Για την εκκλησιαστική περιουσία (τρίτο μέρος)
Εδώ και χρόνια στις οικονομικές υπηρεσίες της Εκκλησίας σπάνε το κεφάλι τους να βρουν άκρη με την ακριβή εικόνα της εκκλησιαστικής περιουσίας στην Ελλάδα. Ποια ακριβώς είναι, ποια είναι διακατεχόμενη. H δεύτερη είναι αμφισβητούμενη με μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες από το κράτος, τους δήμους, χιλιάδες ακτήμονες που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα και το κράτος τους εγκατέστησε σε διάφορες περιοχές αλλά και πολλοί αεριτζήδες που με πολιτικές πλάτες καταπάτησαν δεκάδες χιλιάδες στρέμματα εκμεταλλευόμενοι το θολό νομικό καθεστώς. Τα πήραν, τα χώρισαν και τα πουλούσαν με το γνωστό σλόγκαν των δεκαετιών του ΄’50 και του ’60 «οικόπεδα – ευκαιρίες μισή ώρα από την Ομόνοια».
Για την Εκκλησία το ξεκαθάρισμα του τοπίου (σε όφελός της βέβαια) αποτελεί άμεση προτεραιότητα για την αξιοποίησή τους. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι οι υποψήφιοι για την αξιοποίησής είναι πολλοί, και μάλιστα όχι μόνο εγχώριοι αλλά και ξένοι οίκοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ενδιαφέρον επιχειρηματιών από το Κατάρ, άλλες χώρες του κόλπου, και τη Ρωσία για επενδύσεις στα λεγόμενα «ιερά ακίνητα» στην πανάκριβη περιοχή της Βουλιαγμένης.
Σύμφωνα με πρόχειρες και όχι ακριβείς μετρήσεις η αγροτική περιουσία της Εκκλησίας της Ελλάδος φτάνει το 1.300.000 στρέμματα ( αναγνωρισμένα και διακατεχόμενα ). Από αυτά τα 733.000 στρέμματα είναι βοσκότοποι, τα 367.000 είναι δασικά και τα 189.000 αγροτικά. Στην περιουσία της Εκκλησίας της Ελλάδος ανήκουν ακόμη και νησιά κυρίως σε νησιωτικά συμπλέγματα ( όπως οι Σποράδες και οι Κυκλάδες) Υπάρχουν ακόμη 400.000 διακατεχόμενα. Επαναλαμβάνουμε σύμφωνα πάντα με ελλιπή και πρόχειρα στοιχεία. Πάντως για να έχουμε έστω μια ελλιπή εικόνα αναδημοσιεύουμε από το «Ριζοσπάστη» της 25ης Μαρτίου 2005 ένα πίνακα στηριγμένο σε στοιχεία του τότε υπουργείου Γεωργίας της δασικής περιουσίας της Εκκλησίας:
Στο ίδιο φύλλο του «Ριζοσπάστη» δημοσιεύθηκε και ένας πίνακας ( όχι πλήρης) με τα ακίνητα της Εκκλησίας στην Αττική:
Η μονή Πετράκη και τα δώρα της σουλτάνας
Στην Αττική δύο μοναστήρια ξεχωρίζουν για τη μεγάλη περιουσία τους. Η μονή Ασωμάτων Πετράκη στο Κολωνάκι και η μονή Πεντέλης.
Η μονή Πετράκη από τα χρόνια της τουρκοκρατίας είχε αποκτήσει τεράστια περιουσία. Η Ριζάρειος Σχολή, το ΝΙΜΤΣ, η Ακαδημία Αθηνών, το Αιγινήτειο νοσοκομείο, το Πολυτεχνείο, η Μαράσλειος, ο Ευαγγελισμός, το Αρεταίειο, η Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή, η παλιά Σχολή Χωροφυλακής, τα νοσοκομεία Συγγρού, Λαϊκό, Σωτηρία και Ασκληπιείο, η Γεννάδιος Βιβλιοθήκη είναι μόνο ένα μικρό μέρος των κτημάτων που της μονής μόνο λίγα από τα κτίρια που χτίστηκαν σε εκτάσεις τις οποίες πήρε το κράτος.Το μοναστήρι έχει ακόμη οικόπεδα στην Πεντέλη , τον Υμηττό, τη Βουλιαγμένη και την Πάρνηθα. Διαθέτει ακόμη μετοχές στην Εθνική Τράπεζα και συμμετείχε σε μία από τις δύο «αναπτυξιακές» εταιρίες που έφτιαξε η Εκκλησία για την αξιοποίηση της περιουσίας της.
