Έχουμε ξεπεράσει τον ένα χρόνο πανδημίας, ο ιός είναι εδώ και από ότι φαίνεται θα παραμείνει για πολύ ακόμα.
Τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει είναι πολλά, είναι σοβαρά και έχουν κοστίσει την ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους.
Παράλληλα, οι πλούσιοι έγιναν πλουσιότεροι, οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι και οι αδύναμες οικονομικά χώρες δεν μπορούν να εξασφαλίσουν εμβόλια για τους πολίτες τους.
Έτσι, ο καπιταλισμός θέτει κυνικά το πλαίσιο του παιχνιδιού. Εδώ όλοι είναι παίχτες με σκοπό το κέρδος. Συνεπώς όταν παίζεις, ή χάνεις ή κερδίζεις. Όσοι χάνουν αποκλείονται κοινωνικά, έχοντας απολέσει ακόμα και το δικαίωμα της ύπαρξης.
Για τον λόγο αυτό, οι αντιλαϊκές– αντικοινωνικές πολιτικές συνεχίζονται και μέσω νομοθετημάτων, με το λαό κλειδωμένο, σε κατάσταση ομηρίας και με το άλλοθι ότι η κυβέρνηση έχει καθήκον να κυβερνήσει.
Από αυτήν την άποψη λοιπόν, οι πολιτικές διαχείρισης της πανδημίας αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Η επιλογή της μιας η της άλλης πολιτικής δεν είναι ένα τεχνικό θέμα, αλλά ένα πρωτίστως πολιτικό και ιδεολογικό ζήτημα.
Η επιβολή σκληρών περιοριστικών μέτρων, η καταστολή, ο περιορισμός συνταγματικών ελευθεριών, η δημιουργία ψυχολογίας φόβου, έχουν επιλεγεί από μια σειρά χωρών, ως κυρίαρχος τρόπος διαχείρισης της πανδημίας.
Μοναξιά, απομόνωση, ατομική ευθύνη, φόβος, οδηγούν στο δόγμα του “καλός πολίτης είναι ο τρομοκρατημένος πολίτης” και στην χειραγώγηση.
Απέναντι σε αυτό το δόγμα πρέπει να αντιταχθεί η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη, η συμμετοχή. Κανένας πολίτης μόνος, κανένας πολίτης αδρανής.
Ωστόσο, φαίνεται ότι αυτά τα περιοριστικά μέτρα είναι αμφίβολης αποτελεσματικότητας, γιατί η πανδημία καλπάζει, μαζί με την ανεργία, την φτώχεια και την καταπίεση, δημιουργώντας στους πολίτες συναισθήματα δυσπιστίας για την συνολική λειτουργία του κοινωνικο-οικονομικού συστήματος.
Οι πολίτες, δεν εμπιστεύονται πλέον τις κυβερνήσεις, που ελέγχονται με εμφανή τρόπο από τα μεγάλα οικονομικά κέντρα.
Για τον λόγο αυτό, οι κυρίαρχες ελίτ προσπαθούν να ασκήσουν κοινωνικό έλεγχο και να ομαλοποιήσουν κοινωνικές συμπεριφορές μέσω του φόβου, διαιρώντας τους πολίτες σε υπάκουους και ανυπάκουους.
Στην Γαλλία, στην Αγγλία, στην Ελλάδα και αλλού, διαπιστώνουμε ένταση της καταστολής, προβολή του αστυνομικού κράτους και καταπάτηση συνταγματικών και δημοκρατικών ελευθεριών.
Η ιατρικοποίηση της πανδημίας, και η ιατρικοποίηση της πολιτικής, είναι προσπάθεια συγκάλυψης πολιτικών και ιδεολογικών επιλογών υπέρ των κυρίαρχων τάξεων.
Οι ιατροκεντρικές επιτροπές των ειδικών, χρησιμοποιούνται ως φύλο συκής για να κρυφτεί αυτή η πραγματικότητα. Θολώνοντας το τοπίο, δεν μπορούμε να εστιάσουμε σε κοινωνικές, οικονομικές, κλπ παραμέτρους.
Συνηθίσαμε να λέμε ότι σε όλους τους τομείς που έχει ευθύνη το κράτος υπάρχει παταγώδης αποτυχία. Η πραγματικότητα είναι πολύ χειρότερη γιατί είναι πολιτική επιλογή:
- να μην αγοράζονται περισσότερα Μ.Μ.Μεταφοράς,
- οι έλεγχοι στα εργοστάσια να είναι ανύπαρκτοι,
- να μην υπάρχουν μαζικά τεστ και όταν αυτό συζητείται ή αποφασίζεται να επαφίεται στην ευθύνη των πολιτών, ξεχνώντας πως χρειάζεται ψηφιοποίηση των υγειονομικών υπηρεσιών για την καλύτερη παρακολούθηση της πανδημίας,
- να μην μειώνεται ο αριθμός των μαθητών στα σχολεία,
- οι Μ.Ε.Θ να μην επαρκούν,
- το Εθνικό Συστήμα Υγείας να είναι υποστελεχομένο, να μην χρηματοδοτείται επαρκώς, να εκλαμβάνεται ως λάφυρο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας κλπ.
