(…) Εχ, Ζήση,
τι μέρες κι αυτές που περάσαμε,
τι χρόνια, τι αιώνες,
άιντε κι αρματωμένος με την πένα σου προχώρα
ως τις βαθιές ρίζες της φυλής
έως του ποταμού τις ρίζες,
γιατί ’ναι ακόμα τα βουνά τραχιά, τραχιά και τα φαράγγια
(…)
(Γ. Ρίτσος, Στον Ζήση Σκάρο)
Μια τολμηρή φωνή του δημόσιου βίου, ένας σπουδαίος, ασυμβίβαστος δημιουργός, ο Ζήσης Σκάρος, έφυγε σαν σήμερα στις 10 Μάρτη 1997.
Ο Ζήσης Σκάρος, το έβδομο παιδί του Χρήστου Ζήση, γεννήθηκε τη χρονιά της Οχτωβριανής Επανάστασης, στην Καρδίτσα. Υιοθετημένος από το θείο του Βασίλη Ζήση, έζησε μέχρι 11 – 12 χρονών στο χωριό Κανάλια, όπου έβγαλε και την Ε τάξη του Δημοτικού. Οι επιζώντες συμμαθητές του θυμούνται το “εκ φύσεως δαιμόνιο, έξυπνο, γλυκό, νευρικό, πολύ καλό μαθητή”, που 10χρονος “ξεσήκωνε τα άλλα παιδιά κι έφτιαχναν κόκκινες σημαίες, έκαναν παρέλαση και φώναζαν ΖΗΤΩ! “, γιατί άκουγε απ’ τα αδέλφια του για την Οχτωβριανή Επανάσταση.
Το 1928 έδωσε εξετάσεις από την Ε τάξη του Δημοτικού των Καναλίων και πέρασε στη Β τάξη του Γυμνασίου του Φαναρίου. Τα Χριστούγεννα όμως παίρνει μεταγραφή για το Γυμνάσιο Καρδίτσας (σημερινό 1ο Λύκειο), μετά από επεισόδιο με τον καθηγητή των Μαθηματικών. Το Μητρώο του σχολείου του σχολικού έτους 1928 – 29, για τον μαθητή Ζήση, αναφέρει μονολεκτικά: “επαύσατο”. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρωτότυπο Βιβλίο Πιστοποιητικού Σπουδών αυτού του έτους κατασχέθηκε από την Εισαγγελία Καρδίτσας. Ο πολιτικοποιημένος μαθητής όμως τιμωρείται και από το Γυμνάσιο Καρδίτσας σε όλα τα εκεί σχολικά του έτη (1929 – 1934). Τον απορρίπτουν από την τάξη ή τον αφήνουν μεταξεταστέο και χαρακτηρίζουν τη διαγωγή του “κοσμία” ή απλώς “καλή”, όπως βεβαιώνουν τα αρχεία του “Εξαταξίου Γυμνασίου Καρδίτσης”.
Το έτος 1933 – 34 (Ε τάξη) είναι “μοιραίο” για την ιδεολογική πορεία του Σκάρου. Αποβάλλεται διά παντός από το Γυμνάσιο, με διαγωγή “κακή”. Πώς και γιατί, το λένε τα σχολικά αρχεία: Στις 13/11/1933 “Συνήλθεν ο σύλλογος των καθηγητών του Γυμνασίου εις έκτακτον συνεδρίαν, ίνα λάβη αποφάσεις επί της απεργιακής κινήσεως της γενομένης την εσπέραν της 15ης τρέχοντος υπό μαθητών του γυμνασίου συγκεντρωθέντων εις τη θέσιν “τσαϊρι” (… ) “.Αλλά και το σχολικό έτος 1935 – 36 (Στ’ τάξη) “απελύθη” με διαγωγή “κοσμία”.
Καθώς πρωτοστάτησε στη μαθητική απεργία (15/11/33 σε ένδειξη αλληλεγγύης στη μαθητική απεργία στο Γυμνάσιο Καβάλας), απεργία κατά των μέτρων “τα οποία ελάμβανε το σχολείον κατά της διαδόσεως των κομμουνιστικών ιδεών μεταξύ των μαθητών”, το πρακτικό του συλλόγου καθηγητών αναφέρει:
“Εκ των άνω ανακρίσεων προέκυψαν τα εξής: 1) Οτι οι κύριοι οργανωταί της απεργίας ήσαν οι μαθηταί Ζήσης Απόστολος της Ε τάξεως” (αναφέρονται και τρεις μαθητές της ΣΤ’ τάξης), “οίτινες επανειλημμένως μέχρι σήμερον και κατά τα παρελθόντα σχολικά έτη πλείστας όσας αφορμάς έχουν δώσει (… ). Ο σύλλογος ευρισκόμενος εν ολομελεία επί τη βάση των ανωτέρω αποδείξεων, αποφασίζει ομοφώνως: α) Αποβάλλει διά παντός εκ του Γυμνασίου Καρδίτσης τους πρωτεργάτας της απεργιακής κινητοποιήσεως 1) Ζήσην Απόστολον” (σ. σ. στη συνέχεια αναφέρονται και οι τρεις μαθητές). “Ως προς τον πρώτον μαθητήν, δηλαδή Ζήσην Απόστολον, ο σύλλογος εκφράζει την ευχήν, όπως το Σον Υπουργείον λαμβάνον υπ’ όψιν ότι ο μαθητής ούτος είναι κομμουνιστής, αυξήσει την ποινήν εις αποβολήν εξ όλων των σχολείων του κράτους”.