Το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας της μονής Πετράκη που αποκτήθηκε στα χρόνια της τουρκοκρατίας, σύμφωνα με την παράδοση, οφείλεται σε μια σουλτάνα την Μιχριζάχ που γεννήθηκε χριστιανή ήταν γυναίκα του του Μουσταφά Γ΄ και μητέρα του (διαδόχου του), Σελίμ Γ΄. Πάντα κατά την παράδοση των καλογήρων που πρέπει να δικαιολογήσουν την απόκτηση μεγάλης περιουσίας από το μοναστήρι, το 1795 ο ηγούμενος Διονύσιος Πετράκης πήγε στην Κωνσταντινούπολη , κέρδισε την εύνοια της σουλτάνας κι αυτή δώρισε μεγάλες εκτάσεις σε περιοχές της Αττικής. Στην περιουσία αυτή περιλαμβάνονται και τα πανάκριβα οικόπεδα στη Βουλιαγμένη, που τόσος ντόρος γίνεται γι αυτά. Όπως εκτιμούν παράγοντες που γνωρίζουν καλά τα εκκλησιαστικά οικονομικά πράγματα η αξία των οικοπέδων που φτάνουν τα 200 στρέμματα, ξεπερνά τα 500 εκατομμύρια ευρώ.
«Πωλούνται εκκλησιαστικά οικόπεδα σε τιμάς ευκαιρίας, λίγα λεπτά απ’την Ομόνοια»
Μεγάλη περιουσία είχε και η μονή Πεντέλης που ιδρύθηκε το 16ο αιώνα. Όλο το βουνό μαζί και πρόποπδες ήταν δικό της. Και μπορεί να ήταν λιγότερο πλούσια από τη μονή Πετράκη αλλά οι κατά καιρούς ηγούμενοί της διέπρεψαν στο Real Estate. Οι ηγούμενοι και τα ηγουμενοσυμβούλια πούλαγαν δάσος και γη από τους πρόποδες του βουνού μέχρι την κορφή σε μεσίτες και διάφορους Οικοδομικούς Συνεταιρισμούς , αυτοί τα έκοβαν σε οικόπεδα και τα πουλούσαν με το σλόγκαν «οικόπεδα σε τιμάς ευκαιρίας λίγα λεπτά από την Ομόνοια». Κάπως έτσι καταλήξαμε σ’ αυτό το χάλι που έχει χτιστεί το βουνό σχεδόν μέχρι τις κορφές του.Kαι μη νομίζετε πως οι καλογερίστικες μπίζνες σταματούν εδώ. Στα σκαριά υπάρχουν σχέδια για φωτοβολταικό πάρκο σε έκταση χιλιάδων στρεμμάτων, σε συνεργασία βεβαίως με επιχειρηματίες (φανταστείτε να υλοποιηθεί αυτό το σχέδιο, τι ζημιά στο περιβάλλον θα φέρει).
Το μοναστήρι επικαλούμενο τίτλους ιδιοκτησίας από τα χρόνια της τουρκοκρατίας διεκδικεί από το Δημόσιο 50.000 στρέμματα. Χαρακτηριστικό για την αντίληψη των καλογήρων είναι το γεγονός ότι μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στο βουνό μαζί με τον συνεταιρισμό των αξιωματικών, ζήτησε να μην καθαριστούν και αναδασωθούν οι καμένες εκτάσεις που διεκδικούσε.
Η μονή Πεντέλης εκτός από την μεγάλη ( και αστική) ακίνητη περιουσία της ( ακίνητα όπως στην οδό Ευριπίδου 1.133 τ.μ.) έχει και μετοχές στην Εθνική Τράπεζα.
