Πνίγομαι! Πνίγομαι κάτω από τόνους λάσπης, δεύτερη φορά σε μικρό διάστημα. Συνθλίβομαι κάτω από την μπότα της αδιαφορίας. Τυφλώνομαι από την υποκρισία του ότι όλα θα πάνε καλά. Θα ορθώσω όμως το ανάστημα μου μια και καλή απέναντι στην αναλγησία τους.
Όφειλαν να ήταν προετοιμασμένοι ως κρατικός μηχανισμός, κεντρικά και σε επίπεδο ΟΤΑ. Τεράστιες και διαχρονικές οι πολιτικές ευθύνες και εγκληματική η αμέλεια. Και μελέτες υπήρχαν και ιστορικό προηγούμενο. Τα όποια σχέδια Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας ανύπαρκτα. Μελέτες πλημμυρικού κινδύνου που συντάχθηκαν στο πόδι και μείναν στα χαρτιά. Αντ’ αυτού επέλεξαν συνειδητά να σπαταλήσουν τα χρήματα, τους πόρους και τον πολιτικό χρόνο που τους δόθηκε σύμφωνα με την ιδεολογία τους. Ιδιοτελής, κερδοσκοπική, ανάλγητη. Είχαν το θράσος να συντονίζουν τα συνεργεία για το Χριστουγεννιάτικο στολισμό του Βόλου και οι υποδομές να βρεθούν σε χειρότερη κατάσταση από πριν. Οφείλαμε να ήμασταν πιο συνετοί. Πλέον μάθαμε!
Tο ιστορικό προηγούμενο
Μετά από μια διαδικτυακή έρευνα που πραγματοποίησα σε αρχειακό υλικό της περιοχής του Βόλου συνοψίζω τα εξής:
— Η πόλη του Βόλου είναι λάθος χωροθετημένη. Άρχισε να οικοδομείται με επίσημο φιρμάνι στα 1841 ανατολικότερα του υψώματος των Παλαιών/Φρουρίου στις εκβολές των χειμάρρων Κραυσίδωνα και Αναύρου.
- Από γκραβούρες της εποχής (βλ. εικόνα) απεικονίζεται ως έλος
— Αυτό επιβεβαιώνεται από αφηγήσεις περιηγητών
- Ο Bartholdy στα 1803 γράφει πως «ο Βόλος είναι μια πόλη χαμηλή (σε σχέση με το επίπεδο της θάλασσας) και ελώδης. Οι δρόμοι είναι πολύ στενοί και πάντα γεμάτοι με λάσπη, ακόμα και σε μεγάλες ξηρασίες.»
- Ο Leake στα 1809 αναφέρει “το τελωνείο, οι στενοί δρόμοι, σχεδόν αδιαπέραστοι από τα στάσιμα νερά και τη σάπια ακαθαρσία“
- Ο Ν. Μάγνης στα 1860 μιλάει για “βόρβορο” και για λάσπη ως το γόνατο τους χειμερινούς μήνες.
— Αλλά και από εύστοχες επισημάνσεις του Άγγλου Πρόξενου Στούαρτ στα 1859. “Η περιοχή του Νέου Βόλου δεν επελέγη με σύνεση. Το έδαφος είναι χαμηλό, τα νερά φεύγουν δύσκολα και τα νερά της θάλασσας είναι πολύ ρηχά, με αποτέλεσμα τα πλοία να μην μπορούν να πλησιάσουν σε απόσταση μισού μιλίου. Στην αντίθετη πλευρά του κόλπου, το έδαφος διαθέτει όλα τα προαπαιτούμενα για μια μεγάλη πόλη. Εδώ οι αρχαίοι σοφότεροι από τους μοντέρνους στην επιλογή του εδάφους, χτίσανε τη εκτεταμένη πόλη των Παγασών.”
- Η πόλη του Βόλου υποφέρει διαρκώς από πλημμυρικά φαινόμενα. Με τον Ξηριά (2006), τον Άναυρο (1955) και τον Κραυσίδωνα (διαχρονικά) να φουσκώνουν από τις βροχοπτώσεις ως λεκάνη απορροής του υπερκείμενου ΒΔ Πηλίου.
