«…Ο νους, η νοημοσύνη, διαμορφώνεται γενικά μόνο στη διάρκεια της διεργασίας κατά την οποία αφομοιώνεται ατομικά η πνευματική κουλτούρα που δημιουργήθηκε από την εργασία όλων των προηγούμενων ανθρώπινων γενεών […] Επομένως, η πρώτη προϋπόθεση για την εκπαίδευση του νου είναι η ανοιχτή πρόσβαση –για όλους– σε όλους τους θησαυρούς του πνευματικού πολιτισμού…».
«…η προσωπικότητα γεννιέται, προκύπτει (και όχι εκδηλώνεται!) στο χώρο της πραγματικής αλληλεπίδρασης δύο τουλάχιστον ατόμων […] και όχι στη φυσιολογία του εγκεφάλου […] ούτε στα βάθη της μυστηριωδώς απρόσιτης υπαρξιακής μονάδας…».
«…Δεν είναι ο Άνθρωπος που χρησιμοποιεί τη Μηχανή, τη δύναμη και την ισχύ της, αλλά η Μηχανή χρησιμοποιεί τον Άνθρωπο, καταναλώνοντας τη ζωντανή σάρκα του […] Με άλλα λόγια, το πρόβλημα είναι να επιστραφεί στον Άνθρωπο η χαμένη του δύναμη πάνω στον κόσμο των μηχανών…».
(αποσπάσματα από το βιβλίο)
Ήταν εφικτό από τη δεκαετία του ’60 (συζήτηση ανοιχτή ήδη από αυτή του ’40) όχι μόνο να διεισδύσει κανείς στις πηγές της νόησης, αλλά και να αποκωδικοποιήσει το «μαύρο κουτί» της τεχνητής νοημοσύνης; Ποιος είναι, άραγε, ο πραγματικός κίνδυνος, η υποδούλωση της φυσικής στην τεχνητή νοημοσύνη ή η αυτοϋποδούλωση της πρώτης στους εκμεταλλευτικούς μηχανισμούς;
Ο σπουδαίος και καθ’ όλα ξεχωριστός Σοβιετικός φιλόσοφος Έβαλντ Ιλιένκοφ, ένας πραγματικός μάστορας της διαλεκτικής σκέψης, με το γνωστό του γλαφυρό και γνήσια εκλαϊκευτικό, «λογοτεχνικά» φιλοσοφικό και διαλογικό ύφος ξεκλειδώνει σ’ αυτή τη συλλογή πέντε διαχρονικά επίκαιρων άρθρων του ‒για πρώτη φορά μεταφρασθέντων και εκδοθέντων στα ελληνικά με τη μορφή βιβλίου‒ τα «μυστικά» της συγκρότησης του νου.
Καταθέτοντας ζωντανές αποδείξεις από την ίδια την επιστημονική έρευνα, ιχνηλατεί τους όρους γέννησης της ανθρώπινης νοημοσύνης και προσωπικότητας, τον ουσιαστικό ρόλο της επιστήμης της ψυχολογίας, ενώ ταυτόχρονα, με ακαταμάχητα επιχειρήματα και απολαυστικά σαρκαστικό τρόπο, αφοπλίζει τις φυσιοκρατικές και βιοκοινωνικές θεωρίες.
Ο Ιλιένκοφ είχε την ικανότητα την ίδια στιγμή να εμβαθύνει, από μαρξιστικές θέσεις, την κριτική του ματιά στους διαχρονικά πιο σημαντικούς εκπροσώπους μεγάλων φιλοσοφικών ρευμάτων (Χέγκελ, Καντ, Σπινόζα, Φίχτελ, Σέλινγκ) και να περιδιαβαίνει όλους τους χώρους της παγκόσμιας διανόησης και τέχνης (από το Μότσαρτ και τον Μπετόβεν μέχρι τον Γκόγια και το Ρέμπραντ κι από τον Πούσκιν και τον Μπαλζάκ μέχρι τον Στανισλάφσκι και τον Μπέργκμαν), για να προσδώσει μια σπάνια παραστατικότητα και ελκτική δύναμη στην ανάλυσή του.
Μια φιλοσοφική πυξίδα, ειδικά για τους νέους, στο πέλαγος της αναζήτησης της ουσίας της ζωής και της επαναστατικής αλλαγής του κόσμου.
Το βιβλίο-συλλογή άρθρων του Έβαλντ Β. Ιλιένκοφ Το Μαύρο Κουτί της νοημοσύνης κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΕΝΤΟΣ και διατίθεται σε όλα τα βιβλιοπωλεία.
Μια διαλεκτική φιλοσοφική «ραψωδία»
που έρχεται απ’ το παρελθόν για να φωτίσει το μέλλον.
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Ο Έβαλντ Βασίλιεβιτς Ιλιένκοφ γεννήθηκε στο Σμολένσκ στις 18 Φεβρουαρίου 1924. Το Σεπτέμβριο του 1941 εισήλθε στη Φιλοσοφική Σχολή του Ινστιτούτου «Ν. Γ. Τσερνισέφσκι» στη Μόσχα (МИФЛИ).
Τον Αύγουστο του 1942 κλήθηκε στον Κόκκινο Στρατό. Πολέμησε στην πρώτη γραμμή και ήταν από τους μαχητές που μπήκαν νικητές και απελευθερωτές στο Βερολίνο. Τον Απρίλιο του 1950 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ).
Το 1953 υπερασπίστηκε τη διατριβή του με θέμα Μερικά ζητήματα υλιστικής διαλεκτικής στο έργο του K. Μαρξ «Κριτική της πολιτικής οικονομίας», η οποία επηρέασε τον προσδιορισμό της διαλεκτικής λογικής ως κατεύθυνσης της μαρξιστικής-λενινιστικής φιλοσοφίας. Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1960 συμμετείχε στη δημιουργία της Φιλοσοφικής Εγκυκλοπαίδειας. Το 1961 αναγορεύεται σε ανώτερο ερευνητή, ενώ το 1965 το Προεδρείο της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ του απένειμε το βραβείο «Ν. Γ. Τσερνισέφσκι».
Κορυφαία έργα του: Η διαλεκτική του αφηρημένου και του συγκεκριμένου στο «Κεφάλαιο» του Μαρξ (1960), Περί ειδώλων και ιδεατών (1968), Σχετικά με τη φύση της νόησης (διδακτορική διατριβή, 1968), Διαλεκτική Λογική ‒ Δοκίμια ιστορίας και θεωρίας (μονογραφία που θεωρείται το κύριο ιστορικό και φιλοσοφικό έργο του Ιλιένκοφ, 1974), Διαλεκτική του Ιδεώδους (1976).
Από το 1975 μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1979, διηύθυνε επιστημονικό σεμινάριο στη Σχολή Ψυχολογίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Ιλιένκοφ έδινε ιδιαίτερο βάρος στα ζητήματα της παραγωγικής δύναμης της φαντασίας.
