Υπάρχει εναλλακτική θέαση και πρόταση

Από τον φίλο Νίκο Λαρίση, Μηχανικό Η/Υ, λάβαμε την παρακάτω επιστολή και τη δημοσιεύουμε.

Έχουμε αποτύχει; H αποτίμηση σε πραγματικό χρόνο μιας κρίσιμης κοινωνικής κατάστασης και o επαναπροσδιορισμός της στρατηγικής ηχούν ξένα ως προς την Ελληνική πραγματικότητα. Όλα αντ’ αυτού αφήνονται στη μοίρα τους. Πυρκαγιές, λοιμοί, σεισμοί, καταποντισμοί. Τo πολιτικό μας σύστημα έχει σχεδιαστεί ώστε οι αποφάσεις που αφορούν τις ζωές εκατομμυρίων συμπολιτών να λαμβάνονται χωρίς ούτε τον υποτυπώδη κοινωνικό διάλογο, ο δε «έλεγχος» να γίνεται μόνο ανά τετραετία. Αυτό γιατί το πολιτικό μας σύστημα έχει σχεδιαστεί ώστε να διατηρεί στη ζωή ένα οικονομικό σύστημα που βλέπει περιθώρια κέρδους σε μια αναδάσωση, σε μια μάσκα προστασίας, σε ένα προκάτ, σε μια διευθέτηση ρέματος. Έχουμε αποτύχει.

Ως Μηχανικός Υπολογιστών έχω εκπαιδευτεί στο να αναλύω προβλήματα, να βλέπω πίσω από τα δεδομένα, πίσω από τα νούμερα με απλά λόγια. Τα επιστημονικά νούμερα είναι σαν τα δημοσιογραφικά γεγονότα. Όταν οι υποθέσεις περιπλέκουν λόγω διαφορετικών αναλύσεων, οφείλουμε να επιστρέφουμε στα γεγονότα/δεδομένα ως βάση αναφοράς. Η θέση μου είναι πολύ απλή. Παρατηρείται από το Α’ κύμα μια άστοχη, ατελέσφορη, ανερμάτιστη και άδικη ως οριζόντια επί το πλείστο, στρατηγική διαχείρισης του επιδημιολογικού κινδύνου με λάθη πάνω σε λάθη. Λάθη διαχειριστικά, πολιτικά, επικοινωνιακά. Λάθη που κοστίζουν ζωές συμπολιτών. Πρόκειται για πανδημία κυρίως ευπαθών και κοινωνικώς αναξιοπαθούντων συμπολιτών. Και όχι απλά ανεμβολίαστων όπως αρέσκονται ορισμένοι να αναπαράγουν αποπροσανατολιστικά και καιροσκοπικά.

Στοιχείο πρώτο. Το 80% περίπου των εισαγωγών σε κλίνες ΜΕΘ είναι ανεμβολίαστοι. Τρανή απόδειξη ότι το εμβόλιο συμβάλει στην αποτροπή βαριάς νόσησης (για όσο διαρκεί τουλάχιστο χρονικά η ανοσοπροστασία). Όμως παρατηρείται από αρχής πανδημίας σταθερά ένα 80% περίπου των εισαγωγών σε ΜΕΘ να είναι ευπαθείς ή άνω των 70 (βλ. Πίνακα, στοιχεία από ΕΟΔΥ). Ίδιο νούμερο, ίδιο φαινόμενο (οι εισακτέοι σε ΜΕΘ), διαφορετική διάσταση.

Ερώτημα πρώτο: μήπως πρέπει να εστιάσουμε στη σωστή διάσταση, δηλαδή πρώτα στους ευπαθείς και στους άνω των 70 και όχι εμμονικά σε οριζόντια μέτρα (για παράδειγμα στον καθολικό υποχρεωτικό εμβολιασμό ή τα λοκντάουν);

Θέση πρώτη: μετά από παλινωδίες επί παλινωδιών ομολογώ ότι ξαφνιάστηκα από το μέτρο της επιβολής προστίμου στον ανεμβολίαστο πληθυσμό άνω των 60. Αφενός είναι στη σωστή διάσταση, με χείριστη όμως υλοποίηση. Τελικά αντιτίθεται στο πνεύμα περί στοχευμένης πολιτικής, καθώς αγνοεί πτυχές του προβλήματος. Η 66 χρονών μητέρα μου για παράδειγμα φοβάται να κάνει το εμβόλιο. Το ότι θα πληρώνει 100Ε τον μήνα δε θα την κάνει να φοβηθεί λιγότερο. Πρέπει να επανασχεδιάσουμε την προσέγγισή μας.

