Πέρασαν ακριβώς τρείς μήνες από την ημέρα που ξεκίνησε το μακροσκελέστατο σήριαλ της ανασκαφής στον Τύμβο Καστά της Αμφίπολης, ήταν 12 Αυγούστου. Μαζί με την ανασκαφή μπήκαν στη ζωή μας και τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα που την ακολούθησαν, οι επικοινωνιακοί «νεωτερισμοί» που εισήγαγε, οι παγκόσμιες πρωτοτυπίες που κατέγραψε, όπως το γεγονός πως για πρώτη φορά οι αρχαιολογικοί χρόνοι ήταν πιο γρήγοροι ακόμα και από τους δημοσιογραφικούς. Και ενώ όλα έδειχναν ότι η πρώτη φάση της έρευνας οδηγείται σε ένα τέλος χωρίς κάτι που να οδηγεί στον θαμμένο του τάφου, ανακοινώθηκε ότι η αρχαιολογική σκαπάνη βρέθηκε μπροστά σ’ ένα κιβωτιόσχημο τάφο που περιέχει το σκελετό του νεκρού που εναγωνίως αναζητούσαμε.
Το διάστημα που προηγήθηκε τα ευρήματα που αποκαλύπτονταν, Σφίγγες, Καρυάτιδες, ψηφιδωτό, έστρεφαν πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας, οι αρχαιολογικές εκτιμήσεις ήταν πολλές, οι συγκρούσεις δεν έλειψαν, δίνοντας συχνά την αίσθηση πως κάθε εκτίμηση πέρα από την επίσημα διατυπωμένη είναι αυτομάτως ύποπτη, αν όχι αντεθνική και ανθελληνική, αλλά όλων η σκέψη κατέληγε στο ερώτημα «ποιος;» Για κάποιους η απάντηση στην ερώτημα αποτελούσε κρίκο, οπωσδήποτε πολύ σημαντικό, μιας επιστημονικής έρευνας με βήματα, στάσεις, υποθέσεις, αναθεωρήσεις. Για κάποιους άλλους η απάντηση ήταν μέρος πολιτικής και επικοινωνιακής τακτικής που επεδίωκε τη ανάταση του εθνικού φρονήματος με ταυτόχρονη ύπνωση του λαϊκού φρονήματος.
Παρ’ όλα αυτά αυτοδίκαια ο τάφος και το σκελετός του νεκρού θέτουν την έρευνα σε νέο στάδιο ενώ παράλληλα τα ερωτήματα πληθαίνουν.
Ο τάφος αποκαλύφθηκε σε βάθος 1,60 μ κάτω από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου. Εντός του τάφου δημιουργήθηκε μια επιμήκης βάθυνση στην οποία τοποθετήθηκε ξύλινο φέρετρο. Ο σκελετός βρέθηκε εντός και εκτός του τάφου, προφανώς διαταραγμένος από σύληση και επίσης βρέθηκαν διάσπαρτα, σιδερένια και χάλκινα καρφιά, καθώς και οστέινα και γυάλινα διακοσμητικά στοιχεία του φέρετρου. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του Υπουργείου Πολιτισμού βρισκόμαστε μπροστά σε ένα μνημείο αφηρωισμένου νεκρού, δηλαδή μέλους τη κοινωνίας της εποχής (η επισήμανση «θνητός» στο δελτίο τύπου του ΥΠΠΟ προφανώς και είναι περιττή!) στον οποίον μετά θάνατον αποδόθηκαν λατρευτικές τιμές, και μιας εξέχουσας προσωπικότητας, αφού μόνο έτσι εξηγείται η κατασκευή αυτού του μοναδικού ταφικού συγκροτήματος.
Επομένως, κάπου εδώ θα ξεκινήσει η διαδικασία μελέτης του σκελετού, αλλά και των άλλων στοιχείων που βρέθηκαν. Τον σκελετό θα τον αναλάβουν οι παλαιοανθρωπολόγοι οι οποίοι με τις αναλύσεις τους μπορούν να δώσουν απαντήσεις για το φύλο του νεκρού, την ηλικία, τις αιτίες θανάτου, ακόμα και για την διατροφή, αλλά δεν μπορούν να δώσουν απαντήσεις χρονολογικές. Αυτές θα μπορούσαν να δοθούν με τη μέθοδο της ραδιοχρονολόγησης στην περίπτωση που θα βρισκόταν κάποιο κομμάτι από το ξύλινο φέρετρο.
