– του Γιώργου Λαγγουρέτου*
Εισαγωγικές εξετάσεις: Τα Λατινικά βγάζουν εκτός την Κοινωνιολογία
Χωρίς αμφιβολία όλα τα πεδία της γνώσης είναι χρήσιμα και πολύτιμα. Είναι, κατά συνέπεια, ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα να διαλέξει κανείς μεταξύ δύο μαθημάτων, των λατινικών και της κοινωνιολογίας, ποιο είναι καταλληλότερο για να εξεταστεί στις εισαγωγικές εξετάσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ας δούμε, λοιπόν, τα δεδομένα.
Με το πρόσφατο νομοσχέδιο που κατατέθηκε προς διαβούλευση από το Υπουργείο Παιδείας προκρίνεται η επαναφορά των λατινικών στη θεωρητική κατεύθυνση ως εξεταζόμενο μάθημα στην 3η Λυκείου στις εισαγωγικές εξετάσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση αντί της κοινωνιολογίας. Η κοινωνιολογία είχε επανέλθει ως εξεταζόμενο μάθημα στην Θεωρητική Κατεύθυνση έχοντας το 2018 αντικαταστήσει τα λατινικά.
Η διδασκαλία των λατινικών στο σχολικό πρόγραμμα εμφανίζεται μόνο στην 3η Λυκείου, στα πλαίσια της προετοιμασίας των μαθητών της θεωρητικής για της προετοιμασία για τις εισαγωγικές εξετάσεις. Τα βιβλία των λατινικών (τεύχος Α και Β) περιλαμβάνουν 40 κείμενα, συνοδευόμενα από ενότητα γραμματικής, συντακτικού και λεξιλογίου. Τα κείμενα καλούνται επί της ουσίας οι μαθητές να τα αποστηθίσουν και να αποκτήσουν τις βασικές γνώσεις για την κατανόηση της γλώσσας.
Τα λατινικά αποτελούν μάθημα κατεύθυνσης στις φιλολογικές σχολές. Ενδεικτικά στο πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Αθηνών διδάσκονται δύο εισαγωγικά μαθήματα και στη συνέχεια στην κατεύθυνση Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Φιλολογίας διδάσκονται άλλα οκτώ, ένα κάθε εξάμηνο (βλ. μαθήματα λατινικής φιλολογίας – Τμήμα Φιλολογίας ΕΚΠΑ). Στις νομικές σχολές τα συναντάμε στα πλαίσια της διδασκαλίας του ρωμαϊκού δικαίου που είναι από ετών μάθημα επιλογής.
Είναι προφανής η αναγκαιότητα και η χρησιμότητα να διδάσκεται η λατινική γλώσσα στις σχολές φιλολογίας, γιατί όπως αναφέρεται και στη εισαγωγή του βιβλίου λατινικών της 3ης Λυκείου (σελ.7) «…στις ρίζες της σημερινής ευρωπαϊκής πραγματικότητας βρίσκονται οι δύο μεγάλες κλασικές γλώσσες (δηλ. αρχαία ελληνικά και λατινικά) και το συνακόλουθο ιδεολογικό τους περιεχόμενο. Οι δύο μαζί συναποτελούν ένα αδιάσπαστο σύνολο, του οποίου τα δύο συστατικά δεν είναι δυνατόν να νοηθούν ανεξάρτητα. Η μελέτη αυτού του διφυούς πνευματικού κόσμου, οι «κλασικές σπουδές», αποτελούν το βασικό κορμό της ευρωπαϊκής παιδείας…».
Αυτό όμως καθιστά αναγκαίο να διδάσκονται λατινικά στη 3η Λυκείου και μάλιστα με τον τρόπο που απαιτείται στην πράξη, για τις εξετάσεις εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Κατ’ αρχήν γνωρίζουμε ότι οι μαθητές έχουν στο σχολικό πρόγραμμα πέραν της ελληνικής (αρχαίας και νέας) δύο επιπλέον ξένες γλώσσες, τις οποίες καλλιεργούν και μέσα στο σχολείο και έξω από αυτό, για να πάρουν τα σχετικά πτυχία. Είναι λογικό, στην τρίτη Λυκείου, τη στιγμή της πίεσης των εξετάσεων, να προστεθεί μία ακόμη;
Τα λατινικά είναι πολύτιμα για τη μελέτη γλωσσικών, διεπιστημονικών, ιστορικών και πολιτιστικών θεσμών του παρελθόντος. Οι εθνικές γλώσσες, ωστόσο, οι νέοι θεσμοί, η πολυδιάσπαση της επιστημονικής γνώσης έχουν πολλαπλασιάσει τις ανάγκες για συνεχή ανανέωση των γνωστικών πεδίων. Ακόμα και φορείς με έντονα παραδοσιακό χαρακτήρα, όπως για παράδειγμα η καθολική εκκλησία, έχουν εγκαταλείψει τη χρήση της λατινικής γλώσσας και χρησιμοποιούν λειτουργικό μεταφρασμένο στις εθνικής γλώσσες και μάλιστα στη χώρα μας στη νέα ελληνική.