Στοιχείο δεύτερο. Από αρχής πανδημίας παρατηρείται σταθερά πάλι ένα 95% περίπου των νεκρών να είναι ευπαθείς ή άνω των 70 (βλ. Πίνακα). Σήμερα, 29 Δεκεμβρίου 2021, οι νεκροί στο ηλιακό εύρος 18-39 με βάση στοιχεία του ΕΟΔΥ είναι 169 σε απόλυτο αριθμό, 0.8% επί του συνόλου. Η θνησιμότητα επί των συνολικών κρουσμάτων στην ίδια ηλικιακή ομάδα (391433) είναι 169 / 391433= 0.04%.

Ερώτημα δεύτερο: εγώ, στα 36 χρόνια μου, κινδυνεύω στη βάση του 0.04% θνησιμότητας της COVID; Αν κινδυνεύω, κινδυνεύω περισσότερο από κάποια άλλη πάθηση του αναπνευστικού;

Θέση δεύτερη. Αν ανατρέξω σε στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2018, καταγράφονται 44 θάνατοι από παθήσεις του αναπνευστικού στην ομάδα 15-44 σε σύνολο 12668, 0.34% στο ποσοστό. Δυστυχώς η ΕΛΣΤΑΤ ακολουθεί άλλο πρότυπο κατανομής σε ηλικιακές ομάδες, όμως μια αναλογία της τάξης κάτω του 1% παραμένει, με ή χωρίς COVID. Μάλλον δεν κινδυνεύω λοιπόν από αναπνευστικές λοιμώξεις σε μεγάλο βαθμό. Αν όμως δεν κινδυνεύω, γιατί κινδυνεύω να χάσω τα πιο παραγωγικά μου χρόνια κλεισμένος στους τέσσερις τοίχους; Πρέπει να επανασχεδιάσουμε την προσέγγισή μας.

Στοιχείο τρίτο. Στα προηγούμενα ποσοστά δεν υπάρχει αυτοτελής αναφορά περί υποκείμενων νοσημάτων ανά ηλικιακή ομάδα. Δηλαδή, μιλάμε για παράδειγμα για 95% των θανάτων να είναι ευπαθείς ή άνω των 70. Μπορεί λοιπόν οι 169 θάνατοι της ηλικιακής ομάδας 18-39 να ήταν όλοι ευπαθείς. Μπορεί και όχι. Κατόπιν εξαντλητικής έρευνας μπόρεσα να εντοπίσω ότι για παράδειγμα στις 24/06/2021 στην Αγγλία με βάση στοιχεία του NHS, είχαν σημειωθεί μόλις 85 θάνατοι στο ηλικιακό εύρος 20-39 χωρίς υποκείμενα νοσήματα. Σε σύνολο 87376 θανάτων η αναλογία είναι σε ποσοστό 85 / 87376 = 0.09%. Αντίστοιχα χαμηλά ποσοστά της τάξης κάτω του 1% έχουν παρατηρηθεί και δημοσιευτεί σε μελέτες στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες.

Ερώτημα τρίτο: ποιος τελικά κινδυνεύει και πόσο από την COVID;

Θέση τρίτη. To να καταλήξει ένας νέος χωρίς υποκείμενα νοσήματα από COVID είναι ένα συνταρακτικό δημοσιογραφικά γεγονός. Παρακολουθώ ανελλιπώς τα νέα στην Ελλάδα, αλλά δεν μπορώ να ανακαλέσω πάνω από 20 (ίσως και πολλά λέω) τέτοια περιστατικά θανάτων πλήρως υγιών ατόμων. Δεν μπορούμε όμως να πηγαίνουμε στα τυφλά μετά από δυο χρόνια. Πρέπει να επανασχεδιάσουμε την προσέγγισή μας.

Στοιχείο τέταρτο. Σύμφωνα με μελέτη Κίνας-ΠΟΥ στις 24/2/2020, πριν καν το Α’ κύμα, η πιθανότητα θανάτου για τους κάτω των 60 ετών είχε υπολογιστεί στο <1.3%. Υπήρχε έγκαιρη και έγκυρη εικόνα για τη φύση του επιδημιολογικού κινδύνου, όχι όμως και η αντίστοιχη πολιτική στόχευση.

