Του Νίκου Μπουντούρογλου*
Ο ιμπεριαλισμός (γνωστός και ως επεκτατισμός) αποτελεί πολιτική επέκτασης του ελέγχου ή της εξουσίας που ασκείται σε ξένες οντότητες ως μέσο απόκτησης και/ή διατήρησης μιας αυτοκρατορίας. Αυτό συμβαίνει είτε μέσω άμεσης εδαφικής κατάκτησης ή εποικισμού είτε με έμμεσες μεθόδους άσκησης ελέγχου στα πολιτικά και/ή τα οικονομικά δρώμενα άλλων κρατών[1]. Στο έργο του Ιμπεριαλισμός, το Ανώτατο Στάδιο του Καπιταλισμού ο Λένιν υποστήριξε ότι ο καπιταλισμός στις αρχές του 20ού αιώνα πέρασε σε ένα νέο στάδιο, τον ιμπεριαλισμό, αποσκοπώντας στην εύρεση νέων αγορών και πόρων.
«Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΜΕ ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ»[2]
Τα τελευταία χρόνια προστέθηκαν νέες εστίες ιμπεριαλιστικών πολέμων και επεμβάσεων στην ευρύτερη περιοχή μας, σε συνθήκες συγχρονισμένης και βαθιάς καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, οξυμένου ανταγωνισμού για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε στις 4 Απριλίου του 1949, με πρωτοβουλία των ΗΠΑ, μέσα στις συνθήκες του Ψυχρού Πολέμου, ως ένας στρατιωτικό-πολιτικός οργανισμός για την αντιμετώπιση της λεγόμενης σοβιετικής – κομμουνιστικής απειλής αλλά και κάθε χώρας, λαού ή κινήματος με διαφορετικές επιδιώξεις από αυτές των ΗΠΑ και των συμμάχων τους.
Με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου η πρόφαση ύπαρξης του ΝΑΤΟ έπαψε να υφίσταται. Οι ΗΠΑ και οι υπόλοιπες ηγετικές δυνάμεις εντός του οργανισμού επιχείρησαν να προσδώσουν στο ΝΑΤΟ καινούργιο ρόλο, αυτό του χωροφύλακα της Νέας Τάξης Πραγμάτων, επεκτείνοντας το πεδίο δράσης του σε ολόκληρο τον πλανήτη. Παρά τις επίσημες διακηρύξεις του, το ΝΑΤΟ κάθε άλλο παρά προωθεί την ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα. Αποδεδειγμένα αποτελεί παράγοντα αποσταθεροποίησης και πολέμου.
Συνεταιρισμός για την «ειρήνη» (ΣγΕ)
Μέσα στα πλαίσια της προσαρμογής του ΝΑΤΟ στις νέες συνθήκες, αναπτύχθηκε το πρόγραμμα του «Συνεταιρισμού για την Ειρήνη» το 1994, που χρησιμοποιήθηκε για την ένταξη στο ΝΑΤΟ πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Ο ΣγΕ, διοικείται από το ανώτατο όργανο του ΝΑΤΟ και η προσχώρηση στο ΣγΕ εξαρτάται από την έγκριση των μελών του ΝΑΤΟ. Τα μέλη του ΣγΕ διαμορφώνουν τις αμυντικές τους δομές και τους στρατιωτικούς τους εξοπλισμούς, ώστε να συνάδουν με αυτά του ΝΑΤΟ, εκπαιδεύονται ώστε να μπορούν να συμμετέχουν μαζί με τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ σε επιχειρήσεις που αυτό αναλαμβάνει και παραχωρούν διευκολύνσεις σε έμψυχο και άψυχο υλικό προς τις νατοϊκές αποστολές. Η συμμετοχή στο ΣγΕ λειτουργεί για τις πλείστες χώρες-μέλη του, ως ο προθάλαμος του ΝΑΤΟ.