Όταν καταργήθηκαν τα λατινικά από εξεταζόμενο μάθημα και αντικαταστάθηκε από την κοινωνιολογία, η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) με επιστολή στην υπουργό Παιδείας στη συνεδρίαση της 25ης Ιουλίου υιοθέτησε την ανακοίνωση της Κοσμητείας της Φιλοσοφικής Σχολής της συνεδρίας της 23ης Ιουλίου 2019 η οποία μέμφεται την απόφαση αυτή ως «… αδικαιολόγητη, ανορθολογική, αντιεπιστημονική και οπισθοδρομική, η οποία θα έχει ολέθριες συνέπειες και θα επιτείνει τον υπέρμετρο και κακώς νοούμενο ελληνοκεντρισμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος, θα μας απομακρύνει από το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι και, ακόμη χειρότερα, θα διευκολύνει την καλλιέργεια νοσηρών και επικίνδυνων εθνικιστικών αντιλήψεων και στερεοτύπων».
Η κοινωνιολογία είναι νέα επιστήμη. Δεν έχουν περάσει ούτε δύο αιώνες από τότε που ο Αύγουστος Κοντ σύστησε στην επιστημονική κοινότητα τον όρο Κοινωνιολογία. Η συγγραφή του βιβλίου της Γ Λυκείου, σύμφωνα με τους συγγραφείς του, « … έχει ως στόχο να συμβάλει στην κατανόηση της σύγχρονης κοινωνίας, να προβληματίσει τους μαθητές για όσα συμβαίνουν γύρω τους, κυρίως όμως να αναπτύξει την κριτική τους ικανότητα και να τους παροτρύνει να ενεργοποιηθούν ως αυριανοί πολίτες».
Η διδασκαλία της κοινωνιολογίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχει περάσει από πολλά κύματα (βλ. Κ. Θεριανός Η διαδρομή της κοινωνιολογίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση). Στο βιβλίο της 3ης Λυκείου περιλαμβάνονται ενότητες που αφορούν Εισαγωγή (θεμελιωτές, βασικές σχολές, χρησιμότητα), Μορφές κοινωνικής οργάνωσης στην Ελληνική Κοινωνία (αγροτική, βιομηχανική, υπηρεσίες, δημογραφικά στοιχεία), κοινωνικοποίηση και κοινωνικός έλεγχος (οικογένεια, θρησκεία, σχολείο, ΜΜΕ, κράτος), σύγχρονη ελληνική οικογένεια: μορφές, προβλήματα προοπτικές, εκπαίδευση: παράγοντας αναπαραγωγής και αλλαγής της κοινωνίας, Εργασία, ανεργία και κοινωνικές ανισότητες, μορφές και κοινωνικές βάσεις της εξουσίας (κόμματα, ομάδες συμφερόντων, κοινή γνώμη), το άτομο, η κοινωνία και τα ΜΜΕ, αποκλίνουσα συμπεριφορά: παραβατικότητα και εγκληματικότητα, ετερότητα, διαπολιτισμικές και διακοινωνιακές σχέσεις (μετακινήσεις πληθυσμών, στερεότυπα, προκατάληψη, ρατσισμός, σοβινισμός, εθνικισμός, πόλεμος, τρομοκρατία, οργανωμένη βία).
Το βιβλίο αυτό είναι συνέχεια μιας σειράς μαθημάτων που διδάσκεται σε μικρότερες τάξεις. Στη Β΄ Λυκείου Γενικού Λυκείου υπάρχει το μάθημα Σύγχρονος κόσμος πολίτης και δημοκρατία με θεματικές ενότητες: Δημοκρατία, πολίτης και δικαιώματα, Ευρωπαϊκή Ένωση, πληθυσμός, ταυτότητες, παγκοσμιοποίηση, μετανάστευση, φτώχεια και ανεργία, κοινωνικά κινήματα, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δίκαιο και παραβατικότητα. Στην Α΄ Λυκείου (ΓΕΛ και ΕΠΑΛ) υπάρχει το μάθημα Πολιτική παιδεία με θεματικές ενότητες: Κοινωνία, θεσμοί και αξίες της ελληνικής κοινωνίας, η οικονομία, πολιτεία – πολιτική κοινότητα, κοινωνικοποίηση – πολιτικοποίηση, ενεργός πολίτης, λήψη αποφάσεων, αειφόρος ανάπτυξη, επιχειρηματικότητα – καινοτομία, χρήμα και τράπεζες, μετανάστευση, κοινωνικά προβλήματα. Στη Γ΄ Γυμνασίου διδάσκεται το μάθημα Κοινωνική και πολιτική αγωγή (Σχέση ατόμου με κοινωνία, πολιτεία, Ευρωπαϊκή Ένωση, Διεθνή Κοινότητα). Στην Ε΄ Δημοτικού διδάσκεται το μάθημα κοινωνική και πολιτική αγωγή (Είμαστε όλοι πολίτες, έχουμε δικαιώματα και υποχρεώσεις, ζούμε στη δημοκρατία, συμμετέχουμε στη λήψη αποφάσεων). Με αυτό τον τρόπο ο μαθητής εξοικειώνεται βαθμιαία με την επιστήμη της κοινωνιολογίας και είναι σε θέση να κατανοήσει, να αφομοιώσει και να αξιοποιήσει την υλη που καλείται να μελετήσει για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Αναγνωρίζοντας τη μεγάλη σημασία και την αξία της κοινωνιολογίας στη σύγχρονη πραγματικότητα η ίδια η πολιτεία έχει προχωρήσει στην ίδρυση πολυάριθμων πανεπιστημιακών τμημάτων με αυτό το αντικείμενο ή απολύτως συγγενή με αυτό. Συγκεκριμένα:
Στο Πάντειο Πανεπιστήμιο λειτουργεί το Τμήμα Κοινωνιολογίας, το Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, και το Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής. Στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών λειτουργεί το Τμήμα Κοινωνιολογίας και στη Φιλοσοφική Σχολή το Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών. Στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών λειτουργούν το Τμήμα Κοινωνιολογίας και το Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας. Στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στη Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών το Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης στη Σχολή Κοινωνικών, Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών το Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής και το Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας. Στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, στη Σχολή Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών το Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής στη Σχολή Διοικητικών Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών το Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας.