Ερώτημα τέταρτο: υπήρχε ή υπάρχει εναλλακτική;

Θέση τέταρτη. Προφανώς υπήρχε και υπάρχει. Πρέπει να επανασχεδιάσουμε την προσέγγισή μας.

***

Έχουμε αποτύχει οικτρά; Η ανερυθρίαστη και κυνική ομολογία της κυβέρνησης για την πλημμελή διαχείριση της πανδημίας σε χρονικές περιόδους ύφεσης μας δίνει αποστομωτική απάντηση. Μετά από δύο χρόνια είμαστε ξανά στο ίδιο σημείο μηδέν, αντιμέτωποι με εκβιαστικά διλήμματα τα οποία αποκρύπτουν την αδυναμία πολιτικού και οικονομικού συστήματος να ανταποκριθεί στις κοινωνικές μας ανάγκες και απαιτήσεις. Η ανυπαρξία ενός πλουραλιστικού και ζωηρού πολιτικού κοινωνικού διαλόγου, ο εκφυλισμός της ορθολογικής σκέψης, η απολυταρχική διολίσθηση μέσω του έμμεσου ή άμεσου καταναγκασμού με το εμβολιαστικό πασαπόρτι και τις συνακόλουθες ποινές του είναι όλα δείγματα ότι έχουμε αποτύχει οικτρά.

Υπάρχει όμως ελπίδα, όσο υπάρχει πολιτική βούληση από εμάς σαν κοινωνία. Αρκεί απλά να γυρίσουμε πίσω στα δεδομένα. Αρκεί να τα αναλύσουμε αντικειμενικά και ολιστικά, ώστε να μπορέσουμε έπειτα να επανασχεδιάσουμε πιο αποδοτικά και στοχευμένα τη στρατηγική μας με βάση τα ακόλουθα:

• Επιδημιολογική επιτήρηση
  • Δωρεάν, τυχαία, κυλιόμενα, επαναλαμβανόμενα τεστ, ώστε να εντοπίζεται έγκαιρα μια έξαρση σε μια περιοχή
  • Όχι τεστ στη βάση της εθελοντικής προσέλευσης των πιθανών κρουσμάτων, αλλά επιθετική στατιστικά ορθή δειγματοληψία 
  • Αλλαγή μεθοδολογίας ονομασίας:
    • πιθανό κρούσμα – θετικό αποτέλεσμα απουσία κλινικών συμπτωμάτων
    • πιθανά θετικό κρούσμα – θετικό αποτέλεσμα με κλινικά συμπτώματα
    • θετικό κρούσμα – θετικό αποτέλεσμα με κλινικά συμπτώματα μετά από 24ωρο επανέλεγχο
  • Διακοπή υποχρεωτικών διαγνωστικών ελέγχων. Αντ’ αυτού θα μπορούσε να ανοιχθεί ειδικός λογαριασμός ενίσχυσης του ΕΣΥ. Το τελευταίο διάστημα διενεργούνται κατά μέσο όρο γύρω στις 350.000 έλεγχοι ημερησίως. Προ επιβολής του μέτρου της υποχρεωτικής διάγνωσης διενεργούνταν περί τους 100.000 ημερησίως. Με υποθετική τιμή τα 2€/κιτ και τιμή πώλησης περί τα 7€/έλεγχο, η διαφορά των 5€ επί τους επιπλέον 250.000 ελέγχους μας δίνουν ένα αστρονομικό ποσό ημερησίως. Από αρχές Σεπτεμβρίου έως τέλη του έτους θα μπορούσε να είχε συλλεχθεί το ποσό των 150 εκατομμυρίων ευρώ (120 ημέρες Χ 250.000 έλεγχοι Χ 5€). Κάποτε στο ΒΠΠ εξέδιδαν ειδικά ομόλογα ενίσχυσης. Οι παλιότερες γενιές κατάφερναν καλύτερα μάλλον να κινητοποιήσουν το συλλογικό αίσθημα. Τώρα έχουμε την εκσυγχρονισμένη αυτοματοποιημένη αφαίμαξη μέσω TAXIS.

