια, Πιέρια, Καϊμακτσαλάν – Βέρμιο, Μάλι Μάδι και Γράμμο (Γιώργος Γιαννούλης, Αχιλλέας Παπαϊωάννου).
Τέλος, σε Σινιάτσικο, Μπουρίνο, Αντιχάσια, Βόιο, καθώς και στα νησιά Σάμος, Λέσβος, Κεφαλονιά, Ικαρία, Εύβοια και Λευκάδα. Μέσα στο καλοκαίρι τα Συγκροτήματα συνενώθηκαν δημιουργώντας τα Αρχηγεία των Περιφερειών: Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Ρούμελης, Ηπείρου, Πελοποννήσου. Καθώς επίσης και πολλά υπαρχηγεία: Βερμίου, Βοΐου, Βιτσίου, Κισσάβου, Τζουμέρκων, Πηλίου κ.ά.
Η συνολική δύναμη των αντάρτικων δυνάμεων την εν λόγω περίοδο ήταν 4.030 μαχητές. Η δράση τους αρχικά ήταν μικρής έκτασης και εμβέλειας, δίχως ωστόσο να υστερούν σε αυτοθυσία και ηρωισμό:
Τον Ιούνη του 1946 οι αντάρτες διέλυσαν ομάδα παρακρατικών του Σούρλα στο χωριό Γόννοι Θεσσαλίας, ενώ άλλες ομάδες χτύπησαν τους Σταθμούς Χωροφυλακής στα χωριά Πούρλια, Λεπτοκαρυά, Καρυά, Νεζερό, Κοκκινοπλός και αλλού.
Τον Αύγουστο χτυπήθηκαν δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού στον Πλατύκαμπο και τη Μαρμάριανη, καθώς και Σταθμοί Χωροφυλακής στα Γρεβενά. Στις αρχές του Σεπτέμβρη διαλύθηκε η φρουρά Χωροφυλακής Λιβαδειάς, ενώ με επιτυχία δόθηκαν οι μάχες της Δεσκάτης, της Ρητίνης κ.ά. Στις 1 – 2 Οκτώβρη δυνάμεις των ανταρτών του Βερμίου μπήκαν στη Νάουσα. Στις 13 του Νοέμβρη καταστράφηκε πλήρως ο λόχος φρουράς του Σκρα. Στην περιοχή του Γράμμου η πολεμική τους δράση υποχρέωσε τους κυβερνητικούς να αποσύρουν όλα τα εγκατεστημένα φυλάκιά τους, με αποτέλεσμα την εξασφάλιση από τους αντάρτες μόνιμης ελεύθερης σύνδεσης του Γράμμου με το Βίτσι.
Ο όρκος του ΔΣΕ
Ο ΔΣΕ είχε μια μεγάλη δύναμη: Τους δεσμούς του με το λαό.
Οι σκοποί, οι στόχοι και κυρίως τα ιδανικά, ιδανικά για τα οποία πολέμησαν επί τρία ολόκληρα χρόνια οι χιλιάδες μαχητές του ΔΣΕ, αποτυπώνονται με τον καλύτερο τρόπο στον όρκο που έδιναν:
«Εγώ, παιδί του λαού της Ελλάδας και μαχητής του ΔΣΕ, ορκίζομαι να πολεμήσω με το όπλο στο χέρι, να χύσω το αίμα μου και να δώσω και την ίδια μου τη ζωή για να διώξω απ’ τα χώματα της πατρίδας μου και τον τελευταίο ξένο καταχτητή. Για να εξαφανίσω κάθε ίχνος φασισμού. Για να εξασφαλίσω και να υπερασπίσω την εθνική ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας μου. Για να εξασφαλίσω και να υπερασπίσω τη δημοκρατία, την τιμή, την εργασία, την περιουσία και την πρόοδο του λαού μου.
Ορκίζομαι να ‘μαι καλός, γενναίος και πειθαρχικός στρατιώτης, να εκτελώ όλες τις διαταγές των ανωτέρων μου, να τηρώ όλες τις διατάξεις του κανονισμού και να κρατώ τα μυστικά του ΔΣΕ.
Ορκίζομαι να ‘μαι υπόδειγμα καλής συμπεριφοράς προς το λαό, φορέας και εμψυχωτής στη λαϊκή ενότητα και συμφιλίωση και να αποφεύγω κάθε πράξη που θα με εκθέτει και θα με ατιμάζει, σαν άτομο και σαν μαχητή. Ιδανικό μου έχω τη λεύτερη και ισχυρή δημοκρατική Ελλάδα και την πρόοδο και ευημερία του λαού. Και στην υπηρεσία του ιδανικού μου θέτω το όπλο μου και τη ζωή μου.
Αν ποτέ φανώ επίορκος και από κακή πρόθεση παραβώ τον όρκο μου ας πέσει πάνω μου αμείλικτο το τιμωρό χέρι της πατρίδας και το μίσος και η καταφρόνια του λαού μου».
Η εξέλιξη της δύναμης του ΔΣΕ είχε ως εξής: 7.010 το Σεπτέμβρη του 1946, 24.323 το Δεκέμβρη του 1947, 34.562 τον Ιούνη του 1948 και 28.569 το Φλεβάρη του 1949. Ο συνολικός αριθμός των ανδρών και γυναικών που πολέμησαν μέσα από τις γραμμές του ΔΣΕ στον τρίχρονο αγώνα 1946 – 1949 ξεπέρασε τους 80.000.
Οι συνολικές απώλειες του ΔΣΕ την περίοδο 1946 – 1949 ξεπέρασαν τους 30.000 μαχητές.
