Πρέπει να διευκρινίσω, εκ προοιμίου πως μπορεί να τα έχω γράψει όλα λάθος και απλά να έχω προσκολληθεί σε κοινότοπες και εσφαλμένες εικασίες. Εξομολογούμαι πάντως πως στο κείμενο μου δεν προσπαθώ να ανασυνθέσω ένα τρομακτικό μωσαϊκό γεγονότων αλλά να καταθέσω, αξιοπρεπώς θέλω να πιστεύω, τις σκοτεινές γωνίες της άγνοιας μου.
Με τις πρόσφατες αλληλοκατηγορίες ΗΠΑ και Ρωσίας για τον κίνδυνο χρήσης βιολογικών όπλων εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, (χώρα όπου στην μετασοβιετική της πορεία παρουσιάστηκε μια πρωτοφανής πληθυσμιακή κατάρρευση), η γενετική και η βιοτεχνολογία θα βρίσκονται από εδώ και πέρα στο κέντρο του κοινωνικού προβληματισμού και των πολιτικών αντιπαραθέσεων διεθνώς. Η συζήτηση για τις συνιστώσες της βιοτεχνολογικής επιστημονικής έκρηξης έχει μόλις αρχίσει…
Ήταν το 1997 όταν στην κινηματογραφικές αίθουσες κυκλοφόρησε μια ταινία με τον τίτλο Gattaca. Η ταινία μας μεταφέρει σε ένα μέλλον η τεχνολογία της γενετικής μηχανικής παράγει ανθρώπους με προεπιλεγμένα γενετικά χαρακτηριστικά. Η γέννηση κάθε ανθρώπου βασίζεται σε έναν προμελετημένο συνδυασμό γονιδίων. Κάθε άνθρωπος που γεννήθηκε φυσιολογικά θεωρείται ατελής επειδή η σύλληψη δεν έγινε στο εργαστήριο. Σε μια κοινωνία όπου η κοινωνική τάξη καθορίζεται από την τελειότητα του γονιδίου, η γενετικά κατασκευασμένη ελίτ εξουσιάζει τους φτωχούς και ατελείς λόγω των ελαττωματικών φυσιολογικών γονιδίων τους, τους περιθωριοποιεί, τους απομονώνει τους καταδικάζει σε κάθε είδους ανισότητα, ακόμα και σε θάνατο. Λογικό, υπό την προϋπόθεση να δεχτούμε πως η υπέρβαση των βιολογικών ορίων και η τελειοποίηση τους επιτρέπει και την ιδεολογική πρόσληψη την ακραίας μορφής κυριαρχικότητας όσων κατέχουν «άριστα» γονίδια.
Μήπως όμως η γενετικοποίηση των κοινωνιών έχει ήδη ξεκινήσει;
Σήμερα οι τεχνολογίες της γενετικής όπως η νανοτεχνολογία, η ρομποτική, η νευροφαρμακολογία, ο γενετικός προγραμματισμός, η παράταση του ορίου ζωής, η επέμβαση στους τρόπους εκδήλωσης των ανθρώπινων συναισθημάτων και της συμπεριφοράς, η δυνατότητα δηλαδή παρέμβασης στην ίδια την ανθρώπινη φύση, παύουν να αποτελούν ουτοπιστικά σενάρια κινηματογραφικών ταινιών ή μυθιστορηματικά αφηγήματα και μετατρέπονται σε απτή πραγματικότητα.
Η χίμαιρα της γενετικής μηχανικής, το όραμα της τελειοποίησης της ατελούς φύσης του ανθρώπινου είδους. Η εποχή όπου συντελείται το τέλος της φυσικής εξέλιξης του ανθρώπου η οποία υποκαθίσταται από μια μορφή προκαθορισμού, καθώς την αναπαραγωγική διαδικασία την αναλαμβάνει η βιομηχανική παραγωγή μέσω ειδικών εκκολαπτηρίων με αμεσότατους ευγoνικούς στόχους, μια παράκαμψη των περιορισμών που θέτει η φυσική εξέλιξη.