Αν πιάναμε ένα- ένα τα ακίνητα των μοναστηριών σ’ όλη τη χώρα δεν θα μας έφταναν 100 τόμοι μεγάλων βιβλίων. Αναφέραμε μόνο δυο χαρακτηριστικές περιπτώσεις στην Αττική που βρίσκονται και τώρα στην επικαιρότητα. Όσο για την υπόλοιπη Ελλάδα αρκεί μόνο ένα πρόσφατο παράδειγμα για να δείξει τις αντιλήψεις που έχουν για τα επίγεια αγαθά οι κατά τα άλλα «πένητες» καλόγηροι ( η πενία , μαζί με την παρθενία και την υπακοή στους διάφορους «γέροντες» ,όπως είναι γνωστό αποτελεί μία από τις υποχρεώσεις τους).
Καλογερίστικες πονηριές και ένα νέο Βατοπέδι;
Την υπόθεση την έφεραν στη Βουλή βουλευτές του ΚΚΕ και αναφέρεται στην « προκλητική διεκδίκηση 53.000 στρεμμάτων δασικής έκτασης σε Περτούλι – Νεραϊδοχώρι – Ελάτη – Στουρναρέικα από τη Μονή Αγ. Βησσαρίωνος – Δούσικου»
Όπως αναφέρουν «Η Μονή Αγίου Βησσαρίωνος – Δούσικου εμφανίσθηκε εντελώς ξαφνικά κατά τη σύνταξη του Κτηματολογίου να διεκδικεί ούτε λίγο ούτε πολύ μια έκταση 53.000 περίπου στρεμμάτων δάσους από τα δημόσια και κοινοτικά δάση στην Ελάτη, στο Περτούλι, στο Νεραϊδοχώρι, στα Στουρναρέικα και αλλού του Νομού Τρικάλων αλλά και σε βάρος των μικροϊδιοκτητών οικοπεδικών εκτάσεων που υπάρχουν στην πιο πάνω περιοχή, επικαλούμενη τίτλους προηγούμενων αιώνων.
Το γεγονός αυτό, συνεχίζουν οι βουλευτές του ΚΚΕ, εξαρχής προκάλεσε όχι μόνον έκπληξη αλλά και πολλά ερωτηματικά παίρνοντας υπόψιν ότι καμία διεκδίκηση όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς δεν είχε προβληθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια, από το 1881 που έγινε η απελευθέρωση και προσάρτηση της Θεσσαλίας.
Έτσι η Μονή Αγίου Βησσαρίωνος – Δούσικου θέλει σήμερα να πάρει στην ιδιοκτησία της μια τεράστια έκταση σε μια περιοχή που ποτέ δεν άσκησε ιδιοκτησιακά δικαιώματα, δηλαδή ένα τσιφλίκι που ποτέ δεν είχε…».
Ακόμη σημειώνουν: «Παρ’ όλα αυτά η Μονή κλιμακώνει τις διεκδικήσεις της και ήδη κατέθεσε ενστάσεις σε βάρος εκατοντάδων μικροϊδιοκτητών κατά τη σύνταξη του Κτηματολογίου επιδιώκοντας βήμα το βήμα να κατοχυρώσει δικαιώματα (…).Έτσι από τη μια καταθέτει ενστάσεις προφασιζόμενη δική της ιδιοκτησία -που όμως ποτέ δεν είχε προβάλει από το 1881 μέχρι σήμερα- και από την άλλη τους υπόσχεται ότι αν οι εκτάσεις αυτές περάσουν στην ιδιοκτησία της Μονής, τότε θα τους ανταμείψει και θα τους αναγνωρίσει κάποια δικαιώματα( σ.σ. συνηθισμένες καλογερίστικες πονηριές.
Μέσα από την τακτική αυτή επιδιώκεται η αναγνώριση των απαιτήσεών της σε όλη την προαναφερόμενη έκταση των 53.000 περίπου στρεμμάτων των δημόσιων και κοινοτικών δασών (…)Ένα νέο Βατοπέδιο εξυφαίνεται, που εμπρός του το προηγούμενο θα ωχριά…».
