Just in

Όλα τα νέα
Imerodromos logo
 

Το TikTok και η εποχή του ψηφιακού ολοκληρωτισμού – του Αντώνη Μαυρόπουλου

«Όλα δείχνουν ότι στις ΗΠΑ και την Κίνα οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και οι κυβερνήσεις σταδιακά συγχωνεύονται σε..

«Όλα δείχνουν ότι στις ΗΠΑ και την Κίνα οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και οι κυβερνήσεις σταδιακά συγχωνεύονται σε ένα ενιαίο κρατικό-μονοπωλιακό σύμπλεγμα με στόχο τον απόλυτο έλεγχο και την κυριαρχία στον ψηφιακό κόσμο, διαμορφώνοντας το νέο ψηφιακό ολοκληρωτισμό»

Οι εξελίξεις σε σχέση με τη λειτουργία του TikTok στις ΗΠΑ απασχολούν τα πρωτοσέλιδα του διεθνούς τύπου τις τελευταίες μέρες και θα συνεχίσουν να απασχολούν από όσο φαίνεται. Το TikTok, μια πλατφόρμα κινέζικης ιδιοκτησίας, με πάνω από 2 δις χρήστες, έπαψε προσωρινά να λειτουργεί στις ΗΠΑ στις 19 Ιανουαρίου. Αιτία μια απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ που προέβλεπε ότι η πλατφόρμα είτε θα πουληθεί σε αμερικάνικες επιχειρήσεις, ως τις 19/1/2025, είτε θα πάψει να λειτουργεί στη χώρα. Η απόφαση αυτή βασίστηκε στο χαρακτηρισμό του TikTok ως οχήματος για την κινεζική κατασκοπεία και επιρροή στις ΗΠΑ, ιδιαίτερα δε στη νεολαία.

Στη συνέχεια, ο ίδιος ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να εκδώσει ειδική εκτελεστική διαταγή άμεσα, με την οποία θα δίνει παράταση 60-90 ημερών για να βρεθεί μια λύση συνέχισης της λειτουργίας της πλατφόρμας, με προφανή σκοπό να μεσολαβήσει ο ίδιος για μια λύση στα μέτρα της αμερικάνικης κυβέρνησης αλλά και του ιδίου. Μετά από αυτή την ανακοίνωση, το TikTok δήλωσε ότι εργάζεται για να επαναφέρει την πλατφόρμα σε λειτουργία. Οι φήμες αναφέρουν ήδη ότι για την εξαγορά του TikTok ενδιαφέρεται ο Ίλον Μασκ, άμεσα ή και μέσω εταιρείας – μεσολαβητή, αλλά εξετάζεται ακόμα και το ενδεχόμενο εξαγοράς μεριδίου από την αμερικάνικη κυβέρνηση.

Πολλοί βλέπουν μία προφανή γεωπολιτική διάσταση στις εξελίξεις. Πρόκειται για τη συνεχιζόμενη σύγκρουση ΗΠΑ και Κίνας για την κυριαρχία στο χώρο του παγκοσμίου διαδικτύου, των πλατφορμών και μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τελικά στην εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης που βασίζεται στη συστηματική, καθολική και διαρκή υφαρπαγή δεδομένων από τους δισεκατομμύρια χρήστες.  Στα πλαίσια αυτού του γεωπολιτικού ανταγωνισμού, η κινέζικη κυβέρνηση έχει βάλει βέτο στην πώληση του πολύ πετυχημένου αλγορίθμου που καθορίζει τι βλέπουν οι χρήστες στο TikTok.  

Ωστόσο μια λύση που α. θα δίνει σοβαρό ρόλο εποπτείας και ελέγχου του περιεχομένου, αλλά και δικαίωμα να κλείσει την εφαρμογή όποτε το κρίνει αναγκαίο, στην αμερικάνικη κυβέρνηση και β. θα εξασφαλίζει ότι τα δεδομένα των 170 εκατομμυρίων χρηστών στις ΗΠΑ θα αποθηκεύονται σε data centers ελεγχόμενα από αμερικάνικες εταιρείες έχει ήδη πέσει στο τραπέζι.