Εάν κοιτάξουμε πιο προσεκτικά, θα διαπιστώσουμε ότι η εξέλιξη της πανδημίας δεν καθορίζεται μόνο από κλινικές μεταβλητές. Ένα πλήθος άλλων, κυρίως εξωκλινικών μεταβλητών, παίζουν σημαντικό ρόλο για την επιβίωση και την εξέλιξη του ιού.
Πράγματι, κοινωνικές, πολιτιστικές, ψυχολογικές, οικονομικές, πολιτικές… μεταβλητές καθορίζουν επίσης την μολυσματικότητα και την εξέλιξη της νόσου. Ήδη γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι οι φτωχοί πλήττονται περισσότερο, και ότι οι αδύναμες οικονομικά χώρες δεν έχουν πρόσβαση στα εμβόλια.
Εάν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε οι επιτροπές των ειδικών θα έπρεπε να είναι διεπιστημονικές, με την συμμετοχή, κοινωνιολόγων, γεωγράφων, ανθρωπολόγων, ψυχολόγων κλπ.
Ξέρουμε επίσης ότι το οποιοδήποτε πλαίσιο, διαμορφώνει την αποτελεσματικότητα και την λειτουργία των στοιχείων που περιλαμβάνει. Συνεπώς, ένα πλαίσιο ιατροκεντρικό, που λειτουργεί με έναν υπέρμετρο βιολογικό ανταγωγισμό, αποτελούμενο μόνο από ιατρικές ειδικότητες, μοιραία περιορίζει το εύρος των παρεμβάσεων που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματικότητα των οποιωνδήποτε μέτρων και επηρεάζει την ίδια την λειτουργία των συμμετεχόντων.
Σε περιπτώσεις πανδημίας, τα μέτρα θα πρέπει να λειτουργούν από κάτω προς τα πάνω και όχι το αντίθετο.
Για τον λόγο αυτό, η ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση, και η αγωγή της κοινότητας σε μικρό χρονικό διάστημα είναι απαραίτητες.
Αυτό που οι Γάλλοι αποκαλούν παιδαγωγική της κοινότητας, οδηγεί στην συμμετοχή της κοινότητας στην αντιμετώπιση της πανδημίας και στην δημοκρατική της διαχείριση, που είναι το ακριβώς αντίθετο με την πολιτική των διαταγμάτων, των διαγγελμάτων, του περιορισμού των συνταγματικών δικαιωμάτων και της καταστολής.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο όλα είναι διαφορετικά. Ακόμα και οι επιτροπές των ειδικών αποκτούν άλλο νόημα και περιεχόμενο. Τα μέτρα αποκεντρώνονται, κατεβαίνουν προς τα κάτω, προς τις Περιφέρειες και τους Δήμους.
Τα σωματεία των εργαζομένων, οι σύλλογοι, τα επιμελητήρια… οι θεσμικοί και μη φορείς της κοινότητας, οι απλοί πολίτες, συμμετέχουν στην διαμόρφωση και στην υλοποίηση των μέτρων.
Τα Μ.Μ.Ε, υποχρεώνονται να συμβάλουν σε αυτή την διαδικασία, ελέγχονται και σε καμία περίπτωση δεν γίνονται Μ.Μ.Προπαγάνδας της εκάστοτε κυβερνητικής επιλογής.
Με αυτό τον τρόπο δεν κυνηγάς διαδηλωτές στους δρόμους, νέα παιδιά στις πλατείες και πιστούς στις εκκλησίες, αλλά τους εξασφαλίζεις τις προϋποθέσεις ώστε οι ίδιοι να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα για να είναι υγιείς και σε θέση να λειτουργούν ως ελεύθεροι πολίτες. Το ερώτημα βέβαια είναι τι πολίτες θέλουμε. Ελεύθερους ή υποτακτικούς;
Η διαχείριση της πανδημίας μέσω της επιβολής και της καταστολής και αντίθετα, η δυνατότητα διαχείρισής της με δημοκρατικούς τρόπους, είναι δύο διαφορετικές φιλοσοφίες, δυο διαφορετικοί πολιτισμοί που συγκρούονται.
(*) Ο Ηλίας Μιχαλαρέας είναι Δρ. Ψυχολογίας – Δρ. Γεωγραφίας. Μέλος του Δ.Σ της Πανελλήνιας Ένωσης Νοσοκομειακών Ψυχολόγων – Π.Ε.ΝΟ.ΨΥ. Επιστημονικά Υπεύθυνος της Μονάδας Απεξάρτησης ΔΙΑΠΛΟΥΣ, της Ψ.Κ του Γ.Ν.Κ. Επιστημονικά Υπεύθυνος της Μονάδας Υποστήριξης κρίσεων (Μ.Υ.Κ), της Ψ.Κ του Γ.Ν. Κέρκυρας