Θα μπορούσαμε ίσως να ισχυριστούμε πως η βελτίωση του ανθρώπου μέσω των βιολογικών εφαρμογών και των γενετικών τροποποιήσεων, καθίσταται μία κοινωνική αναγκαιότητα καθώς η αξιοποίηση της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου επιτρέπει την αποφυγή μίας ανθρώπινης εκφυλιστικής κρίσης, που προέρχεται από την ατελή γονιδιακή σύσταση του ανθρώπου…αλλά πάλι τι συνηγορεί ότι επέκειτο γενετικός εκφυλισμός στις ανθρώπινες κοινωνίες; Ποιος αξιολογεί και ποιος παρέχει τα κριτήρια;
Ποιος είναι εκείνος που θα το παίζει θεός και θα επιτρέπει και θα αποφασίζει την προσθαφαίρεση γονιδίων, την ανατομία σου, την νοημοσύνη σου, το χρώμα των ματιών σου και τον καθαυτό πυρήνα της κληρονομικότητας του DNΑ σου με άλλοθι την απευθείας παρέμβαση στις ανθρώπινες γενετικές και εκφυλιστικές ασθένειες μέσω της αντικατάστασης των προβληματικών γονιδίων;
Ποιος θα αποφασίζει τη γενετική προδιάθεση σου και θα καθορίζει τα χαρακτηριστικά σου, το χρώμα των ματιών σου, το ύψος σου, την προδιάθεση σε ασθένειες, τον τρόπο ζωής σου, γενικά την ίδια την ύπαρξη σου; Ποιος είναι σε θεϊκή θέση για να αποφασίζει τις διαγνωστικές και επεμβατικές εφαρμογές απέναντι στην εμβρυϊκή ζωή, θα προχωρά στην αξιολογική τους τοποθέτηση ώστε με ευγονική νοοτροπία να απορρίπτει έμβρυα που ίσως έχουν γενετικές παθήσεις; Τι θα συμβεί εάν κάποιος αποφασίσει, πως ασθένεια είναι η άσχημη εξωτερική εμφάνιση ή ο χαμηλός δείκτης ευφυΐας ή η φτώχεια; Ποιος είναι αυτός που θα ασκεί γενετικό έλεγχο και γενετικά τεστ στους ανθρώπους;
Οι νέες βιοτεχνολογικές δυνατότητες υπόσχονται πως θα βελτιώσουν τις κοινωνικές δεξιότητες, την ευφυΐα, ή άλλες συγκεκριμένες ατομικές ποιότητες και χαρακτηριστικά. Όμως αυτά τα επιτεύγματα της επιστήμης αφενός διαπλέκονται με τις κυρίαρχες καπιταλιστικές στρατηγικές της βιομηχανικής αυτοµατοποίησης, που έχουν σαν συνέπεια τον αποκλεισμό και την υποκατάσταση της ανθρώπινης εργασίας λόγω της αυξημένης ψηφιοποίησης της παραγωγικής διαδικασίας, αφετέρου συνυφαίνονται με μια εκτεταμένη μορφή πολιτικού, κοινωνικού, μα και γεωπολιτικού-στρατιωτικού ελέγχου.
Ζούμε μια εποχή καινοφανών βιοϊατρικών δυνατοτήτων όπου η επέμβαση στην γενετική σύσταση των οργανισμών είναι μια πραγματικότητα, και όμως, την ίδια ώρα χάνονται με ρυθμό που ίσως υπερβαίνει αυτό των δεινοσαύρων, εκατοντάδες χιλιάδες είδη ζωής στον πλανήτη, εξαιτίας του διάσπαρτου καρκίνου που έσπειρε η ανθρώπινη μάστιγα. Η καταστροφή την φυσικού κόσμου και η οικολογική ερήμωση δεν είναι αποτέλεσμα κάποιου ελλατώματος των ανθρώπινων θεσμών αλλά συνέπεια μιας συντονισμένης και μαζικής επίθεσης της ανθρώπινης απληστίας.
