Η Οκτωβριανή Επανάσταση αποτελεί χωρίς αμφιβολία μία από τις σημαντικότερες ιστορικές στιγμές του 20ου αιώνα. Τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν το 1917, και ιδιαίτερα το φθινόπωρο μετά τη διαφαινόμενη κατάρρευση της κυβέρνησης του Κερένσκι έχουν αναλυθεί διεξοδικά τόσο από την πλευρά της επαναστατικής όσο και της αστικής ιστοριογραφίας. Ένα από τα πρώτα βιβλία και ίσως το πιο διάσημο αναφορικά με την επανάσταση εκδόθηκε το 1919. Οι Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο του Τζον Ριντ, αποτελεί ως σήμερα έργο αναφοράς, καθώς περιγράφει την κλιμάκωση της επανάστασης με διεισδυτική ματιά, πέρα από την απλή απαρίθμηση γεγονότων και ντοκουμέντων. Είναι μια σειρά από ζωντανές σκηνές, τόσο τυπικές που κάνουν τον καθένα που πήρε μέρος στην επανάσταση να φέρνει στο νου του ανάλογες σκηνές, έγραψε και η Νάντια Κρούπσκαγια στον πρόλογο στη Ρωσική έκδοση
Δεν ήταν το πρώτο βιβλίο του σπουδαγμένου στο Χάρβαρντ σοσιαλιστή δημοσιογράφου. Λίγα χρόνια νωρίτερα είχε εκδώσει την εμπειρία του από την περίοδο που βρισκόταν ως ανταποκριτής στην επανάσταση του Πάντσο Βίλα στο Μεξικό, στο βιβλίο Το επαναστατημένο Μεξικό. Έλεγε τότε:
Ναι, στο Μεξικό υπάρχει ανταρσία και χάος, όμως η ευθύνη δεν βαρύνει τους ακτήμονες “πεόνες”, μα εκείνους που σπέρνουν ζιζάνια, στέλνοντας χρυσό και όπλα, δηλ. τις αμερικανικές και αγγλικές εταιρίες πετρελαίου, που συναγωνίζονται η μία την άλλη
Αργότερα μετέβη στην Ευρώπη ως πολεμικός ανταποκριτής του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, περνώντας από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ελλάδα και την Τουρκία, για να καταλήξει στη Μόσχα. Ακόμα ένα βιβλίο εκδίδεται με τίτλο: Ο πόλεμος στην Ανατολική Ευρώπη. Λίγο πριν την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο, έπειτα από μία χειρουργική επέμβαση, χάνει ένα νεφρό και απαλλάσσεται από κάθε υποχρέωση στράτευσης. Ουσιαστικά γλύτωσε από την ανακήρυξή του σε αντιρρησία συνείδησης, καθώς κατά τη διάρκεια των ανταποκρίσεων του, είχε πάρει σαφή θέση ενάντια στον πόλεμο, θεωρώντας τον Ιμπεριαλιστικό. Η περιπέτεια της υγείας του τον ατσαλώνει:
Μπορεί να απαλλάχτηκα από την υπηρεσία στον πόλεμο ανάμεσα σε δύο λαούς, αλλά δεν απαλλάχτηκα από την υπηρεσία στον πόλεμο ανάμεσα στις τάξεις
Το καλοκαίρι του ’17 πήγε στη Ρωσία και καταπιάστηκε με τη συλλογή υλικού από κάθε έντυπο, αφίσα ή εφημερίδα, που εκδόθηκε εκείνες τις μέρες ενώ υπήρξε και αυτόπτης μάρτυρας στα περισσότερα από τα ιστορικά γεγονότα εκείνης της περιόδου. Επιστρέφοντας στη Νέα Υόρκη το 1918 ξεκίνησε τη συγγραφή του βιβλίου του. Τον πρόλογο της αμερικανικής έκδοσης έγραψε ο ίδιος ο Λένιν:
…Θα ήθελα το βιβλίο αυτό να κυκλοφορήσει σε εκατομμύρια αντίτυπα και να μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες, γιατί δίνει μία αληθινή και με εξαιρετική ζωντάνια γραμμένη εξιστόρηση των γεγονότων, τα οποία είναι τόσο βασικά για να κατανοηθεί τι είναι προλεταριακή επανάσταση…..