Συνοπτική καταγραφή άμεσων ή έμμεσων επεμβάσεων του ΝΑΤΟ[3]
1950, Κορέα, 1950 – 1953, Κορέα
Αμερικανική απόβαση στην Κορέα. Ο πόλεμος στην Κορέα ήταν αποτέλεσμα της προσπάθειας των ΗΠΑ να φράξουν το δρόμο της οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε πολλές χώρες, κάτι που έθετε σοβαρά εμπόδια στους στόχους του διεθνούς ιμπεριαλισμού στην μεταπολεμική περίοδο. Η νίκη της επανάστασης στην Κίνα, που επίσης μπήκε στο δρόμο για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, δημιούργησε ακόμη μεγαλύτερα εμπόδια στην ιμπεριαλιστική δράση πέραν της Ευρώπης. Επομένως, χρειάζονταν ένα θύλακα στην Άπω Ανατολή, ενάντια στο σοσιαλισμό που εξαπλωνόταν. Ο πόλεμος της Κορέας μπορεί να εκτελέστηκε κάτω από την ταμπέλα της εισβολής των αμερικανικών στρατευμάτων, αλλά είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι το αιματοκύλισμα έγινε με τις ευλογίες του ΝΑΤΟ. Άλλωστε η παρουσία του ΝΑΤΟ στην χερσόνησο μέχρι σήμερα το αποδεικνύει.
Θύλακας ιμπεριαλιστών στην Άπω Ανατολή
1951, Αίγυπτος
Βρετανικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν αιγυπτιακές πόλεις.
1952, Τυνησία, Μαρόκο
Αρχίζει η τετραετής «εκπολιτιστική» δράση των Γάλλων «Λεγεωνάριων της τιμής» στην Τυνησία και στο Μαρόκο.
1953, Ιράν
Με την επίβλεψη της CIA εκδηλώνεται πραξικόπημα στο Ιράν. Η «ανεπιθύμητη» κυβέρνηση Μοσαντέκ ανατρέπεται και τη θέση του παίρνει ο διορισμένος από την CIA Σάχης που αναλαμβάνει την αποστολή της βιολογικής εξαφάνισης των κομμουνιστών.
1954, Γουατεμάλα
Στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ. Η νόμιμη δημοκρατική κυβέρνηση Αρμπένσα ανατρέπεται βίαια και εγκαθιδρύεται καθεστώς φασιστικής δικτατορίας.
1956, Αίγυπτος
Άγγλο-γαλλικά αεροπλάνα αρχίζουν το βομβαρδισμό της Αιγύπτου.
1958, Λίβανος
Αμερικανοί πεζοναύτες αποβιβάζονται στο Λίβανο. Καταλαμβάνουν τη Βηρυτό, τα αεροδρόμια, τα λιμάνια και τους κυριότερους συγκοινωνιακούς κόμβους της χώρας.
1958, Αραβικά Εμιράτα
Αγγλικά στρατεύματα αποβιβάζονται στο Άντεν, στο Κουβέιτ, στο Ομάν και στο Μπαχρέιν.
Ιούλης 1958, Ιράκ
Αμερικανικά και αγγλικά στρατεύματα από το Λίβανο και την Ιορδανία εισβάλλουν στο Ιράκ.
Αύγουστος 1960, Κονγκό
Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ αποφασίζει την ανατροπή και τη δολοφονία του εθνικού λαϊκού ηγέτη του Κονγκό, Πατρίς Λουμούμπα.
Απρίλης 1961, Κούβα
Χιλιάδες Αμερικανοί μισθοφόροι με την υποστήριξη αεροπορίας εισβάλλουν στην Κούβα.
1964, Βιετνάμ
Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός προβαίνει σε γενοκτονία στο Βιετνάμ. Στη διάρκεια της εννιάχρονης επέμβασης ο πόλεμος εξαπλώνεται σ’ όλες τις χώρες της Ινδοκίνας (Βιετνάμ, Λάος, Καμπότζη).
Γενάρης 1966, Παναμάς
Αμερικανοί στρατιώτες ανοίγουν πυρ ενάντια σε ειρηνική λαϊκή εκδήλωση στον Παναμά. Οι διαδηλωτές απαιτούσαν την επιστροφή της διώρυγας στους κατόχους της.
1966-67, Γουατεμάλα
Νέα επέμβαση Αμερικανών πρασινομπερέδων εναντίον εξεγερμένων.
21 Απρίλη 1967, Ελλάδα
Αμερικανοκίνητη στρατιωτική χούντα αναλαμβάνει την εξουσία στην Ελλάδα με τη συμβολή της CIA.
1967, Αραβικές Χώρες
Αμερικανοί και Άγγλοι μισθοφόροι και στρατιωτικοί σύμβουλοι συμμετέχουν στον πόλεμο των έξι ημερών του Ισραήλ κατά των αραβικών λαών.