Ήδη λόγω της υπερθέρμανσης της άνοδος της στάθμης της θάλασσας, και των ποταμών, τις πλημμύρες και τους τυφώνες, στο Μπαγκλαντές, περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι υπολογίζεται ότι πρόκειται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους μέχρι το 2050 και να γίνουν περιβαλλοντικοί πρόσφυγες. Γενικά λόγο της κλιματικής αλλαγής είναι πιθανό να αναγκαστούν πάνω από 216 εκατομμύρια άνθρωποι να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μέσα στις επόμενες τρεις δεκαετίες.( The World Bank’s: Climate Change Could Force 216 Million People to Migrate Within Their Own Countries by 2050 https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2021/09/13/climate-change-could-force-216-million-people-to-migrate-within-their-own-countries-by-2050
Ο άνθρωπος δεν προχωράει σε συμβίωση με το περιβάλλον του πλανήτη, αντίθετα μολύνει και καταστρέφει την βιόσφαιρα. Βαδίζουμε σε μια νέα γεωλογική εποχή, αυτή της ερημοποίησης. Γι’ αυτό ο άνθρωπος έχει στραφεί στην τεχνολογία μήπως και καταφέρει να δημιουργήσει μια γονιδιακή ελίτ και ένα προσθετικό περιβάλλον που θα τον κρατήσει στην ζωή. Υπάρχουν, βλέπετε, ανάγκες και επιβάλλεται να εφαρμοστεί η γενετική μηχανική για να αυξηθούν οι καλλιεργήσιμες και κτηνοτροφικές εκτάσεις. Η γενετική μηχανική συμβάλει ήδη στο να αποξηραίνονται υγροβιότοποι να αποψιλώνονται τροπικά δάση για τη βίαιη απόσπαση ακόμα μεγαλύτερων σοδειών.
H δράση,βέβαια, της γενετικής επεκτείνεται και σε άλλα πεδία, όπως η επιμήκυνση της ζωής των φρούτων και των λαχανικών στην κλωνοποίηση φυτικών γονιδίων κ.α. Η εφαρμογή όμως της γενετικής μηχανικής είναι πολλά υποσχόμενη και στα ζώα. Η κλωνοποίηση ζωικών οργανισμών και η απομόνωση γονιδίων υπευθύνων για παθογένειες, έχουν ήδη ανοίξει την πόρτα διαγονιδιακών οργανισμών. Δηλαδή, γέννηση ενός ζωντανού οργανισμού χωρίς την χρήση σπερματοζωαρίων και ωαρίων.
Όμως, την ανθρώπινη μάζα δεν την ενδιαφέρει αν η απελευθέρωση μεταλλαγμένων οργανισμών ζώων, φυτών ή ακόμα χειρότερα βακτηριδίων θα διαταράξει ανεπανόρθωτα τη διατήρηση ζωής των οικοσυστημάτων. Ποιος ενδιαφέρεται για το αν η ένθεση ξένων γονιδίων στους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς και η διατάραξη της γονιδιωματικής ισορροπίας αλλάξει την αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού με απρόβλεπτες συνέπειες για την υγεία μας;
Πριν απαντήσουμε, πρέπει να έχουμε ξεκάθαρο το γεγονός πως τα τελικά προϊόντα της γενετικής μηχανικής περιέχουν μέσα τους φυτικές τροφές από γενετικό υλικό ενός ζωικού οργανισμού. Σήμερα έχουν δημιουργηθεί πλήθος γενετικώς τροποποιημένες ποικιλίες ζώων: ψάρια, αγελάδες, ποντίκια, γουρούνια, αλλά και σπόρων, φυτών, και γονιδίων ανθρώπινων κυτταρικών σειρών.