Επιπλέον, η κινέζικη κυβέρνηση, σύμφωνα με το πρακτορείο Bloomberg, θα έβλεπε μάλλον θετικά μια πιθανή εμπλοκή του Ίλον Μασκ στις διαδικασίες εξαγοράς του TikTok. Και αυτό λόγω των πολλαπλών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του Μασκ στην Κίνα και τη μεγάλη εξάρτηση των εταιρειών του από εφοδιαστικές αλυσίδες απολύτως ελεγχόμενες από κινέζικες εταιρείες. Για παράδειγμα, το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικών αυτοκινήτων της εταιρείας του Μασκ Tesla βρίσκεται στη Σαγκάη και παράγει σχεδόν το 50% της ετήσιας παραγωγής.

Διαφαίνεται λοιπόν ότι πιθανότατα θα βρεθεί μια λύση στην οποία αμερικάνικες εταιρείες και επενδυτές θα έλθουν σε συμφωνία με την ιδιοκτήτρια εταιρεία της πλατφόρμας  ByteDance, υπό τις ευλογίες των κυβερνήσεων ΗΠΑ και Κίνας. Τι είναι άραγε αυτό που ωθεί τις δύο κυβερνήσεις να παρακάμψουν τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό και να συνεργαστούν σε μια κοινά αποδεκτή λύση;

Νομίζω ότι η πραγματική διάσταση μιας τέτοιας συνεργασίας μπορεί να προσεγγιστεί βλέποντας τη συνολική εικόνα.  Η κινέζικη κυβέρνηση έχει απαγορεύσει εδώ και πολλά χρόνια όλες τις μεγάλες δυτικές πλατφόρμες (YouTube, Facebook, Instagram, Google κλπ) διότι δεν δέχθηκαν να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις αυστηρού ελέγχου και λογοκρισίας του περιεχομένου που επέβαλλε η νομοθεσία. Οι ΗΠΑ, έστω και καθυστερημένα, προσπάθησαν να προχωρήσουν σε αντίστοιχα μέτρα με την απαγόρευση του TikTok, στο όνομα της πιθανής επιρροής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας στους Αμερικάνους εφήβους. Αντί για απαγόρευση όμως, βλέπουμε ότι ο Τραμπ και η ομάδα του κινούνται προς τον έλεγχο της πλατφόρμας. Η νέα αμερικάνικη κυβέρνηση έχει καταλάβει πολύ καλά τον τεράστιο και παγκόσμιο πολιτικό ρόλο που παίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και προσπαθεί, επιτυχώς μέχρι στιγμή, να τα ελέγξει απόλυτα. Ελέγχει ήδη το  Χ (πρώην Twitter), βρήκε έναν καλό συμβιβασμό με το Facebook, ήρθε η σειρά του TikTok και ποιος ξέρει τι άλλο ακολουθεί. Εμπνευσμένη από την επιτυχία της Κίνας στη διαχείριση των κοινωνικών δικτύων με στόχο τη χειραγώγηση των χρηστών και της συμπεριφοράς τους, η κυβέρνηση του Τραμπ καθιερώνει τον ψηφιακό ολοκληρωτισμό ως βασικό κανόνα και στον λεγόμενο δυτικό κόσμο. 

Πρόκειται για μια τεράστια συγκέντρωση πολιτικής εξουσίας υπό και με την καθοδήγηση και την ενεργό συμμετοχή της νέας αμερικάνικης κυβέρνησης. Πρόκειται επίσης και για έναν αμοιβαίο συμβιβασμό με την Κίνα που εξασφαλίζει σε ΗΠΑ και Κίνα τεράστιες μεν, διακριτές δε, σφαίρες επιρροής. Οι ΗΠΑ πιθανότατα θα ζητήσουν τα μέτρα που θα ληφθούν για να συνεχιστεί η λειτουργία του TikTok στις ΗΠΑ να ισχύσουν και για τη λειτουργία των αμερικάνικων κοινωνικών δικτύων στην Κίνα, ενώ παράλληλα τα ίδια μέτρα θα ισχύσουν για κάθε εφαρμογή μεγάλης επιρροής και κινέζικης ιδιοκτησίας στον δυτικό κόσμο.