Το θαύμα του εν Κανά γάμου και στη Μαγνησία
Και από τη Θεσσαλία, λίγο παρακάτω στη Στερεά, στη Μαγνησία, ξεχωρίζουν οι ιδιοκτησίες μοναστηριών υπαγόμενων στη μητρόπολη Δημητριάδος . Eκεί λοιπόν το 2006 συντελέστηκε ένα μεγάλο θαύμα. Τότε λοιπόν η μητρόπολη πούλησε ή εκμίσθωσε με σειρά συμβολαίων στην εταιρεία «Golfing Developments Α.Ε.» 3.250 στρέμματα (σύμφωνα με τα χαρτιά των ρασοφόρων)μιας παραλιακής περιοχής – «φιλέτο» στις Νηές, για τη δημιουργία μεγάλου ξενοδοχειακού συγκροτήματος, σχεδόν 2.000 κλινών με παράλληλη κατασκευή και γηπέδου γκολφ που θα μπορούσε να αποφέρει στη μητρόπολη περίπου 27 εκατ. ευρώ Στα συμβόλαια αναφέρεται πως η μονή εκμίσθωσε ή πούλησε συνολικά τα 3.250 στρέμματα. Όμως όπως κατήγγειλαν τότε οι φορείς της περιοχής στον κτηματολογικό πίνακα του 1954 ( στον οποίο βασίστηκαν τα συμβόλαια της μητρόπολης) ήταν καταγραμμένα στην ιδιοκτησία της μόνο 1358 στρέμματα. Τώρα το πώς τα 1.358 στρέμματα έγιναν 3.250 τι να σας πούμε. Μάλλον περί θαύματος θα πρόκειται. Πώς στον εν Κανά γάμο, σύμφωνα με τα Ευαγγέλια, που οι παπάδες διαβάζουν κάθε Κυριακή στην εκκλησία, ο Ιησούς πολλαπλασίασε το κρασί που είχε τελειώσει, ώστε να φτάσει για τους πολλούς, έτσι και τώρα οι επί της γης εκπρόσωποί του αυγάτεψαν τα στρέμματα για να χωρέσουν σε όλες τις συμβάσεις. Και να ζήσουν αυτοί καλά και οι επιχειρηματίες καλύτερα.
Αλλά και στη Βοιωτία, όπου ήταν μητροπολίτης ο σημερινός αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος η Εκκλησία και τα μοναστήρια της περιοχής διεκδικούν μεγάλες εκτάσεις πολλών χιλιάδων στρεμμάτων ( για αγροτουρισμό λένε οι οικολόγοι ρασοφόροι) στα παραλιακά κτήματα Σκροπονέρια και Ζάλτσα, στις πλαγιές του Παρνασσού (Τσέρεσι, Ακρινό Νερό, Νεοχώρι – Καμάρα, Λούγαρη – Διχάλα, Ποιμνιοστάσιο Παρόδιου, Βόσκημα Λυκούρεσι) και στον Ελικώνα (Βόσκημα Ελικώνος).
Στη Χαλκιδική τον πρώτο ρόλο στις εκκλησιαστικές διεκδικήσεις τον παίζουν τα μοναστήρια του Αγίου Όρους που επικαλούμενα χρυσόβουλα των βυζαντινών αυτοκρατόρων και χοτζέτια της τουρκοκρατίας διεκδικούν πάνω από 100.000 στρέμματα. Η Μονή Ξενοφώντος διεκδικεί 53.000 στρέμματα στη Σιθωνία,, η Μονή Διονυσίου 15.400 στην Ορμύλια, η Μονή Βατοπεδίου 9.000 και η 12.700 στρέμματα στην Τορώνη.