Αλήθεια: γιατί πρέπει να χειραγωγηθεί μέσα σε ένα εργαστήριο η εξελεγκτική διαδικασία;
Ποιος καρπώνεται το κέρδος και ποιος μονοπωλεί την γνώση στην ευγονική γονιδιακή παρέμβαση;
Ποιος έχει την βιομηχανική «ιδιοκτησία» της γενετικής ύλης;
Και στο κάτω-κάτω γιατί η επιστήμη θέλει να δημιουργήσει έναν νέου τύπου ανθρώπου που προσιδιάζει με νιτσεϊκό υπεράνθρωπο που προβάλει την βιολογική υπεροχή και όχι την πνευματική ανερώτητα;
Κολοσσιαίες εταιρείες είναι οι «χορηγοί» της επιστημονικής έρευνας. Σχεδόν όλα τα ερευνητικά ινστιτούτα τα οποία δεν απαιτούν βιομηχανικά κτήρια ή σπάνιες πρώτες ύλες, εργάζονται για λογαριασμό φαρμακευτικών κολοσσών και πολεμικών βιομηχανιών. Όσο και αν αφήνει αδιάφορους τους επιστήμονες η προέλευση των χρημάτων, το να κάνεις έρευνα με ιδιωτικά κεφάλαια συνεπάγεται στο τέλος πως οι επενδυτές προσβλέπουν στην μετατροπή των αποτελεσμάτων σε κέρδος και δύναμη. Δύναμη λόγω πρόσβασης σε μια βάση γνώσης γενετικής τεχνολογίας που δεν ελέγχεται από καμία κυβέρνηση και μπορεί να προκαλέσει ανατροπή των ισορροπιών εξουσίας.
Ένας άλλος παράγοντας είναι πως θα χρησιμοποιηθούν όλα αυτά τα θαυμαστά επιτεύγματα από χώρες- ΗΠΑ-Γερμανία-Κίνα-Ρωσία- και η ανερχομένη τεχνολογικά Ινδία, που δεν ανέχονται κανέναν περιορισμό στην κυριαρχία τους. Αυτές οι υπέρ-δυνάμεις όσο κι αν δεσμεύονται ότι η βιοτεχνολογία θα χρησιμοποιηθεί μόνο για ιατρικούς σκοπούς, είναι θέμα χρόνου πότε θα χρησιμοποιήσουν την συγκεκριμένη τεχνολογία, για να αποκτήσουν τον έλεγχο επάνω στην συμπεριφορά των ανθρώπων αλλά και για μελλοντικούς πολέμους, γενοκτονίες ή απλά για μαζική θανάτωση, περιττού για τον πλανήτη, ανθρώπινου φορτίου. Ακόμα και για να δημιουργήσουν, με όπλο την γονιδιωµατική επιστήµη, στρατιώτες ρομπότ ώστε να μην έχουν το γενετικό κίνδυνο να εκδηλώσουν συναισθηματικές αδυναµίες, ή να νιώθουν κούραση, δειλία, φόβο ακόμα και να έχουν μειωμένη αιμορραγία σε περίπτωση τραυματισμού ή να μην εκδηλώνουν προδιάθεση για µετατραυτµατικό στρες. Ήδη στον αμερικάνικο στρατό (ο οποίος έχει δημιουργήσει εδώ και χρόνια τράπεζες γονιδίων) υπάρχουν γονιδιωµατικά προγράμματα για την βελτίωση των γενετικών χαρακτηριστικών και της εκτελεστικής ικανότητας των στρατιωτών. (Τhe guardian:US military agency invests $100m in genetic extinction technologies https://www.theguardian.com/science/2017/dec/04/us-military-agency-invests-100m-in-genetic-extinction-technologies)
Η πραγματικότητα λέει πως τον ανθρώπινο πληθυσμό δεν τον κυβερνούν με έστω διαλείπουσες ηθικές αρχές,αλλά με προγράμματα κοινωνικού ελέγχου. Έτσι κι αλλιώς ο άμεσος πολιτικός-κοινωνικός έλεγχος της επιστημονικής έρευνας και των εφαρμογών της για την αποτροπή σύνδεσης της βιοτεχνολογίας και της γενετικής μηχανικής από στρατιωτικούς σκοπούς και προγράμματα κοινωνικού σχεδιασμού είναι αδύνατος γιατί από την φύση της η τεχνολογία είναι ανεξέλεγκτη.