• Μέτρα άμεσου περιορισμού της θνησιμότητας
  • Εμβολιαστική στρατηγική
    • Εξατομικευμένη, πλήρης και εκλαϊκευμένη ενημέρωση από τον οικογενειακό ιατρό ή κλιμάκια του ΕΟΔΥ
    • Εμβολιάζονται κατά προτεραιότητα οι ευπαθείς και οι άνω των 70
    • Το εμβόλιο είναι αγαθό και ως τέτοιο παρέχεται στον οποιοδήποτε το επιθυμεί
    • Καμία υποχρεωτικότητα ή οποιασδήποτε μορφής ποινή (αναστολή εργασίας, χρηματικό πρόστιμο, φυλάκιση, στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων, κτλ.)
    • Εμβολιασμός μετά από αιματολογικές, αλλεργικές, πνευμονολογικές, εργομετρικές, διατροφολογικές, κτλ. εξετάσεις που συστήνουν ή προτείνουν την πράξη αυτή
    • Καλύτερη ενημέρωση
  • Επίταξη ιδιωτικού τομέα υγείας για κάλυψη εκτάκτων και άμεσων αναγκών
  • Ενίσχυση της Πρωτοβάθμιας Υγείας. Ως δομής πραγματοποίησης διαγνωστικών ελέγχων, διαλογής ασθενών, καταγραφής των ευπαθών και της εξέλιξης της διασποράς τοπικά, κατ’ οίκον επιτήρησης νοσηλείας, χορήγησης φαρμακευτικών αγωγών, εμβολιασμών, κτλ. Οι πανδημίες λύνονται στην κοινότητα και όχι στα νοσοκομεία. 
  • Τριπλασιασμός προσωπικού και υποδομών στους οίκους ευγηρίας
  • Ενίσχυση της Τριτοβάθμιας Υγείας σε υποδομές και προσωπικό. Οι 3500 ΜΕΘ που ζητούσε η ΠΟΕΔΗΝ προ πανδημίας δεν ήταν καθόλου ανεδαφικές τελικά ως αίτημα. Ας μάθουμε από τα λάθη μας.
  • Ανάκληση αναστολής υγειονομικού προσωπικού. Τα μέσα προστασίας ήταν επαρκή (όπου υπήρχαν βέβαια) στα προηγούμενα επιδημικά κύματα για την αποτροπή της μετάδοσης. Τη στιγμή που το εμβολιασμένο ιατρικό προσωπικό νοσεί και μεταδίδει, ανατρέπεται το αιτιολογικό της αναστολής. Είναι ανερμάτιστη, επικίνδυνη και εγκληματική η εργαλειοποίηση της αναστολής ως μέσο προώθησης της εμβολιαστικής καμπάνιας.

• Μέτρα έμμεσου περιορισμού της μεταδοτικότητας
  • Αυστηρώς επιτηρούμενη καραντίνα για όσους έχουν βγει θετικοί σε διαγνωστικό έλεγχο PCR και νοσούν. Παροχή στέγης και υποστήριξης σε όσους διαβιούν με ευπαθή άτομα και δεν μπορούν να απομονωθούν ή να αυτοεξυπηρετηθούν απομονωμένοι. Αδρανείς στρατιωτικές ή ξενοδοχειακές μονάδες να επιταχτούν λόγω απουσίας υποδομών υγείας.
  • 5μερη προληπτική καραντίνα για κάθε εισερχόμενο στη χώρα ταξιδιώτη που θα διακόπτεται μόνο με αρνητικό PCR.
  • Ιχνηλάτηση όλων των κοινωνικών συναναστροφών ενός κρούσματος. Διαγνωστικός έλεγχος σε όλες τις κοινωνικές επαφές των δυο τελευταίων ημερών προ συμπτωμάτων. 
  • Ενισχυμένο πλέγμα προστασίας για τους ευπαθείς ή τους άνω των 70 με:
    • άδεια μετ’ αποδοχών για τους εργαζόμενους σε περιόδους έξαρσης της πανδημίας
    • δωρεάν στέγαση σε αδρανείς ξενοδοχειακές μονάδες ώστε να προστατευτούν τα ευπαθή μέλη από τα υπόλοιπα μιας οικογένειας σε περιόδους έξαρσης της πανδημίας
    • ενίσχυση των δομών κοινωνικής πρόνοιας με επαρκές προσωπικό για παροχή βοήθειας (ψώνια, φάρμακα, κτλ.) στον τόπο διαμονής.
  • Ενίσχυση κάθε κοινωνικής δομής ώστε να μην αντικαθίστανται από τα ηλικιωμένα μέλη μιας οικογένειας. Έτσι δε θα έρχονται αυτοί σε επαφή με άλλα μέλη της κοινωνίας που είναι ενδεχόμενοι φορείς σε δραστηριότητες όπως η μεταφορά μαθητών στο σπίτι λόγω απουσίας σχολικών οδηγών/λεωφορείων, η απασχόληση παιδιών λόγω απουσίας νηπιαγωγείων, δημοτικών σχολείων, ΚΔΑΠ, κτλ.
  • Δευτερεύοντα μέτρα, όπως αποφυγή συγχρωτισμού σε δημόσιους ή ιδιωτικούς κλειστούς χώρους (ΜΜΜ, χώροι εργασίας, αίθουσες διδασκαλίες, αίθουσες ψυχαγωγίας κτλ). Αυτά έρχονται στο τέλος καθότι δεν είναι στοχευμένα.