1969-75, Καμπότζη
Αποστολή αμερικανικών στρατευμάτων και δυνάμεων του Πολεμικού Ναυτικού. Εξαπολύονται βομβαρδισμοί κατά του λαού της χώρας. Πάνω από 2.000.000 οι νεκροί.
Σεπτέμβρης 1973, Χιλή
Ο απόφοιτος της στρατιωτικής σχολής δικτατόρων των ΗΠΑ Αουγκούστο Πινοσέτ σε συνεργασία με τη CIA δολοφονεί τον Πρόεδρο Αλιέντε και εγκαθιδρύει αμερικανόδουλο φασιστικό καθεστώς. Χιλιάδες οι νεκροί, οι ανάπηροι, οι αγνοούμενοι, οι φυλακισμένοι.
Οκτώβρης 1973, Αίγυπτος – Συρία
Οι Αμερικανοί με αερογέφυρα εφοδιάζουν τους Ισραηλινούς που επιτίθενται ξανά ενάντια στην Αίγυπτο και τη Συρία.
Ιούλης 1974, Κύπρος
Αμερικανόδουλο χουντικό πραξικόπημα στην Κύπρο και απόπειρα δολοφονίας του Προέδρου Μακαρίου, σε συνεργασία με την ντόπια ΕΟΚΑ Β. Οι τούρκοι εισβάλουν στην Κύπρο και καταλαμβάνουν το 37% του κυπριακού εδάφους το οποίο κατέχουν παράνομα μέχρι σήμερα.
1978, Λίβανος
Στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ και άλλων χωρών του ΝΑΤΟ συμμετέχουν στην εισβολή του Ισραήλ στο Λίβανο.
1979, Τσαντ
Αποστολή γαλλικών στρατευμάτων στο Τσαντ για να υποστηρίξουν το φιλοδυτικό καθεστώς Χάμπρε ενάντια στη μεταβατική κυβέρνηση εθνικής ενότητας.
1981-90, Νικαράγουα
Ναυτικές δυνάμεις και πράκτορες της CIA κατευθύνουν τις επιδρομές των «Contras» και στρέφονται εναντίον της επανάστασης.
Αύγουστος 1981, Λιβύη
Αμερικανικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν τη Λιβύη, με στόχο τη δολοφονία του Καντάφι.
Αύγουστος 1982, Λίβανος
Νέα στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στο Λίβανο. Τα κανόνια του πολεμικού πλοίου «Νιου Τζέρσεϊ» σκορπούν στη Βηρυτό τη φωτιά και το θάνατο.
Οκτώβρης 1983, Γρενάδα
Οι Αμερικανοί εισβάλλουν στη Γρενάδα. Πνίγουν στο αίμα τη λαϊκή αντίσταση…
1987-88, Ιράν
Οι ΗΠΑ παρεμβαίνουν στον πόλεμο Ιράκ – Ιράν υπέρ της Βαγδάτης με ναυτικές δυνάμεις, χημικά βιολογικά όπλα και βομβαρδισμούς.
Δεκέμβρης 1989, Παναμάς
Οι Αμερικανοί επεμβαίνουν για να ανατρέψουν το καθεστώς του Παναμά, με πρόσχημα τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών.
Γενάρης 1991, Ιράκ
Οι ΗΠΑ και οι ΝΑΤΟικοί σύμμαχοί τους εξαπολύουν στρατιωτική επίθεση κατά του Ιράκ («Καταιγίδα της Ερήμου» – Πόλεμος του Κόλπου).
Δεκέμβρης 1991
Η ΕΟΚ αποφασίζει επίσημα το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας, επισημοποιώντας τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στα Βαλκάνια. Οι Αμερικανοί συμμετέχουν, τορπιλίζοντας κάθε διπλωματική προσπάθεια τερματισμού του πολέμου…
Οκτώβρης 1992-94, Σομαλία
Οι ΗΠΑ και ΝΑΤΟικοί της σύμμαχοι επεμβαίνουν στη Σομαλία για «ανθρωπιστική» βοήθεια λόγω εμφυλίου πολέμου και λιμοκτονίας.
1994, Βοσνία
Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες, έχοντας βαφτίσει τους Σερβοβόσνιους «μοναδικούς υπεύθυνους» για τον πόλεμο, χρησιμοποιούν το ΝΑΤΟ, που εξαπολύει τον Απρίλη βομβαρδισμούς.