Τα ακίνητα στην Αθήνα
Αφού περάσαμε έστω και γενικά την υπόθεση των μοναστηριών μέσα από την παρουσίαση χαρακτηριστικών παραδειγμάτων πάμε τώρα να δούμε τι γίνεται με τα ακίνητα της Εκκλησίας στην Αθήνα. Εδώ υπάρχει μια βαρβάτη περιουσία. Και για να το αποδείξουμε παρουσιάζουμε μερικές ενδεικτικές περιπτώσεις με ιδιοκτησίες της Εκκλησίας. Σ’ αυτήν λοιπόν ανήκουν ( εκτός από το φιλέτο της Βουλιαγμένης δίπλα στον Αστέρα που η αξιοποίησή του αποτελεί και αποτελούσε όνειρο αρχιεπισκόπων και μητροπολιτών):
-Τα κτίρια δύο υπουργείων. Το παλιό του υπουργείου Παιδείας στην οδό Μητροπόλεως ( τώρα στεγάζεται εκεί ένα ξενοδοχείο πολυτελείας) και του υπουργείου Εσωτερικών στην πλατεία Κλαυθμώνος.
-Το μεγάλο οικόπεδο 11,5 στρεμμάτων δίπλα στο Ναυτικό Νοσοκομείο, όπου παληά στεγαζόταν το εκκλησιαστικό Λύκειο. Όταν ήταν αρχιεπίσκοπος ο μακαρίτης πια Χριστόδουλος υπήρξαν σχέδια για την ανέγερση 11όροφου ξενοδοχείου. Όμως εγκαταλείφθηκαν μπροστά στην σφοδρή αντίσταση των κατοίκων της περιοχής.
-Κεντρικά ξενοδοχεία στις οδούς Ερμού, Σταδίου και στο Κολωνάκι.
-Το μεγάλο οικόπεδο σε πανάκριβη θέση δίπλα στο γήπεδο του Παναθηναικού επί της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Εκεί οι άνθρωποι της Εκκλησίας σχεδιάζουν την ανέγερση ενός πολυόροφου γκαράζ. Μέχρι τώρα το σχέδιο δεν έχει προχωρήσει γιατί η αξιοποίησή του συνδέεται με το ζήτημα του γηπέδου του Παναθηναικού. Σύμφωνα με τους μέχρι τώρα σχεδιασμούς στην πράσινη ομάδα θα δοθεί ο χώρος για το νέο γήπεδο στο Βοτανικό και στη θέση του σημερινού γηπέδου θα φτιαχτεί πάρκο. Λέμε για πάρκο βέβαια, αλλά ποιος μπορεί να αποκλείσει, με τις σημερινές συνθήκες και τις κυβερνητικές αντιλήψεις να δούμε κανένα πολυόροφο κτίριο. Όπως και νάχει το πράμα όταν τελειώσει η υπόθεση του γηπέδου του ΠΑΟ η Εκκλησία θα αξιοποιήσει το χώρο της.
-Τα οικόπεδα στην παραλιακή ζώνη, όπου στεγάστηκαν κέντρα πολυτελείας («Island», «Ιθάκη» κ.α.).
-Ακίνητα σε κεντρικές οδούς ( Βουκουρεστίου, Μιμνέρμου κ.α.).
-Πολυκατοικίες που χτίστηκαν στις δεκαετίες του ’60 και ’70 στην Κυψέλη και στο Παγκράτι.
-Πολυκατοικίες και διαμερίσματα στην ακτή Θεμιστοκλέους στον Πειραιά, στον Κολωνό, το Γαλάτσι, στο Ψυρρή, τις οδούς Αθηνάς και Αχαρνών και το Γουδί.
-Μεγάλη έκταση στο Σχιστό.
Αυτά ενδεικτικά και μόνον, το επαναλαμβάνουμε, στην Αττική, γιατί άμα κάποιος πάρει μία-μία τις μητροπόλεις θα χάσει τα αυγά και τα καλάθια.
Οι μετοχές
Σαν καλοί επιχειρηματίες οι μητροπολίτες δεν παρέλειψαν στους σχεδιασμούς τους και το Χρηματιστήριο. Έτσι κατείχαν πριν το ξέσπασμα της κρίσης μετοχές στην Εθνική Τράπεζα ( μάλιστα στο Δ.Σ. συμμετείχε και εκπρόσωπος της Εκκλησίας) στην Τράπεζα Πειραιώς και την Τράπεζα της Ελλάδος. Είναι δύσκολο πάντως και μετά την κρίση να πει κανείς τι κέρδισε ή τι έχασε η Εκκλησία από την ιστορία των μετοχών.