Κι επειδή η πολιτεία αποδέχεται τη σημασία της Κοινωνιολογίας και την ανάγκη για περαιτέρω ανάπτυξη της διδασκαλίας της, από φέτος (ακαδημαϊκή χρονιά 2019-2020) ιδρύθηκε και στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Κοινωνιολογίας. Αναφέρεται σχετικά στην ιστοσελίδα του: «Η ίδρυση Τμήματος Κοινωνιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ήταν αίτημα της ακαδημαϊκής του κοινότητας εδώ και δεκαετίες. Στηρίζονταν πάντα στην ιδέα της αξιοποίησης μιας μακράς παράδοσης που ξεκινούσε από την καλλιέργεια των κοινωνικών επιστημών πρώτα στη Νομική Σχολή και αργότερα κυρίως στα Τμήματα Οικονομικών και Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, στα Παιδαγωγικά Τμήματα, ακόμη και στη Σχολή Επιστημών Υγείας, στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης και στην Φιλοσοφική και στην Θεολογική Σχολή. Με το δυναμικό που διαθέτει το Πανεπιστήμιό μας υπάρχουν οι προϋποθέσεις άμεσης ανταπόκρισης στις προκλήσεις της εκκίνησης της λειτουργίας του νέου Τμήματος κατά το ακαδημαϊκό έτος 2019-2020».
Πέρα απ’ όλα τα παραπάνω, θα ξεφεύγαμε από το πλαίσιο ενός τέτοιου άρθρου, αν παραθέταμε τις πολυάριθμες σχολές στις οποίες διδάσκονται επιμέρους κοινωνιολογικά μαθήματα (κοινωνιολογία δικαίου, παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς, υγείας, θρησκείας, ΜΜΕ, αστική κοινωνιολογία και πολλά άλλα).
Με αυτά τα δεδομένα, λοιπόν, είναι τελείως αστήρικτη και αναιτιολόγητη η κατάργηση της κοινωνιολογίας από εξεταζόμενο μάθημα στην 3η Λυκείου στις εισαγωγικές εξετάσεις για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Και πληθαίνουν οι φωνές διαμαρτυρίας από φιλολόγους, μαθηματικούς, νομικούς, πολιτικούς επιστήμονες, κοινωνικούς επιστήμονες, κοινωνιολόγους, μαθητές.
Κοντολογίς, εκεί που ο ίδιος ο Πάπας αποσύρει τα λατινικά από επίσημη γλώσσα του καθολικισμού, εμείς τα επαναφέρουμε για τις εισαγωγικές εξετάσεις της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, αποσύροντας την κοινωνιολογία, την ίδια στιγμή που κρίνουμε αναγκαία τη λειτουργία ενός ακόμη Τμήματος Κοινωνιολογίας και μάλιστα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών Κοινωνικών Επιστημών έχει υποβάλει αναλυτικό και τεκμηριωμένο υπόμνημα προς την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, ζητώντας να αποτραπεί η αντικατάσταση της κοινωνιολογίας από τα λατινικά στις εισαγωγικές εξετάσεις για τα Πανεπιστήμια. Μήπως πρέπει να το ξανασκεφτούμε;
* Ο Γιώργος Λαγγουρέτος έχει σπουδάσει νομικά (ΔΠΘ), κοινωνιολογία (Πανεπιστήμιο Κρήτης) και έχει κάνε μεταπτυχιακές σπουδές στην κοινωνιολογία του δικαίου (ΕΚΠΑ). Είναι μουσικός, μέλος του συγκροτήματος Magic de Spell