Αϊτή, 1994-96
Με πρόσχημα την επιβολή της τάξης στο χάος που προκάλεσε δικτατορία στηριζόμενη από την CIA, οι ΗΠΑ προχωρούν σε ναυτικό αποκλεισμό της Αϊτής.
1995, Κροατία
ΑμερικανοΝΑΤΟικοί βομβαρδισμοί αεροδρομίων των Σέρβων της Κράινα…
Μάρτης 1999, Γιουγκοσλαβία
Μαζική δολοφονική αεροπορική επίθεση ΗΠΑ και ΝΑΤΟ για «ανθρωπιστική βοήθεια» στους Κοσσοβάρους αυτονομιστές.
2001, ΠΓΔΜ
Δυνάμεις ΗΠΑ και ΝΑΤΟ υποστηρίζουν Αλβανούς αυτονομιστές που μάχονται το στρατό της χώρας, ζητώντας την ανεξαρτητοποίηση και ένωση των αλβανόφωνων περιοχών στα Βαλκάνια.
Οκτώβριος 2001, Αφγανιστάν
ΗΠΑ – Βρετανία βομβαρδίζουν το Αφγανιστάν για να συντρίψουν, όπως διατείνονται, τους Ταλιμπάν και την Αλ Κάιντα… Σφαγές χιλιάδων αμάχων
Μάρτιος 2003, Ιράκ
Εισβολή των ΗΠΑ/Βρετανίας στο Ιράκ με χιλιάδες νεκρούς αμάχους και κατοχή ΝΑΤΟικών στρατευμάτων μέχρι και σήμερα. Παράλληλα, οι ΗΠΑ επισείουν απειλές κατά της ΛΔ Κορέας…
2006, Λίβανος
Στρατιωτικές επιχειρήσεις του ισραηλινού στρατού ενάντια στον Λίβανο.
2009, Παλαιστίνη
Οι ισραηλινοί συντελούν εν ψυχρώ μαζική δολοφονία εκατοντάδων Παλαιστινίων στη Λωρίδα της Γάζας. Επικαλούμενοι και πάλι την «καταπολέμηση της τρομοκρατίας» και με τις πλάτες των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, ο στρατός του Ισραήλ δολοφόνησε εκατοντάδες αμάχους, γυναίκες και παιδιά. Η πρόσφατη επίθεση αποτελεί την πιο αιματηρή, συνέχεια της ισραηλινής κατοχής από το 1947.
2011, Λιβύη
Με αφορμή τον εμφύλιο πόλεμο, το ΝΑΤΟ αναλαμβάνει την διοίκηση των επιχειρήσεων και εισβάλει στη χώρα.
2011, Συρία
Σημειώνονται οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ ομάδων εξοπλισμένων και εκπαιδευμένων από τις ΗΠΑ με την Συριακή κυβέρνηση. Από τις δυνάμεις αυτές αναδύθηκε το τέρας του «Ισλαμικού κράτους»
2013, Μάλι
Γαλλικά στρατεύματα με την υποστήριξη της Αμερικανικής αεροπορίας επεμβαίνουν στο Μάλι.
2014, Ουκρανία
Εκδηλώνεται πραξικόπημα από ακροδεξιές δυνάμεις και καταλαμβάνετε η εξουσία. Οι νεοναζιστικές ομάδες στηρίζονταν τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την Ε.Ε. ούτως ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο επικράτησης των φιλορωσικών δυνάμεων.
2018, Συρία
Με πρόσχημα την χρήση χημικών όπλων από την κυβέρνηση Άσαντ οι ΗΠΑ εξαπολύουν πυραυλική επίθεση κατά της Συρίας. Οι ισχυρισμοί δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ και η πρόταση για ερεύνα από εμπειρογνώμονες απορρίφθηκε από τις Ηνωμένες πολιτείες.
Ο πόλεμος συνδέεται αδιάρρηκτα μ’ εκείνο το πολιτικό καθεστώς από το οποίο πηγάζει.
Την ίδια πολιτική, που ένα ορισμένο κράτος, μια ορισμένη τάξη στα πλαίσια αυτού του κράτους, εφαρμόζει σε μια μακροχρόνια περίοδο πριν από τον πόλεμο, η ίδια αυτή τάξη τη συνεχίζει και στη διάρκεια του πολέμου, αλλάζοντας μόνο τη μορφή δράσης[4].
