Just in

Όλα τα νέα
Imerodromos logo
 

Ανασκόπηση του άνισου αντίκτυπου της πανδημίας Covid-19 στην απασχόληση

Έκθεση από την ερευνητική ομάδα ‘COVID-19_Regional_Labour’ team* για το πρώτο πανδημικό κύμα στην Ελλάδα (Μάρτιος-Ιούνιος 2020)

Η πανδημία του Covid-19, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε υγειονομικό επίπεδο και η επακόλουθη οικονομική κρίση επηρέασαν έντονα την κοινωνικοοικονομική..

Η πανδημία του Covid-19, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε υγειονομικό επίπεδο και η επακόλουθη οικονομική κρίση επηρέασαν έντονα την κοινωνικοοικονομική ζωή σε ολόκληρο τον κόσμο. Πολλοί συζητάνε για τις επιπτώσεις στην εργασία και στην οικονομία γενικότερα, ωστόσο λίγοι εστιάζουν στο πως αυτά τα αποτελέσματα διαφοροποιούνται τόσο ανάμεσα στους διαφορετικούς κλάδους μιας καπιταλιστικής οικονομίας, όσο και ανάμεσα στις διαφορετικές περιφέρειες μιας χώρας (βλ. γεωγραφικά).

Στην παρούσα σύντομη έκθεση, και στη βάση μιας πληθώρας πρόσφατα δημοσιευμένων δεδομένων της έρευνας εργατικού δυναμικού (ΕΛΣΤΑΤ) για το πρώτο πανδημικό κύμα στην Ελλάδα (Μάρτιος-Ιούνιος 2020), υπογραμμίζεται πως το ζήτημα της άνισης περιφερειακής ανάπτυξης φαίνεται να επιδεινώνεται σημαντικά στο πλαίσιο της πανδημίας Covid-19. Αυτό συμβαίνει καθώς οι περιφέρειες της χώρας παρουσιάζουν διαφορετικό ποσοστό εξάπλωσης του ιού και ταχύτητα εφαρμογής πολιτικών μετριασμού αυτής. Λαμβάνοντας υπόψη, επιπλέον, ότι οι εν λόγω πολιτικές μετριασμού διαφοροποιήθηκαν dejure ή κυρίως defacto ανάμεσα στους οικονομικούς τομείς, με τις μεγαλύτερες και ειδικά τις μονοπωλιακού χαρακτήρα επιχειρήσεις να κατέχουν σημαντικά στρατηγικά πλεονεκτήματα στο πεδίο αυτό, αναμένονται σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση ανά κλάδο στις επιμέρους περιοχές της χώρας αλλά και αύξηση της ανεργίας. Ακόμη χειρότερα, αναμένεται να αυξηθούν πολύ οι μη ενεργοί πολίτες, που δεν καταγράφονται ως άνεργοι καθώς έχουν παραιτηθεί από την αναζήτηση εργασίας.

Τα στοιχεία αποκαλύπτουν πολύ μεγάλες διαφορές στη μεταβολή της απασχόλησης ανά περιοχή και ανά κλάδο οι οποίες δεν είναι εμφανείς αν κανείς εξετάσει την νέα πραγματικότητα στο επίπεδο της χώρας και μόνο. Συνοπτικά, το 2ο τρίμηνο του 2020, οι ελληνικές περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο είναι εκείνες που εξαρτώνται από τον τουρισμό (π.χ. οι τέσσερις νησιωτικές περιφέρειες). Να σημειωθεί ότι οι κατεξοχήν τουριστικές νησιωτικές περιοχές, σε αντίθεση με τη σημερινή εικόνα, είχαν υπάρξει οι πλέον ανθεκτικές της μακράς οικονομικής κρίσης 2009-2015 έχοντας τότε υποστεί σχετικά μικρή μείωση ΑΕΠ και απασχόλησης.

Με βάση τα παραπάνω η ελληνική κυβέρνηση, μοιάζει δικαιολογημένη στην επιλογή της να ρισκάρει το «άνοιγμα» του τουρισμού χωρίς αυστηρούς και εκτεταμένους ελέγχους και κατόπιν πιέσεων διεθνών τουριστικών tour-operators. Στην πράξη όμως, με την επιλογή της αυτή δεν απέφυγε το δεύτερο, περισσότερο οξύ ως προς το πρώτο, πανδημικό κύμα ενώ είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν κατάφερε να περιορίσει τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας.

Αναλυτικά αν και κατ’ ανάγκη συνοπτικά, τα στοιχεία, τόσο για το 1ο τρίμηνο, όσο και για το 2ο τρίμηνο του 2020, υπογραμμίζουν την αύξηση της ανεργίας, παρά το σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης που υιοθέτησε η ελληνική κυβέρνηση. Χαρακτηριστικά, η Πελοπόννησος (1,8%), η Αττική (1,7%) και η Δυτική Ελλάδα (1,4%) ήταν οι μόνες περιφέρειες που σημείωσαν θετική ετήσια μεταβολή στον αριθμό των απασχολούμενων ατόμων το τρέχων έτος έως το 2ο τρίμηνο του ιδίου. Αντίθετα οι περιφέρειες Ιονίων Νήσων, Κρήτης, Βορείου και Νοτίου Αιγαίου σημείωσαν πτώση της απασχόλησης, τόσο σε ετήσια βάση (Β΄ τρίμηνο 2019 – Β΄ τρίμηνο 2020), όσο και εντός του τρέχοντος έτους (Α΄ τρίμηνο 2020 – Β΄ τρίμηνο 2020).