Τα μυστήρια των κληροδοτημάτων
Ένα μέρος της εκκλησιαστικής περιουσίας ( που της ανήκει ή διεκδικεί την κυριότητά του) προέρχεται από κληροδοτήματα. Παρακάτω παραθέτουμε τρία ενδεικτικά παραδείγματα, τρεις πονεμένες ιστορίες για τη διαχείρισή τους από την Εκκλησία.
Χαρακτηριστικότερη περίπτωση αποτελούν τα κληροδοτήματα που άφησαν στα Γιάννενα οι «εθνικοί ευεργέτες» και αποτελούν αντικείμενο διαμάχης μεταξύ της μητρόπολης που τα διαχειρίζεται, από τη μια μεριά και του Δήμου και των τοπικών φορέων από την άλλη.
Η περιουσία των κληροδοτημάτων αυτών ήταν μεγάλη. Αρκεί μόνο να σημειωθεί πως τα κληροδοτήματα Σταύρου και Ζωσιμά κατείχαν το 1% των μετοχών της Εθνικής Τράπεζας. Μάλιστα από την ίδρυση της Τράπεζας μέχρι και πριν πενήντα χρόνια το πόσοστό των μετοχών τους έφτανε το 25% . Όμως μετά την οικονομική κρίση και το μικρό αυτό ποσοστό μετοχών έχασε μεγάλο μέρος της αξίας του.
Η περιπετειώδης ιστορία αυτών των κληροδοτημάτων ξεκίνησε το 1926 στη δικτατορία του Πάγκαλου. Τότε τα Ιωάννινα εξαιρέθηκαν από το νόμο 2058 του 1920 με τον οποίο είχαν καταργηθεί οι επί τουρκοκρατίας χριστιανικές κοινότητες. Με το νόμο της παγκαλικής δικτατορίας οι περιουσίες των κοινοτήτων αυτών περιήλθαν σε δημόσια όργανα. Με την εξαίρεση των κληροδοτημάτων των Ιωαννίνων . Την εξαίρεση αυτή πέτυχε ο ισχυρός τότε μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων.
Παρένθεση που έχει τη σημασία της: Κατ’ εξοχήν πολιτικό πρόσωπο και φιλόδοξος ο Σπυρίδων ως μητροπολίτης Βελλάς συμμετείχε στην προσωρινή κυβέρνση της Βορείου Ηπείρου. Το 1941 μαζί με τους στρατηγούς (Τσολάκογλου και σια) πρωτοστάτησε στην ταπεινωτική συνθηκολόγηση του Ελληνικού Στρατού . To 1949 η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος τον εξέλεξε αρχιεπίσκοπο και το Μάιο του 1951 όταν έγινε το κίνημα του ΙΔΕΑ, αποκαλύφθηκε ότι οι κινηματίες σχεδίαζαν να τον κάνουν πρωθυπουργό.
Eπιστρέφουμε στην ιστορία των κληροδοτημάτων των Ιωαννίνων. Το 1939 επί δικτατορίας Μεταξά εκδόθηκε ο νόμος 2039/1939 για τη διοίκηση των κληροδοτημάτων. Και σ’ αυτή την περίπτωση τα Ιωάννινα εξαιρέθηκαν. Ακόμη και το 1984, όταν μετά από νόμο της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου (1473/1984), εκδόθηκε υπουργική απόφαση για να περάσει στο Δήμο το κληροδότημα Σταύρου, δεν έγινε δυνατή η εφαρμογή της.
Η δικαστική περιπέτεια μιας κληρονομιάς για ορφανά
Λίγο παρακάτω στη Λάρισα ένα άλλο κληροδότημα, της Ιωάννας Κρίκκη, αποτελεί αντικείμενο αντιπαράθεσης και μια ακόμη χαρακτηριστική περίπτωση για τη διαχείριση των κληροδοτημάτων από την Εκκλησία. Η Ιωάννα Κρίκκη πέθανε το 1987 και στη διαθήκη της που συντάχθηκε το 1982. όριζε να περιέλθει η περιουσία της ( μια εξαόροφη πολυκατοικία στην Αθήνα, οικόπεδα στον Πλαταμώνα και κοσμήματα) σε Ορφανοτροφείο.