Στη ρίζα αυτού του νέου ψηφιακού ολοκληρωτισμού βρίσκονται οι σχέσεις αλληλεξάρτησης των μεγάλων εταιρειών – πλατφορμών και των κυβερνήσεων ΗΠΑ και Κίνας. Γνωρίζουμε ότι οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν πολύ στενές σχέσεις, βασισμένες στο αμοιβαίο όφελος, με τις κυβερνήσεις των χωρών στις οποίες δραστηριοποιούνται. Ξέρουμε ότι χρησιμοποιούνται ως οχήματα διαμόρφωσης πολιτικών τάσεων και ποδηγέτησης της εκλογικής και όχι μόνο πολιτικής συμπεριφοράς των δισεκατομμυρίων χρηστών. Οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν ανάγκη τις κυβερνήσεις για να συνεχίζουν απρόσκοπτα τη δουλειά τους. Ποια είναι αυτή; Η μεθοδική, διαρκής και πολυδιάστατη υφαρπαγή προσωπικών δεδομένων  από τους χρήστες. Τα δεδομένα αυτά είναι το εμπόρευμα τους αλλά και η πρώτη ύλη για την τεχνητή νοημοσύνη. Απο την άλλη, οι κυβερνήσεις έχουν ανάγκη τις πλατφόρμες για να παρακολουθούν και ελέγχουν όχι μόνο τις πολιτικές αλλά και τις συναισθηματικές αντιδράσεις  των χρηστών. Και βεβαίως τις χρυσοπληρώνουν σε κάθε εκλογική διαδικασία. 

Σε παγκόσμια κλίμακα, οι μεγάλες πλατφόρμες είναι ταυτόχρονα στενοί  συνεργάτες αλλά και ανταγωνιστές των περισσότερων κυβερνήσεων. Είναι στενοί συνεργάτες στην υφαρπαγή των προσωπικών δεδομένων και τον έλεγχο του περιεχόμενου των κοινωνικών δικτύων. Γίνονται όμως ανταγωνιστές ως προς το μερίδιο εξουσίας και την επιρροή, κάτι που εκφράζεται με την προσπάθεια των πλατφορμών να αποφύγουν κάθε εθνικό θεσμικό πλαίσιο και την προσπάθεια των κυβερνήσεων να επιβάλλουν όρους και πλαίσια για τη λειτουργία σε κάθε χώρα. 

Την εποχή του ψηφιακού ολοκληρωτισμού συμβολίζει με τον καλύτερο τρόπο και ο συνωστισμός των μεγιστάνων των κοινωνικών δικτύων και των εταιρειών τεχνητής νοημοσύνης στην ορκωμοσία του Τραμπ. Με μια γρήγορη ματιά εύκολα θα βρείτε τον Μασκ της Tesla και του X, τον Ζάκενμπεργκ του Facebook, τον Μπέζος της Amazon, τον Σαμ Άλτμαν της OpenAI και τους διευθύνοντες συμβούλους των Google, Apple και Uber. Και ποιος ξέρει ποιοι άλλοι ακόμα.

Όλα δείχνουν ότι στις ΗΠΑ και την Κίνα οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και οι κυβερνήσεις σταδιακά συγχωνεύονται σε ένα ενιαίο κρατικό-μονοπωλιακό σύμπλεγμα με στόχο τον απόλυτο έλεγχο και την κυριαρχία στον ψηφιακό κόσμο, διαμορφώνοντας το νέο ψηφιακό ολοκληρωτισμό. Κοινός στόχος η άντληση όλο και περισσότερων και σε μεγαλύτερο βάθος προσωπικών δεδομένων από όλο και περισσότερους χρήστες. Ο τρόπος που θα αξιοποιηθούν αυτά τα δεδομένα επαφίεται στις ιδιοτελείς προθέσεις κάθε πλευράς. Κοινή πρακτική: το κρατικό μονοπώλιο στη συνδιαχείριση των δεδομένων των χρηστών, αυτός είναι ο απαράβατος όρος για να μπορούν οι πλατφόρμες να συνεχίσουν απρόσκοπτα την άντληση δεδομένων.

*Ο Αντώνης Μαυρόπουλος είναι σύμβουλος κυκλικής οικονομίας και συγγραφέας. Το πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη – Άνθρωπος, Φύση, Μηχανές» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος.

 

Απόψεις