Η κρίση στον τομέα της υγείας, συνεπάγεται σοβαρές οικονομικές αναταραχές και επιζήμιες επιπτώσεις στην απασχόληση. Ωστόσο, αυτά τα αποτελέσματα έχουν διαφοροποιηθεί γεωγραφικά. Ειδικότερα, η ανάλυση δείχνει σαφώς ότι οι νησιωτικές περιοχές, των οποίων οι οικονομίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό, έχουν σημειώσει τη μεγαλύτερη μείωση του αριθμού των απασχολούμενων ατόμων (Σχήμα 1).

Σχήμα 1. Ετήσια και τριμηνιαία μεταβολή του αριθμού
των απασχολούμενων ανά περιφέρεια, Ελλάδα, 2ο τρίμηνο του 2020

Source: Ελληνική Στατιστική Αρχή

Σε κλαδικό επίπεδο (Σχήμα 2), οι δραστηριότητες καταλυμάτων, ξενοδοχείων και εστίασης σημείωσαν τη μεγαλύτερη ετήσια μείωση του αριθμού των απασχολούμενων ατόμων από το 2ο τρίμηνο του 2019 έως το 2ο τρίμηνο του 2020 (-20,4%), ακολουθούμενες από την παροχή νερού (-17,4%), τις δραστηριότητες των νοικοκυριών ως εργοδότες (16%) και τις κατασκευές (-9,5%). Αντίθετα, η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος (9,1%), άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών (6,9%), οι δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας (6,3%) και οι μεταφορές και αποθήκευση (4,6%) ήταν οι κλάδοι που παρουσίασαν τις μεγαλύτερες ετήσιες αυξήσεις στην απασχόληση.

Σχήμα 2. Ετήσια και τριμηνιαία μεταβολή στον αριθμό
των απασχολούμενων ανά κλάδο, Ελλάδα, 2ο τρίμηνο του 2020

Source: Ελληνική Στατιστική Αρχή

Αντίστοιχα, όπως αποτυπώνεται και στον σχετικό Χάρτη οι περιφέρειες που στηρίζονται στο κλάδο του τουρισμού και οι οποίες στην κρίση του 2008 ήταν οι λιγότερο τρωτές, στην παρούσα κατάσταση βρίσκονται στη δεινότερη θέση. Αντίθετα οι μητροπολιτικές περιοχές δείχνουν μία πιο ανθεκτική εικόνα, η οποία όμως ενδέχεται να βασίζεται στην διεύρυνση των μη οικονομικά ενεργών.

Χάρτης: Ποσοστιαία μεταβολή των συνολικά απασχολούμενων
ανά περιφέρεια, 2ο τρίμηνο 2020 – 2ο τρίμηνο 2019

 Τέλος σημαντικές μεταβολές έχουμε και στους νέους που είτε είναι άνεργοι είτε δεν αναζητούν καν εργασία, ενώ ταυτόχρονα δεν παρακολουθούν κάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης, γνωστούς διεθνώς ως NEETs, καθώς παρατηρείται μία σημαντική αν και άνιση άνοδος της σχετικής πληθυσμιακής ομάδας. Το φαινόμενο λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις στις νησιωτικές περιφέρειες της Κρήτης, του Βορείου και του Νοτίου Αιγαίου. Παράλληλα, στο σύνολο των περιοχών μελέτης παρατηρείται πως η διόγκωση αυτή των απομακρυσμένων από την αγορά εργασίας και από την εκπαίδευση οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στη διεύρυνση των μη οικονομικά ενεργών νέων.

Πίνακας 3. Ετήσια και τριμηνιαία μεταβολή (%) των ανέργων
και των μη οικονομικά ενεργών NEETs ανά περιφέρεια, Ελλάδα, 2ο τρίμηνο του 2020

Το μείγμα της ανασφάλειας και του φόβου γίνεται εκρηκτικό αν συνυπολογισθεί ότι η Ελλάδα έχει διανύσει ήδη μία δεκαετία σκληρών οικονομικών μέτρων, με μείωση των δαπανών π.χ. στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην πρόνοια. Οι δημοσιονομικές επιλογές στα χρόνια των μνημονίων είχαν τραγικά αποτελέσματα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το κλείσιμο νοσοκομείων και τη μη πρόσληψη νοσηλευτικού προσωπικού. Παράλληλα οι ελλείπεις πόροι στην εκπαίδευση αποτέλεσαν τροχοπέδη στο να πραγματοποιηθεί σήμερα ομαλά η εκπαιδευτική διαδικασία, είτε δια ζώσης (έλλειψη σε εκπαιδευτικούς), είτε εξ αποστάσεως (ελλείψεις σε υλικοτεχνικές υποδομές). Τα παραπάνω θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα «καλό μάθημα» για τους λίγους «ιεροκήρυκες» των συνεχών περικοπών δαπανών για τη δημόσια υγεία και τους λοιπούς υπερασπιστές των πολιτικών των μνημονίων, που τώρα σπεύδουν σχεδόν σύσσωμοι να ζητήσουν την ενίσχυση των κρατικών νοσοκομείων. Οι πολλοί όμως δεν έχουν παρά να υποστούν τις νέες συνέπειες και μάλιστα ευρισκόμενοι σε κατάσταση εξουθένωσης από τις αλλεπάλληλες επιπτώσεις της περιόδου 2009-2015. Τα παραπάνω απαιτούν εγρήγορση και δράση από το λαϊκό και εργατικό κίνημα.

*Η ομάδα “COVID-19_Regional_Labour” συναπαρτίζεται από τους Νίκο Καπιτσίνη, Άκη Κανελλέα, Δημήτρη Ψαρολόγο, Δημήτρη Βούλγαρη, Κώστα Γουρζή,  Άννα Σαρούκου, Δημήτρη Παïταρίδη, Ειρήνη Λιακοπούλου, Γιώργο Συκά.

Σχετικά θέματα

Απόψεις