Η μητρόπολη Λαρίσης επιμένει πως υπάρχει μεταγενέστερη διαθήκη της Κρίκκη που συντάχθηκε το 1984 και μ΄αυτήν η διαχείρισή της περνάει στη μητρόπολη. Ωστόσο παρά το ότι υπήρχαν δύο δικαστικές αποφάσεις που αναγνώριζαν πως η κληρονομιά της Κρίκκη έπρεπε να περάσει στο Ορφανοτροφείο (Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Λαμίας) αυτό δεν έχει εισπράξει τίποτα από τα εισοδήματα που προέρχονται από την κληρονομιά, τα οποία παίρνει η Εκκλησία.
Τα «μυστήρια» του Ποικίλου Όρους
Ξεχωριστή περίπτωση κι ενδεικτική των διαθέσεων των ρασοφόρων να διεκδικήσουν περιουσιακά δικαιώματα σε εκτάσεις ακόμη κι όταν αυτές βρίσκονται σε δήμους της Δυτικής Αττικής όπου ζουν συνήθως πιο φτωχά λαικά στρώματα είναι η διεκδίκηση από μια εκκλησία στη Λαμία 7.500 στρεμμάτων στο Ποικίλον Όρος.
Η ιστορία ξεκίνησε το 1916 όταν η εκκλησία του Ευαγγελισμού στη Λαμία εμφανίστηκε ως κληρονόμος δεκάδων στρεμμάτων του κτήματος « Πεύκα Βέρδη» στο Ποικίλον Όρος. Το 1925 η εκκλησία διεκδικούσε 300 στρέμματα, όμως όσο ο καιρός περνούσε τόσο και αυγάταιναν οι διεκδικήσεις της. Το 1960 έφτασε να διεκδικεί 5.000 στρέμματα και το 2007 7.500 στρέμματα. Θαύμα θα πείτε. Ακριβώς. Όπως ο Ιησούς τάισε 10.000 άτομα με δυό ψάρια και πέντε ψωμιά, έτσι και οι σημερινοί επί της Γης εκπρόσωποί του πολλαπλασιάζουν τις απαιτήσεις τους. Ένα διάστημα μάλιστα έφτασαν να διεκδικούν και 10.000 στρέμματα. Από τα 7.500 στρέμματα που διεκδικούν οι παπάδες της Λαμίας τα 4.000 είναι κατοικίσιμες εκτάσεις κυρίως στους Δήμους Περιστερίου και Πετρούπολης.
Τα παραπάνω παραδείγματα για τα κληροδοτήματα είναι ενδεικτικά, σταγόνα στον ωκεανό και , το ξαναλέμε, μέσα σε χιλιάδες νομικά πρόσωπα κανείς δεν μπορεί να βγάλει άκρη…
Η Εκκλησία της Κρήτης
Στην ημιαυτόνομη Εκκλησία της Κρήτης τα πράγματα είναι πιο εύκολα στους υπολογισμούς της περιουσίας της. Λιγότερες μητροπόλεις, λιγότερα μοναστήρια, λιγότερες εκκλησίες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι και η περιουσία της είναι αμελητέα. Όμως το μεγαλύτερο μέρος της είναι νομικά κατοχυρωμένο με νόμιμους τίτλους ιδιοκτησίας που καταρτίσθηκαν με τη συμμετοχή του κράτους. Αυτό συνέβη μετά τις περιπτώσεις διαδοχικών αναγκαστικών απαλλοτριώσεων με την έκδοση από τις κρατικές αρχές επίσημων πράξεων διαχωρισμού της απαλλοτριωθείσας περιουσίας από εκείνη που παρέμεινε στην ιδιοκτησία των μονών.
Από τα χρόνια τα βυζαντινά και της τουρκοκρατίας συγκροτήθηκε μια μεγάλη περιουσία.