Αυτό που πλέον ξέρουμε με βεβαιότητα είναι ότι πρόκειται για ταφή και όχι για καύση νεκρού, αφού σε αυτή την περίπτωση δεν θα είχαμε επιμήκη τάφο, αλλά λάρνακα μέσα στην οποία θα ήταν τοποθετημένα τα οστά.
Στο μεταξύ η ονοματολογία εμφανίστηκε και πάλι δριμύτερη με τις εικοτολογίες να ξεκινούν καταρχήν από τον Μέγα Αλέξανδρο – που είναι το highlight όνομα, αλλά και ο καταλληλότερος φορέας της νεοελληνικής εθνικοφροσύνης – και συνεχίζουν με τον Ηφαιστίωνα, το Νέαρχο και άλλους.
Πάντως, οι εργασίες για την υποστήλωση του μνημείου και τη συντήρηση των ευρημάτων συνεχίζονται και μελετώνται συστηματικά τα διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη, τα οποία έχουν ταυτιστεί και αποδοθεί στον περίβολο. Πρόκειται για 500 περίπου μαρμάρινα μέλη, που βρίσκονται στην γύρω περιοχή, εκεί όπου σήμερα είναι τοποθετημένο το λιοντάρι, ενώ καθώς αποσύρθηκαν, προ ολίγων ημερών, τα νερά της λίμνης Κερκίνης, αποκαλύφθηκαν περισσότερα από εκατό μέλη του περιβόλου, όπως γείσα, ορθοστάτες και στέψεις. Είχαν μεταφερθεί, το 1936 από την Ούλεν, η οποία είχε αναλάβει την κατασκευή του φράγματος της Κερκίνης.
Επίσης, θα γίνει και γεωφυσική διασκόπιση από το εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονικής, προκειμένου να διαπιστωθεί η υπάρξη ή μη και άλλων τάφων εντός του τύμβου, κάτι που από πολλούς θεωρείται περισσότερο από βέβαιη.
Τι δεν είδαμε ακόμα; Πανηγυρικές και εθνικά υπερήφανες ανακοινώσεις από την κυβέρνηση… Αλλά όπως σοφά λέει και η παροιμία «μεγάλη μπουκιά φάε … μεγάλη κουβέντα μην πεις». Αλλωστε έρχονται μέτρα…
Όμως, ακριβώς την ημέρα που ανακοινώθηκε το νέο και σημαντικό εύρημα της Αμφίπολης, ένας άλλος τάφος, αυτή τη φορά στη Βεργίνα, αποκαλυπτόταν ασύλητος. Πρόκειται για έναν κιβωτιόσχημο τάφο ο οποίος βρέθηκε στον χώρο του νεκροταφείου των τύμβων, όπου η αρχαιολόγος και υπεύθυνη του αρχαιολογικού χώρου της Βεργίνας, Αγγελική Κοτταρίδη συνεχίζει την ανασκαφή που είχε ξεκινήσει από το 1949 ο Μανόλης Ανδρόνικος. Μέσα στον κιβωτιόσχημο τάφο βρέθηκαν ένα επίχρυσο χάλκινο στεφάνι, πολλά χάλκινα σκεύη καθώς και πολλά πήλινα.
Σύμφωνα με την αρχαιολόγο πρόκειται για μία ευχάριστη εξαίρεση, αφού η νεκρόπολη των Αιγών λεηλατήθηκε από τους Γαλάτες μισθοφόρους του Πύρρου το 276 π.Χ. και σπάνια βρίσκονται αδιατάρακτες ταφές. Εκτιμάει ότι ο νεκρός είναι άνδρας που πέθανε στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ αν όλα πάνε καλά τα ευρήματα θα παρουσιαστούν στην πρώτη μεγάλη έκθεση για τα εγκαίνια του νέου μουσείου των Αιγών.
Πάντως γι’ αυτή την αρχαιολογική αποκάλυψη το επικοινωνιακό επιτελείο του ΥΠΠΟΑ δεν θεώρησε απαραίτητο να κάνει επίσημη ανακοίνωση…