— Σημειώνει σχετικά ο Ζωσιμάς (Προμηθέας του 1900 σελ. 491):
“Εν ταύτη τη πόλει αφ’ ης ημέρας έλαβε την ύπαρξιν της (1833!) μέχρι του 1887 εγένοντο οι εφεξής πλημμύραι: (α) κατ’ Αύγουστον 1839, (β) κατά Σεπτέμβριον 1847, (γ) 15 Σεπτεμβρίου 1854, (δ) κατά Μάιον 1862, (ε) 8 Ιουλίου 1874, (ζ) κατά Νοέμβριον 1877. Όλαι αι ειρημέναι πλημμύραι παραβαλόμεναι προς τας τρεiς πλημμύρας του 1883 ήταν μηδέν, διότι ότε εγένοντo αι οικίαι της πόλεως ήσαν αραιωμέναι και δεν εγένεντο πολλαί ζημίαι, αλλά αι πλημμύραι του ’83 και της 6ης Σεπτεμβρίου 1887 έφερον μεγάλας ζημίας εις ταύτην την πόλη του Βώλου”.
— Ήδη ένας προσεκτικός μελετητής θα αντιληφθεί ότι η συχνότητα των φαινομένων δεν αποδίδεται σε μια ασυνήθιστη κλιματική απορρύθμιση και επιπλέον, ότι οι επιπτώσεις των φαινομένων είναι ανάλογες της άναρχης παρόχθιας δόμησης και του ανεπαρκώς μικρού πλάτους της εκάστοτε διευθέτησης μιας κοίτης.
— Από το 1883 και έπειτα γίνονται εκκλήσεις για διευθέτηση της κοίτης των χειμάρρων μέχρι που θα έρθουν Γάλλοι μηχανικοί το 1885 και να υλοποιήσουν το έργο της εκτροπής στα πλαίσια κατασκευής του λιμανιού. Αυτά τα έργα αποτελούν και την τελευταία απόπειρα χωροταξικής διευθέτησης του προβλήματος. Έκτοτε γίνονται μόνο παρεμβάσεις τοπικού χαρακτήρα και κυρίως μετά από μεγάλες καταστροφές.
- Όπως παρατηρούμε στην φωτογραφία με το ρυμοτομικό σχέδιο προ 1881 (διακρίνεται το αραβικό αλφάβητο), ο Κραυσίδωνας μετακινήθηκε αριστερά του Φρουρίου. Η φυσική του απόληξη συμπίπτει με τις σιδηροδρομικές γραμμές, εξού και τα σχετικά πλημμυρικά φαινόμενα της περιοχής. Παρατηρούμε επίσης ότι η Ιωλκού ήταν κάποιο ρέμα που μάλλον συμβλήθηκε στον Κραυσίδωνα στο ύψος του Αγίου Γεωργίου. Εξού και ότι γίνεται ποτάμι συνέχεια.
- Σε φωτογραφία της πλημμύρας του 1955 παρατηρούμε το μεγάλο ύψος της λάσπης επί της Δημητριάδος.
- Σε φωτογραφίες αναψυχής της εποχής του 1920 παρατηρούμε το αρχικό εύρος της κοίτης του Κραυσίδωνα να είναι κάποιες εκατοντάδες μέτρα, με απουσία παρόχθιας δόμησης.
- Αντίστοιχη μέριμνα εντοπίζεται και σε φωτογραφική άποψη του Βόλου στα 1900 για τον άλλο χείμαρρο, τον Άναυρο όπου φαίνεται ευδιάκριτα η διευθέτηση του από το ύψος της Άλλης Μεριάς και κάτω.
Η εγκληματική αμέλεια
10 ολόκληρα χρόνια πήρε στο Ελληνικό Δημόσιο για να ενσωματώσει την ευρωπαϊκή Οδηγία 2007/60/ΕΚ για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας. 10 χρόνια μέχρι να καταφέρει να συντάξει μια μελέτη για την αξιολόγηση των κινδύνων πλημμύρας ανά περιφέρεια, να καταρτήσει χάρτες και να εκπονήσει Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας.
Με κωδικό GR08RΑK0009 σηματοδοτείται η σχετική μελέτη του ΥΠΕΚΑ για τη χαμηλή ζώνη λεκάνης χ. Ξηριά στο Βόλο και ρεμάτων της ευρύτερης περιοχής του Βόλου. Νούμερα, ραβδογράμματα, γραφήματα πίτας, και με άλλες πρακτικές απεικόνισης επιπέδου ECDL το μόνο που επιτυγχάνουν είναι μια επιφανειακή καταγραφή του εύρους του εν δυνάμει πλημμυρικού φαινομένου. Κάτι σαν απόδοση των αντίστοιχων δεδομένων με παντελή απουσία ενός λεπτομερούς Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνου.