Πρώτος μεγάλος σταθμός στη νεώτερη ιστορία στο θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας στην Κρήτη ήταν το 1925 όταν απαλλοτριώθηκαν μεγάλες εκτάσεις υπέρ του Ταμείου Εφέδρων Πολεμιστών Κρήτης με παραρτήματα σε κάθε νομό και σκοπό την οικονομική ενίσχυση των πολεμιστών της περιόδου 1912-1922 και γενικότερα των απαρφανισμένων οικογενειών. Για την περιουσία που απέμεινε σε κάθε νομό ιδρύθηκε τοπικός Οργανισμός Διοικήσεως Εκκλησιαστικής Περιουσίας (ΟΔΜΠ με μορφή ΝΠΔΔ) που με πράξεις του χωρίζει την περιουσία των μονών σε διατηρητέα και εκποιητέα. Την πρώτη την κρατά και την διαχειρίζεται η κάθε μονή. Η δεύτερη περνάει στον ΟΜΔΠ που κανονίζει και την εκποίησή της.
Τα Εφεδρικά Ταμεία διαλύθηκαν το 1957. Λίγο μετά το Δημόσιο έγινε αυτοδίκαια διάδοχος της περιουσίας τους, αποκτώντας σ’ αυτήν πλήρη εμπράγματα δικαιώματα
Δεύτερος μεγάλος σταθμός ήταν η απαλλοτρίωση που έγινε σε όλη τη χώρα το 1952, όταν το κράτος πήρε από την Εκκλησία της Κρήτης το 40% της περιουσίας που είχε απομείνει μετά την πρώτη απαλλοτρίωση του 1925.
Παρά τις απαλλοτριώσεις στα μοναστήρια της Κρήτης παραμένει και σήμερα σημαντική περιουσία. Και βεβαίως οι μοναχοί σαν καλοί μπίζνεσμεν σπεύδουν να την αξιοποιήσουν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μονή Τοπλού που συμφώνησε για επένδυση 100.000.000 ευρώ με την βρετανική εταιρία Loyalward L.t.d σε έκταση 22.120.349 στρεμμάτων κοντά στο Φοινικόδασος Βάι. Η μονή ‘έχει επίσης αμπελώνες και ελαιώνες. Μάλιστα κάθε χρόνο η παραγωγή της μόνο στα κρασιά φτάνει τις 30.000 φιάλες κόκκινο κρασί και ίδια ποσότητα λευκό. Χώρια τα λάδια , τα μέλια κ.λπ που δίνουν ένα αξιοσέβαστο ποσό στους καλογήρους. Ανάλογα εισοδήματα έχουν και αρκετά από τα άλλα μοναστήρια της Μεγαλονήσου.
Δωδεκάνησα: Τίποτα δεν γίνεται χωρίς την Έγκριση του Φαναρίου
Στις πέντε μητροπόλεις των Δωδεκανήσων (Ρόδου, Κώου, Λέρου, Καρπάθου και Σύμης) που υπάγονται απευθείας στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης τα πάντα στα οικονομικά εξαρτώνται από το Φανάρι. Πωλήσεις, αγορές εκμισθώσεις πρέπει να έχουν τη σύμφωνη γνώμη των φαναριωτών. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας , αλλά και της ιταλικής κατοχής οι μητροπολίτες, με προνόμια που τους είχαν παραχωρήσει τόσο οι οθωμανοί όσο και οι ιταλοί εκτός από τις θρησκευτικές εξουσίες, είχαν και άλλες διοικητικές ( δικαιοπραξίες , εκδίκαση διαφορών, γάμμοι, διαζύγια κ.λπ).Σήμερα η περιουσία των μονών στα νησιά αυτά δενείναι μεγάλη , αν εξαιρέσει κανείς τη Ρόδο και γνωστά σ’ όλο τον ορθόδοξο κόσμο προσκυνήματα όπως αυτό του Πανορμίτη στη Σύμη που επισκέπτονται χιλιάδες πιστοί.
Στο επόμενο: Τα χρυσά μοναστήρια του Αγίου Όρους και τα «σταυροπήγια» του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης.