Παρ’ όλο που ένοπλες συγκρούσεις ανάμεσα σε φυλές υπήρχαν και στο πρωτόγονο κοινοτικό σύστημα, οι πόλεμοι είναι κυρίως προϊόν των εκμεταλλευτικών κοινωνιών, της ταξικής διαίρεσης και αποτελούν τρόπο επίλυσης διαφορών που γεννιούνται στη βάση αντιτιθέμενων οικονομικών συμφερόντων. Το τέλος των πολέμων δεν μπορεί να επέλθει παρά μόνο με την εξάλειψη των αιτιών που τους προκαλούν, με την πλήρη και ανεπίστρεπτη κατάργηση του τελευταίου κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού που στηρίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, του καπιταλισμού. Στις συνθήκες του σύγχρονου καπιταλισμού ο οικονομικός νόμος για διαρκή συσσώρευση, συγκέντρωση και συγκεντροποίηση κεφαλαίων αποτελεί όρο ζωής για τις μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις με σημαντικά μερίδια στη διεθνή καπιταλιστική αγορά, για τα μονοπώλια, τα οποία συνεχώς ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Η διαδικασία αυτή δημιουργεί συμμαχίες (Λυκοσυμμαχίες), στις οποίες εμπλέκονται ισχυρά αλλά και αδύναμα καπιταλιστικά κράτη και διαμορφώνονται ομάδες κρατών που στηρίζουν τη μια ή την άλλη πλευρά του ανταγωνισμού.
Ο σύγχρονος (από τον 20ό αιώνα κι έπειτα) εκτεταμένος ιμπεριαλιστικός πόλεμος εκφράζει την ανάγκη για νέο μοίρασμα αγορών, νέες «συμφωνίες» ειρήνης, με βάση την εξέλιξη της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αναγκαστικά συνδέεται με τέτοιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο ακόμα κι ένας πόλεμος που σε άλλη ιστορική εποχή θα είχε το χαρακτήρα προοδευτικού εθνικού πολέμου.
Σήμερα ένας τέτοιος πόλεμος (π.χ. από τους Κούρδους στο Ιράκ, Ιράν ή στην Τουρκία, Ουκρανία) γίνεται μέρος μιας ευρύτερης διαπάλης ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα. Ο λαός όμως πληρώνει ήδη με «χίλιους τρόπους» τις συνέπειες του πολέμου, όπως προηγουμένως πλήρωσε το κόστος της οικονομικής κρίσης, της πανδημίας, της καπιταλιστικής ανάκαμψης.
Επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά ότι τα συμφέροντά του δεν συναντιούνται πουθενά με αυτά των εκμεταλλευτών του. Και πως αν έχει από κάπου να ελπίζει και να προσδοκά, είναι μόνο από τη δική του πάλη, σε σύγκρουση και όχι σε συναίνεση/ “αναγκαστική” συμφωνία με την αστική τάξη και τους στόχους της .
Στη σύγχρονη εποχή δίκαιος πόλεμος για την εργατική τάξη είναι μόνο η ταξική πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού. Η αφετηριακή αυτή εκτίμηση πρέπει να διαπερνά όλα τα ζητήματα του πολέμου και της στάσης απέναντί του.
Οι άνθρωποι που πάνε μπροστά σ’ αυτόν τον κόσμο, είναι αυτοί που σηκώνονται, αναζητούν τις συνθήκες που θέλουν, κι αν δεν τις βρουν, τις διαμορφώνουν μόνοι τους.
Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω,1856-1950,Ιρλανδός συγγραφέας, Νόμπελ 1925
Η πραγματικότητα είναι εκεί και σε περιμένει, θέλει να αλλάξει, άλλαξε την.
Μπέρτολτ Μπρεχτ, 1898-1956,Γερμανός συγγραφέας
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] The American Heritage Dictionary of the English Language
[2] Η φράση ανήκει στον Καρλ Κλάουζεβιτς (1780 – 1831), Πρώσο στρατηγό και αστό θεωρητικό, στην εργασία του «Για τον πόλεμο».
[3] https://www.edon.org.cy/index.php/dik-antilipsi/imperialismos/889-70-xronia-nat
[4] Β. Ι. Λένιν: «Πόλεμος και επανάσταση», «Απαντα», τ. 32, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 78
* Νίκος Μπουντούρογλου,
Ακτινοθεραπευτής-Ογκολόγος,
μέλος του ΔΣ του Σωματείου Εργαζομένων στο Νοσοκομείο «Μεταξά».