Ίσως το σχέδιο διαχείρισης βρίσκεται στα συρτάρια κάποιου αρμοδίου. Ίσως δεν λήφθηκε ποτέ υπόψη. Ίσως δεν “επαρκούσαν” τα κονδύλια για αντιπλημμυρικά. Κανείς δεν θα μάθει ποτέ. Ο Δήμαρχος Λάρισας ανέφερε δημόσια το σχετικό οργανόγραμμα υπό την αιγίδα και εποπτεία της Πολιτικής Προστασίας αλλά και το θλιβερό γεγονός ότι ο ένας δήμαρχος ενημερώνει τηλεφωνικά τον όμορο, εν έτει 2023, για τη στάθμη των υδάτων. Μια επανάληψη της θλιβερής ιστορίας των Τεμπών. Πάμε και όπου βγει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν μελετήσει κανείς τους χάρτες θα δει ότι ήταν αρκετά ακριβείς. Και στην περίπτωση της Θεσσαλικής πεδιάδας και στην περίπτωση του Βόλου, τα μοντέλα πλημμυρών έπεσαν μέσα. Και το ίδιο μέσα στα μπουκωμένα φρεάτια και τις μπαζωμένες και ανεπαρκώς διευθετημένες κοίτες έπεσαν οι κόποι μιας ζωής, η ζωή η ίδια ενίοτε.
Επίλογος
Ένας χρονικογράφος του μέλλοντος ίσως χαρακτηρίσει το καλοκαίρι του 2023 ως το πρελούδιο μιας κλιματικής κρίσης που σηματοδότησε την σταδιακή παρακμή και διολίσθηση της ανθρώπινης κοινωνίας σε έναν δεύτερο Μεσαίωνα. Ένας άλλος μελετητής του μέλλοντος ίσως αποκλίνει από την επίσημη αφήγηση περί κλιματικής κρίσης, και εστιάσει στις δομικές ατέλειες του πολιτικού και οικονομικού συστήματος στο οποίο είχε βαλτώσει η ανθρώπινη κοινωνία, αναζητώντας τα αίτια και την πηγή του κακού.
Γιατί φτάσαμε ως εδώ; Πώς θα αποτρέψουμε την επικείμενη καταστροφή; Θα μείνουμε απαθείς παρατηρητές και καταγραφείς ή θα αναλύσουμε και θα πάρουμε στα χέρια μας την κατάσταση;
Το πρόβλημα είναι διαχρονικό και νομοτελειακά θα επαναληφθεί όσο επαναλαμβάνουμε τα λάθη μας.
Είμαστε οι επιλογές μας.
Είμαστε όμως και η λύση. Οι μελέτες αυτές, όσο επιφανειακά και καθυστερημένα και να εκπονηθήκαν, αποδεικνύουν ότι έχουμε το επιστημονικό δυναμικό, την τεχνολογία, την ακαδημαϊκή γνώση και την πρακτική εμπειρία για να μελετάμε τα φαινόμενα. Συνήθως χωλαίνουμε στην υλοποίηση και στον συντονισμό της. Και αυτό γιατί ο τρόπος με τον οποίο λαμβάνουμε και οργανώνουμε την λήψη των αποφάσεων είναι δομικά ατελής.
Και στο πολιτικό, και στο oικονομικό, και στο επιχειρησιακό πεδίο επιλέγουμε με λάθος κριτήρια αναθέτοντας τις τύχες του τόπου σε μια διαχρονική απροκάλυπτη φαυλοκρατία που υπηρετεί τη σκαιά ιδεολογία του κέρδους. Μπορούμε και μας αξίζει καλύτερα. Μπορούμε να απομακρύνουμε τα μπάζα του χτες και να τα θέσουμε ως θεμέλια λαθών που δεν θα επαναληφθούν. Όπως κάναμε και με τα μπάζα του 1955 που έγιναν δομικά υλικά για ένα όμορφο σημείο της πόλης του Βόλου.
Μπορούμε να συνδυάσουμε την θεωρητική γνώση με την πρακτική εμπειρία. Φτάνει πια με τους αυτόκλητους μεσσίες. Ως εδώ με αυτούς που μας έφτασαν ως εδώ. Τις αποφάσεις να τις λαμβάνουμε εμείς, μέσα από τα συμβούλια και τα σωματεία μας.
Σας ακούγεται εξωπραγματικό; Πόλεις, χωριά χωρίς νερό και ρεύμα εν έτει 2023, πως σας ακούγεται;
Νίκος Λαρίσης
MSc Μηχανικός ΗΥ