Δεν απαιτεί πια τεράστιους χρηματικούς πόρους και ακριβές τεχνολογικά εγκαταστάσεις, ούτε φαραωνικές κτιριακές μονάδες ή σπάνιες πρώτες ύλες. Οι νέες τεχνολογίες δημιουργούνται με βασικούς εξοπλισμούς μέσα σε απλά εργαστήρια από άτομα ή ομάδες ατόμων. Η ηθελημένη έλλειψη ελέγχου από τις κυβερνήσεις, στην ουσία εκχώρησε την διάχυση της γνώσης στο αόρατο χέρι της αγοράς.
Για τον γράφοντα υπάρχει η διπλή όψη της επιστημονικής προόδου: η χρήση της γενετικής, και της βιοτεχνολογίας αλλά και η διασύνδεση του ανθρώπου με τη μηχανή, από τη μία πλευρά προκαλούν δημόσια ευφορία γιατί ενδέχεται να εξαλείψουν σειρά εκφυλιστικών ασθενειών όπως Πάρκινσον-Αλτσχάϊμερ, Σκλήρυνση κατά Πλάκας ή ο καρκίνος, από την άλλη είναι ζήτημα χρόνου και οικονομικών και γεωπολιτικών συγκυριών να επιφέρουν μαζικές αλλαγές στη φύση και να επεκταθούν και σε πολεμικούς σκοπούς. Και όποιος διαφωνεί, αγνοεί την καταστροφική δύναμη των νέων τεχνολογιών στην ιστορία της ανθρωπότητας. Κυρίως σήμερα που η δυνατότητα δημιουργίας ιών για χρήση ως όπλο γενοκτονίας δεν απαιτεί τεράστιους πόρους ούτε εξεζητημένα οπλικά συστήματα.
Εν κατακλείδι η βελτίωση της ανθρωπότητας στην οποία στοχεύει η βιοτεχνολογία είναι ένας ασαφής όρος. Αναρωτηθείτε: τι θεωρείται βελτίωση της ανθρωπότητας; Ποιος την ορίζει;
Λυπάμαι αλλά η ιστορία διδάσκει πως ηθική του ανθρώπου ουδέποτε συμβάδισε με την επιστημονική εξέλιξη και την γνώση. Άλλωστε η ευθύνη για τη λήψη ας πούμε «βιολογικών νομοθετικών» αποφάσεων για περιορισμό της αλόγιστης διεύρυνσης των βιοτεχνολογικών χρήσεων εναπόκειται στην κρίση… ποιων άραγε; Ποιος έχει την ηθική υποχρέωση να προστατέψει τις ανθρώπινες οντότητες αλλά και τους μη ανθρώπινους, ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς από την προοπτική άσκηση κυριαρχίας στην φυσική εξέλιξη ή στο πεπρωμένο αν προτιμάτε;
Όσο περισσότερη τεχνογνωσία διαθέτουν τεράστιες διακρατικές εταιρικές οντότητες και κυβερνήσεις λίγων ισχυρών κρατών, πάνω στον ίδιο τον γενετικό μας κώδικα, τόσο πιο κοντά πλησιάζουμε στην εποχή που οι άνθρωποι θα έχουν πάψει να έχουν σημασία έξω από το «Gattaca». Και θα πάψουν να έχουν σημασία γιατί η απληστία θα έχει καταστρέψει το περιβάλλον που τους συντηρεί.
Φαίνεται μοιραίο… Γιατί το πρόβλημα του ποιος και για ποιον ελέγχει τον γενετικό «σχεδιασμό» υφίσταται, ανεξάρτητα από σκεπτικιστικές τάσεις, καταστροφολογικές ή μη, μελλοντολογικές υποθέσεις, τα ερωτήματα, τα κενά και τις αναπόφευκτες αντιθέσεις ή ακόμα και αντιφάσεις, αυτού του κειμένου.