Η εξιστόρηση των γεγονότων μέσα από τη ματιά του Ριντ υπήρξε και η βάση πάνω στην οποία ο Σεργκέι Αιζενσταίν, δέκα χρόνια μετά την επανάσταση, δημιούργησε το κλασικό πλέον ιστορικό φιλμ “Οκτώβρης”. Αν και εκείνη την εποχή δεν θεωρήθηκε εφάμιλλο της προηγούμενης ταινίας του (Θωρηκτό Ποτέμκιν), εν τούτοις αποτελεί σήμερα σημείο αναφοράς για την 7η Τέχνη. Όπως έγραφε το 1974 στο «Βήμα» ο Βασίλης Ραφαηλίδης:
…..ο Οκτώβρης δεν έχει καμία άλλη σχέση με το Ποτέμκιν, πέρα από το ότι και τα δύο στηρίζονται στην Ιστορία, κι ακόμα από το γεγονός πως είναι φτιαγμένα από τον ίδιο μεγαλοφυή δημιουργό. Εδώ, αντίθετα από το Ποτέμκιν, το «μοντάζ των εντυπώσεων» δίνει τη θέση του στο «ιδεολογικό μοντάζ», μέσω του οποίου εικάζεται στο φιλμ ένας λυρισμός και μια καταλυτική ειρωνεία που δεν υπάρχουν στο Ποτέμκιν.
Έτσι υπήρξε πράγματι ένας μπρεχτικός πριν από τον Μπρεχτ, με τη διαφορά ότι χρησιμοποιεί ιστορίες πάρα πολύ γνωστές στο κοινό του, που γίνονται μύθοι με την αισθητική τους μετάπλαση. (Η ιστορία αποκλείεται να μη γίνει μύθος στο πέρασμά της από την επιστήμη της Ιστορίας στην Τέχνη). […] Ο Οκτώβρης πρέπει να αντιμετωπιστεί όχι ως ιστορικό-επικό φιλμ, αλλά ως δοξαστικός παιάνας για ένα ιστορικό γεγονός. Παιάνας από τον οποίο έχουν αποκλειστεί εμπρόσθετα τα ατεκμηρίωτα λυρικο-αισθηματικά ξεσπάσματα.
Ο Ριντ δεν πρόλαβε την 10η επέτειο της Οκτωβριανής επανάστασης καθώς πέθανε στις 17 Οκτωβρίου του 1920, σε ηλικία 33 ετών στη Μόσχα. Η τέφρα του βρίσκεται στον τοίχο του Κρεμλίνου, μαζί με τους ήρωες της Σοβιετικής Ένωσης. Άλλοι δύο Αμερικάνοι έχουν ταφεί σε αυτό τον χώρο. Ο δημοφιλής ηγέτης της αριστερής πτέρυγας του Σοσιαλιστικού κόμματος των ΗΠΑ και ένας από τους ιδρυτές του κομμουνιστικού κόμματος C.Ε. Ruthenberg , που πέθανε το 1927 στο Σικάγο και η τέφρα του μεταφέρθηκε από τους συντρόφους του στη Μόσχα, και ο William Haywood, συνιδρυτής και ηγέτης της οργάνωσης Industrial Workers of the World, που πέθανε στη Μόσχα και του οποίου οι στάχτες κατόπιν δικής του επιθυμίας, τάφηκαν στο Κρεμλίνο και στο Haymarket Martyr’s Monument στο Σικάγο, μνημείο προς τιμήν των θυμάτων εργατών της βομβιστικής επίθεσης κατά τη διάρκεια απεργίας στις 4 Μαΐου 1886, προς τιμήν της οποίας καθιερώθηκε ο εορτασμός της εργατικής πρωτομαγιάς.
Το επιμύθιο ανήκει στην Κρούπσκαγια:
Ο Τζον Ριντ συνδέθηκε ολοκληρωτικά με τη ρωσική επανάσταση. Η Σοβιετική Ρωσία του έγινε αγαπητή, δική του. Πέθανε σ’αυτήν από τύφο και θάφτηκε δίπλα στα τείχη του Κρεμλίνου. Εκείνος που περιέγραψε τον ενταφιασμό των μαρτύρων της επανάστασης, άξιζε μια τέτοια τιμή.