• Καλύτερη ενημέρωση
  • Ιδιαίτερη βαρύτητα να δίνεται εφεξής στους ευπαθείς και στους άνω των 70, ενημερώνοντας τους οτι το 95% των θανάτων και το 80% των εισαγωγών σε ΜΕΘ είναι υπό αυτό το προφίλ και ανεξάρτητα εμβολιαστικής κατάστασης. Να αποτελέσει αυτό κίνητρο του εμβολιασμού και προσοχής για όλους.
  • Να καταστεί σαφές ότι ο εμβολιασμένος δεν είναι άτρωτος, ειδικά αν είναι ευπαθής ή άνω των 70. Το εμβόλιο δεν είναι πανάκεια, η επιχείρηση Ελευθερία καλλιέργησε αυταπάτες ότι η ζωή συνεχίζεται όπως πριν. Σε πίνακα που δημοσίευσε η αναπληρωτής Υπουργός Υγείας στις 29/9/2021 το ποσοστό εμβολιασμένων σε απλές κλίνες νοσηλείας έφτασε στο 35%, 1 στους 3 δηλαδή! 
  • Ο ΕΟΔΥ πρέπει να δημοσιεύει ακριβή στοιχεία από μελέτες διεθνείς ή εγχώριες για το πόσο διαρκεί η ανοσοπροστασία. Για παράδειγμα, 2 εβδομάδες από τον εμβολιασμό και μέχρι τους Χ μήνες της επόμενης δόσης.
  • Ο ΕΟΔΥ πρέπει να δημοσιεύει μια λίστα με τις μορφές συννοσηρότητας που σχετίζονται με υψηλά ποσοστά προσβολής και θανάτου από COVID
  • Ο ΕΟΔΥ πρέπει έστω και τώρα να εκδίδει αναλυτικότερα στοιχεία ανά ηλικιακή ομάδα και ως προς υποκείμενα νοσήματα, ώστε να υπάρχει σαφέστερη εικόνα, άρα και πιο στοχευμένη πολιτική
  • Θα πρέπει να σταματήσει η λάθος καταγραφή θανάτων. Κατ’ ομολογία του Υπουργού Επικρατείας έχει γίνει λάθος ερμηνεία των οδηγιών του ΠΟΥ
  • Χρειαζόμαστε ένα κεντρικό σύστημα διαχείρισης της πανδημίας με ανοικτή πρόσβαση στα δεδομένα (open data) σε πραγματικό χρόνο

Από αρχής πανδημίας αποτύχαμε να υιοθετήσουμε ένα μειλίχιο, ειλικρινή, ανοιχτό και ανεκτικό δημόσιο λόγο και διάλογο. Χρειαζόμασταν μια διεπιστημονική επιτροπή να κατευθύνει την πολιτική αντιμετώπισης της πανδημίας με εναλλαγή στις θέσεις ευθύνης και ανοιχτά πρακτικά και συνεδριάσεις. Κανείς δε θα κατηγορούσε τους επιστήμονες ότι πηγαίνανε στα τυφλά απουσία δεδομένων. Και δεν θα είχαν ανάγκη από κανένα ακαταδίωκτο που μόνο προβληματισμούς αυτό γεννά.

Ακόμη και τώρα όμως δεν είναι αργά. Είναι βολικό για ορισμένους να κρύβονται πίσω από τον αριθμό των κρουσμάτων για να αποκρύψουν την πολιτική τους ένδεια. Αν το πολιτικό και οικονομικό μας σύστημα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις κοινωνικές μας ανάγκες, τότε είναι ώριμες οι συνθήκες να αναλογιστούμε ένα ανθεκτικότερο και αποτελεσματικότερο. Γιατί εναλλακτικές υπάρχουν όταν έχεις πλέον συμφιλιωθεί με την αποτυχία σου. Και αν φαινομενικά δεν υπάρχουν, τότε καλείσαι να τις εφεύρεις.