Λίγους μήνες μετά την αποβολή του, το 1934, ο Ζ. Σκάρος γίνεται μέλος της ΟΚΝΕ και δημοσιεύει στο αθηναϊκό περιοδικό “Νέος Λενινιστής”,το πρώτο του διήγημα “Το αέρι του θανάτου”. Για να μπορέσει να ξαναπάει στο Γυμνάσιο – μετά από αίτηση του θετού πατέρα του στο υπουργείο Παιδείας – και να το τελειώσει, τυραννίστηκε από δάσκαλο – ιεροεξεταστή. Αλλά δεν υπέκυψε.
Ο συμμαθητής του και σύντροφός του στην ΟΚΝΕ Αγγελος Καρακαντάς στο βιβλίο του “Σκόρπιες αναμνήσεις”, λέει για τον Σκάρο: “Ηταν ο αρχηγός μας στο γυμνάσιο. Γραμματέας της Υπχτ. Επιτροπής της ΟΚΝΕ στο γυμνάσιο (… ) Και το 1936 με τις μεγάλες απεργίες το Μάη, πήραμε μέρος και χάρη στην ικανότητα του Σκάρου όλο το γυμνάσιο βγήκε στους δρόμους και συγκινήσαμε την Καρδίτσα. Ο λαός της τάχθηκε με το μέρος μας (… ) “.
Το 1937 συλλαμβάνεται από τη δικτατορία του Μεταξά και καταδικάζεται σε δύο χρόνια φυλακή και ένα εξορία. Μετά από έφεση και οκτάμηνη κράτηση στις φυλακές Καρδίτσας και Λάρισας αποφυλακίζεται. Το 1938 εισάγεται στη Νομική του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ξανασυλλαμβάνεται σε αντιδικτατορική φοιτητική διαδήλωση και φυλακίζεται για δύο μήνες. Εκδίδει την πρώτη νουβέλα, «Οι Δυνατοί», για τη ζωή στην ορεινή Θεσσαλία.
Το 1941 καλείται στο στρατό, στη διλοχία των σπουδαστών στη Λαμία. Με την εισβολή των Γερμανών η διλοχία διαλύεται. Το 1942, είναι ήδη μέλος του ΚΚΕ και οργανώνεται στο ΕΑΜ. Παίρνει το πτυχίο του Οικονομικού της Νομικής και εκδίδει παράνομα την πρώτη ποιητική συλλογή του, «Αργώ». Το Γενάρη του ’44 συλλαμβάνεται από τα SS και φυλακίζεται στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Το Μάη μεταφέρεται στα υπονομευμένα με δυναμίτη βαγόνια – κλούβες, που έβαζαν οι ναζί μπροστά στις μηχανές των τρένων για να προφυλάγονται από τις επιθέσεις των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Αυτό το γεγονός τον ενέπνευσε να γράψει το μυθιστόρημά του «Κλούβες», που αργότερα κυκλοφορεί κι από το εκδοτικό του ΚΚΕ «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις». Τον Αύγουστο του ’44 μεταφέρεται στις φυλακές του Νοσοκομείου «Σωτηρία», από όπου βγαίνει τη μέρα της απελευθέρωσης. Το Δεκέμβρη συλλαμβάνεται από τους Αγγλους και κλείνεται στο στρατόπεδο στο Γουδί μέχρι τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Το 1949 κηρύσσεται ανυπότακτος, παραπέμπεται σε στρατοδικείο και αθωώνεται, ύστερα από βεβαίωση γιατρών ότι ήταν άρρωστος.
Μαθαίνει αγγλικά και μελετά την Ιστορία του αγροτικού και εργατικού κινήματος της χώρας μας, για να γράψει την τρίτομη μυθιστορική τριλογία «Οι ρίζες του ποταμού». Το 1967 η χούντα περιλαμβάνει στον «ίντεξ» όλα τα βιβλία του. Απολύεται από την υπηρεσία του και αυτοεξορίζεται στη Ρώμη, αρχικά, και μετά στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες, όπου αναπτύσσει μεγάλη αντιδικτατορική δράση. Το 1971, με απόφαση της χούντας, του αφαιρείται η ελληνική ιθαγένεια. Το φθινόπωρο του ’74 του αποδίδεται η ιθαγένεια, επιστρέφει στην Ελλάδα.
Το 1978 η «Σύγχρονη Εποχή» εκδίδει τους δύο πρώτους τόμους της τριλογίας «Οι ρίζες του ποταμού», που αφιερώνονται από τον συγγραφέα στα 60χρονα του ΚΚΕ. Το 1979 η «Σύγχρονη Εποχή» κυκλοφορεί τον τρίτο τόμο. Το 1981 προσκαλείται στο 7ο Συνέδριο των Σοβιετικών Συγγραφέων, στη Μόσχα. Το 1985 του απονέμεται από το Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ το Μετάλλιο της Αντιφασιστικής Νίκης.
Πηγή Ριζοσπάστης
